Ζώα ελευθέρας βοσκής και «βιομηχανικά»

Οι παρεμβάσεις στη φύση έχουν αποτέλεσμα άφθονη αλλά χωρίς γεύση τροφή

Κάποτε, στις παλιές «δύσκολες» εποχές, ο πελάτης του κρεοπωλείου έπρε­πε να προσέχει αν ο κρεοπώλης θα έ­βαζε στο πακέτο του αυτό το κρέας που ζήτησε, δηλαδή μην έβαζε περισσότερο λίπος ή κανένα μεγαλύτερο κομμάτι κόκκαλο. Συχνά επίσης – αν ο άρχων της χατζάρας δεν ήταν ιδιαίτερα έντιμος – μπορεί αντί για βετούλι να σας πουλούσε στη ζούλα κατσίκα που ήταν πιο σκληρή καθότι γέρικη και θα έπρεπε να στοιχίζει φθηνότερα.

Τώρα, με τον φόβο στα μάτια, οι πελάτες ρωτούν τον κρεοπώλη διάφορα στοιχεία για το γε­νεαλογικό δέντρο του μοσχαριού ή για τις λεπτομέρειες ανατροφής μιας κότας. O tempora o mores! Τούτα τα θυμήθηκα γιατί ξε­κίνησα να ψάχνω το ζήτημα του κρέατος για να καταλά­βω πού σταματούν τα παραμύθια και πού ακριβώς βρί­σκονται εκείνα τα λίγα ψίχουλα αλήθειας που η χαραμάδα στο βλέφαρο του Μεγάλου Αδελ­φού (όχι του τηλεοπτικού, του άλλου, του οργουελικού) θα με άφηνε να δω.

Λοιπόν, και για το κρέας όπως και για τα λαχανικά, τα δημητριακά και τα με­ταποιημένα, ισχύουν τα ίδια, δηλαδή: ξεκινήσαμε από την αγαθή πρόθεση να παράξουμε περισσότερο κρέας, συμπιέζοντας το κόστος για να πάψει η εκλε­κτή αυτή τροφή να αποτελεί αποκλει­στικό προνόμιο των οικονομικά εύρω­στων. Γιατί το κρέας από τα αρχαία χρό­νια ήταν για όλους τους λαούς (με ελάχιστες εξαιρέσεις) η τροφή της γιορτής. Ένα σκαλάκι παρακάτω ήταν τα πουλε­ρικά κάθε είδους. Το κυνήγι (λέμε για άλλες εποχές που ήταν άφθονο) κάλυ­πτε εκτάκτως τις ανάγκες των ανθρώπων σε πρωτεΐνη. Τα ζώα δεν θυσιάζο­νταν για ψύλλου πήδημα, γιατί δίνουν γάλα (άρα τυρί και γιαούρτι κ.λπ.) ή αυ­γά διαρκώς επομένως παίζουν σημαντι­κό ρόλο στη διατροφή, αλλά και στην οικονομία των ανθρώπων.Μέχρι τη στιγμή που τα ζώα εκτρέφονταν από τον άνθρωπο. Μετά η παρα­γωγή κρέατος βιομηχανοποιήθηκε και ευδοκίμησε με την αρωγή της επιστήμης· πάντα για «το καλό μου». Έκτοτε, μέσα στο αθώο μου άσπρο-μπλε πιάτο και στην 22 ετών κατσαρόλα μου συνυπάρχουν μικρά κοψίδια με τη μοριακή βιολογία, τη γενετική, τη χημεία και – κυρίως – την οικονομία του κέρδουδ, ενώ το μόνο υλικό που δεν χωρεί σε αυτά τα σκεύη εί­ναι η ηθική, διότι «κόβει» τη σάλτσα. Όσο για τη γαστρο­νομική αξία των κοψιδιών, δεν τίθε­ται καν ως ζήτημα. Είναι πιο άνοστο το κρέας (για την α­κρίβεια όλο και πιο άνοστο) αλλά είναι πολύ. Άφθονο και σε καλή τιμή.Μη μου πείτε ότι η επιστήμη εξελίσσεται για το καλό του ανθρώπου, γιατί αυτό είναι αλήθεια και ψέμα μαζί. Τι εν­νοώ: Ας υποθέσουμε ότι φέρνουμε στην Ελλάδα μια αγελάδα από ελβετική ρά­τσα που έχει μεγαλύτερη απόδοση σε γάλα από την ελληνική· αυτή δεν μπορεί να επιζήσει στο κλίμα της χώρας εκτός και αν προσθέσουμε στο δικό της γονιδίωμα, ένα γονίδιο από άλλη ράτσα που αυξάνει την αντοχή της στο θερμότερο κλίμα. Καλό αυτό! Και έξυπνο! Μπορού­με όμως να της προσθέσουμε και άλλα τέτοια γονιδιακά αξεσουάρ. Δηλαδή ένα άλλο γονίδιο από ράτσα με ακόμη μεγα­λύτερη απόδοση σε γάλα και ένα γονί­διο που να αυξάνει τα λιπαρά του γάλακτος του συγκεκριμένου ζώου και αυτό συνεχίζεται μέχρι να ικανοποιηθεί το αίτημα του ανθρώπου προς τη «φύση».

