Η Παράδοση της Πόλεως

       Μέχρι την πτώση της Κπόλεως λειτουργούσε η καταφατική διάσταση της Ρωμιοσύνης, ενώ μετά την πτώση της λειτουργούσε η αποφατική διάσταση της Ρωμιοσύνης, αφού παρά τις δυσκολίες ανέδειξε τους νεομάρτυρες, οι οποίοι κατά τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη ανανέωσαν το μαρτυρολόγιο, δηλ. το μαρτυρικό πνεύμα της ορθοδόξου Εκκλησίας.

          Μπορεί να υπογραμμισθεί ότι μέχρι το 1453 η ορθόδοξη Εκκλησία ανέδειξε το ομολογιακό της πνεύμα, αφού κατοχύρωσε την ορθόδοξη διδασκαλία, καθώς επίσης και το μαρτυρικό και ησυχαστικό της πνεύμα. Μάλιστα δε, όπως έχει παρατηρηθεί ο ησυχασμός, που αποτελεί την πεμπτουσία της ορθοδόξου διδασκαλίας, αναπτύχθηκε ακόμη περισσότερο προς το τέλος της αυτοκρατορίας και ήταν εκείνος που διεφύλαξε την ορθόδοξη Εκκλησία ζωντανή και δυναμική κατά την τουρκοκρατία και αυτή ενεψύχωσε όλο το υπόδουλο γένος και ανέδειξε, όπως ελέχθη προηγουμένως, τους μάρτυρες και ομολογητές της πίστεως.

          Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης είπε σε προφορική του ομιλία ότι «άλλο είναι η ιατρική επιστήμη και άλλο η πολιτική, η μία δεν έχει σχέση με την άλλη. Βέβαια οι γιατροί- δηλ. οι κληρικοί και μοναχοί -είχαν πέσει με τα μούτρα να σωθεί η αυτοκρατορία, αλλά είχε φθάσει σε τέτοιο σημείο, που δεν εσώζετο. Αλλά όμως η ιατρική επιστήμη σώθηκε. Και διατηρήθηκε όλα τα χρόνια της τουρκοκρατίας.

          Αυτό σημαίνει ότι η ορθόδοξη πίστη που ήταν η βάση του Βυζαντίου είναι η επιστήμη της θεραπείας του ανθρώπου. Αυτή η πίστη που έχει θεραπευτικά αποτελέσματα είχε γίνει η κυρία πολιτική της αυτοκρατορίας. Όμως όταν χάθηκε η πολιτική αυτή δεν χάθηκε και η θεραπεία.

          Έτσι όπως αλλού έλεγε ο αείμνηστος π. Ιωάννης, η 29^η  Μαΐου είναι ημέρα αποφράς, διότι καταλύθηκε η εναπομείνουσα  αυτοκρατορία, αλλά όμως μπορεί να θεωρηθεί και ως ημέρα της ορθοδοξίας, διότι η ορθόδοξη πίστη απαλλάχθηκε από τις εκκοσμικευμένες προσμίξεις της και διατήρησε την ησυχαστική παράδοση.

Μητροπολίτου Ναυπάκτου ΙΕΡΟΘΕΟΥ, «Εκκλησιαστικοί Αναβαθμοί»