Ομιλία κ.Π. Μαρτίνη στο Πνευματικό Κέντρο

Ασκητικές ακρότητες στον ορθόδοξο μοναχισμό

Ιστορικά κοιτίδα του Μοναχισμού παραμένει η Αίγυπτος με το πλήθος των αναχωρητών, ένα μέρος των οποίων θα ενταχθεί στα κοινόβια. Στην Παλαιστίνη θα αναπτυχθούν οι λαύρες, ενώ στη Συρία και τη Μεσοποταμία έχουμε την ανάπτυξη του ερημητισμού. Μοναχοί που ακολουθούν αυτό τον τύπο άσκησης είναι : οι ΄στυλίτες΄ή ΄κιονίτες΄, οι ΄δενδρίτες΄, οι ΄βοσκοί΄, οι ΄έγκλειστοι΄ και οι ΄διαΧριστόν σαλοί΄.

Α. ΄Στυλίτες΄ή ΄κιονίτες΄καλούνται οι μοναχοί, οι οποίοι ανεβαίνουν στην ΄κεφαλή΄ ενός στύλου για να ασκηθούν ισοβίως ή για ένα διάστημα. Ο ΄στύλος΄ γι’ αυτούς τους ασκητές είχε συμβολικό και βιβλικό χαρακτήρα. Εισηγητής του ΄στυλιτισμού΄ θεωρείται ο Σύμεων ο Παλαιός (5^ος αι.).

Β. Παράλληλη μορφή άσκησης είχαν επιλέξει οι καλούμενοι ΄δενδρίτες΄. Οι μοναχοί αυτοί ζούσαν πάνω σε δέντρα ή σε κοιλότητες δέντρων. Γνωστός ΄δενδρίτης΄ είναι ο Όσιος Δαβίδ ο εν Θεσσαλονίκη (5^ος -6^ος αι.)

Γ. ΄Βοσκοί΄ ονομάζονταν οι αναχωρητές μοναχοί που περιπλανιόνταν αγεληδόν στην έρημο και τα όρη και τρέφονταν με χόρτα και ρίζες. Στο είδος αυτών των ασκητών ανήκει η Οσία Μαρία η Αιγυπτία (7^ος αι.)

Δ. Οι ΄έγκλειστοι΄ λεγόμενοι ασκητές κλείνονταν στο κελλί τους, σφραγίζοντας κάθε άνοιγμα ή σε σπηλιά ή ακόμη και σε τάφο, αφήνοντας μια μικρή τρύπα για να παίρνουν το παξιμάδι τους, να δίνουν το εργόχειρό τους, ακόμη και να διδάσκουν. Γνωστός ΄έγκλειστος΄ είναι ο Νεόφυτος ο Κύπριος (12^ος αι.)

Ε. Το πιο συνταρακτικό είδος άσκησης ήταν η ΄δια Χριστόν σαλότης΄ ΄Σαλός΄σημαίνει μωρός, τρελός. Ένας ΄θείος έρως΄για τον Χριστό οδηγούσε αυτούς τους μοναχούς ώστε να κάνουν τρελές και παράλογες πράξεις για να στείλουν στον κόσμο, με τον δικό τους τρόπο, τα θεία μηνύματα. Με την άνεση που πηγαίνουν στις εκκλησίες, με την ίδια ευκολία μπαίνουν στις ταβέρνες, στα δημόσια λουτρά, ακόμη και στα κακόφημα σπίτια, για να βρουν και να χτυπήσουν την αμαρτία εκεί που κυρίως φωλιάζει.

Άγιος Νείλος ο Ασκητής, αγιογραφία Πανσέληνου

Η ΄σαλότης΄ γίνεται ένα επικίνδυνο ΄παιχνίδι΄ για τον ασκητή, ο οποίος φαινομενικά αρνείται τα μοναχικά ιδεώδη, για να μπει σε χώρους που αδυνατούν να πάνε οι εκπρόσωποι της επίσημης εκκλησίας (επίσκοποι και πρεσβύτεροι). Εισηγητής της ΄δια Χριστόν σαλότητος΄ θεωρείται ο Όσιος Συμεών από την Έδεσσα της Συρίας (6^οςμ.Χ αι.)