Έπειτα θα πρέπει να προσθέσουμε στην τροφή του όλα τα στοιχεία (αμινο­ξέα, ιχνοστοιχεία, πρωτεΐνες, βιταμίνες κ.τλ.) που θα εξασφαλίσουν το maximum της ανάπτυξης του ζώου. Αυτά θα ακούσετε να τα λένε «βελτιωμένα» είδη ή διαγονιδιακά. Κανείς δεν μπορεί να δώσει απάντηση στο ερώτημα αν οι παρεμβάσεις επηρεάζουν τη γεύση του κρέατος. Μόνο τα γευστικά μας αισθη­τήρια είναι μάρτυρες της ανοστιάς· επι­στημονικό πιστοποιητικό δεν δίδεται...Υπάρχουν όμως και τα κοτόπουλα. Αν για τα αρμεγάδια (γαλακτοπαραγω­γά ζώα) μπορούμε να μιλήσουμε για μαζική παραγωγή κρέατος αλλά όχι για βιομηχανοποίηση, αυτόν τον τελευταίο όρο μπορούμε να τον ταίο όρο μπορούμε να τον χρησιμοποιήσουμε με α­κρίβεια για την παραγωγή των κοτόπουλων και των αυγών, τρόφιμα ευρύτατης κατανάλωσης.

Για να κατανοήσω το θέ­μα ζήτησα τη συνδρομή δυο επιστημόνων από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας, την επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Ζωικής Παραγωγής κ. Ελευ­θερία Πανοπούλου και τη λέκτορα Γενετικής κ. Αννα Κούρτη. Η κ. Πανοπούλου, η οποία είναι ειδική στον τομέα των κοτόπουλων, μου εξήγησε ότι εδώ και μερικές δεκαετίες όλα τα κο­τόπουλα που κυκλοφορούν στον πλανήτη (στις αγορές εννοείται)   είναι   υβρίδια. Δεν χάθηκαν οι ράτσες, απλώς δεν κυ­κλοφορούν στο εμπόριο. Τεράστιες εταιρείες που διατηρούν ισχυρά ερευνη­τικά τμήματα, «βελτιώνουν» και διαχω­ρίζουν τις ράτσες των κοτόπουλων. Παρεμβαίνουν στον γενετικό κώδικα, προσθέτοντας και αφαιρώντας γονίδια και διαμορφώνουν καινούργια άτομα-κοτόπουλα, τα οποία έχουν συγκεκριμένο προορισμό στη βιομηχανία. Έτσι δια­μορφώνεται το υβρίδιο που εκτρέφεται για το κρέας του, άλλο που προορίζεται για την παραγωγή αυγών και άλλο που προορίζεται για την αναπαραγωγή, δη­λαδή για να γεννήσει τα αυγά που στη συνέχεια θα εκκολαφθούν μηχανικά.Καθώς τα πουλιά που εκτρέφονται στικ μονάδες είναι πολλά και ζουν σε συστοιχίες κλουβιών ή σε ειδικά δια­μορφωμένο δάπεδο με συγκεκριμένους και σύγχρονους κανόνες υγιεινής πά­ντα σε εσωτερικούς χώρους για να ε­λέγχεται το φως και η θερμοκρασία, η τροφή τους μιμείται τη φυσική τροφή και μάλιστα εμπλουτίζεται. Τα αυγά συ­γκεντρώνονται με κυλιόμενους ιμάντες στο τμήμα διαλογής και συσκευασίας, ενώ οι κουτσουλιές των πουλιών συγκε­ντρώνονται σε κυλιόμενους φαρδείς ιμάντες κάτω από τα κλουβιά και απομακρύνονται μηχανικά.

Τα επιχειρήματα τους είναι λογικά και ισχυρά υπέρ αυτής της μεθόδου εκτροφήε. Καθαριότητα, συγκέντρωση των αυγών χωρίς απώλειες και χωρίς κόπο. Βάζουν ένα ερώτημα πολύ λογικό: έχετε σκεφθεί πώς θα μπορούσε κανείς να μαζέψει τα αυγά από ένα τεράστιο χωράφι με τις χιλιάδες κότες; Ή τη δυσωδϊα από τις κουτσουλιές. Ομο­λογώ πως δεν το είχα σκεφθεί, αλλά τώ­ρα που το σκέφτομαι με πιάνει πυρετός.

Οι άλλες πτυχές

Στην ερώτησή μου αν οι παρεμβάσεις στους κώδικες της φύσης είναι θεμιτές μού λένε ότι αυτές είναι και μάλιστα αν η επέκταση τους συντελέσει στην κα­ταπολέμηση της πείνας στα λιγότερο προνομιούχα μέρη της γης, τότε ακόμα καλύτερα. Και συμπληρώνουν: ότι πει­νούν και πεθαίνουν από πείνα άνθρω­ποι σ' αυτήν την εποχή, αποτελεί όνειδος για τον πολιτισμό μας. Εσείς θα διαφωνούσατε με κάτι τέτοιο; Εγώ, πάντως, δεν διαφώνη­σα. Μόνο που κάτι μέσα μου μου λέει ότι υπάρχουν και άλλες πτυχές στο ζήτη­μα και ότι η επιστήμη δεν είναι τόσο αθώα.

Το πιο σημαντικό είναι, πάντως, ότι από τη στιγμή που η εκτροφή των πουλε­ρικών (και των άλλων κρεατοπαραγωγών ζώων) πέρα­σε από την αυλή της γιαγιάς σε μεγάλες εταιρείες πολλών κατηγοριών (εταιρείες εκτροφής και εταιρείες τροφών και εταιρείες κατασκευής κλουβιών και πά­ει λέγονταε) είναι ξεκάθαρο ότι αυτό που ονομάζουμε «διαχείριση των πόρων» έ­παψε να είναι πολιτιστικό ζήτημα, έγινε πολιτικό.

πηγή: Η Καθημερινή, της Κυριακής 27/1/2002