Κυριακή μετά την Ύψωση (Μαρκ. 8,34-9,2)

Η ποίηση του Σταυρού

Στην τέχνη αλλά και στην καθημερινή ζωή της Εκκλησίας ο Σταυρός δεν εκπροσωπεί μόνο τη θυσία του Γολγοθά. Είναι η έκφραση του νοήματος και του βιώματός της. Αυτό διαπιστώνουμε στη σύναξη και τη λατρεία, με την επίκληση και την αναφορά του Σταυρού, την ευλογία δια του Σταυρού, τη διακόσμηση του Ιερού Ναού, των αμφίων και των καλυμμάτων. Τέλος το διαπιστώνουμε στην ατομική και οικογενειακή μας ζωή, στην τράπεζα, την ώρα των ύμνων, στην έναρξη και τη λήξη κάθε εργασίας.

Λέγοντας «ποίηση» του Σταυρού εννοούμε αφ’ ενός την κίνηση του χεριού με την οποία σταυρώνουμε τα τέσσερα σημεία του σώματος (νόμος άγραφης παράδοσης) αφ’ ετέρου, την απεικόνισή του στις τέχνες, την εικονογραφία, την γλυπτική, αργυροχρυσοχοΐα.

Ποίηση του Σταυρού συνιστούν κυριολεκτικά κείμενα που οι άγιοι πατέρες εμπνεύστηκαν για να ερμηνεύσουν τη δύναμη και τη χάρη Του. Πολλά έμμετρα αριστουργήματα κοσμούν την εκκλησιολογική μας υμνογραφία.

Επιλέγουμε ένα μικρό μόνο δείγμα της μεγάλης θεολογικής αξίας που αποτελεί το υπόβαθρο της ποίησης. Πρόκειται για τον ύμνο που ψάλλουμε στον εσπερινό της εορτής της Υψώσεως: «Σταυρός ἀνυψούμενος τοῦ ἐν αὐτῷ ὑψωθέντος, τό πάθος τό ἄχραντον ἀνυμνεῖν, προτρέπεται κτίσιν ἅπασαν. Ἐν αὐτῷ κτείνας γάρ τόν ἡμᾶς κτείναντα νεκρωθέντας ἀνεζώοσε καί κατεκάληνε καί εἰς οὐρανούς πολιτεύεστε ἠξιώσεν ὡς εὔσπλαχνος δι’ ὑπερβολήν ἀγαθότητος.

Η θέα του ανυψούμενου Σταυρού προκαλεί ολόκληρη την κτίση να δοξολογήσει το πάθος του υψωθέντος με τον οποίο θανάτωσε τον θάνατο και χάρισε τη ζωή στον άνθρωπο ελευθερώνοντάς τον από το κράτος του διαβόλου.

Από την υμνολογία του όρθρου αναφέρουμε τον ειρμό του κανόνα: «ὁ διαβρώσεως τοῦ ξύλου τῷ γένει προσγενόμενος θάνατος διά σταυροῦ κατήργηται θάνατος. Τῆς γάρ προμήτορος ἡ παγγενής κατάρα διαλέλυται τῷ βλαστῷ ταῆς ἀγνῆς θεομήτορος». Δηλαδή ο θάνατος που προκλήθηκε στην ανθρωπότητα από της Εύας την παράβαση καταργείται σήμερα δια του Σταυρού, καθώς με το «βλαστό» που προήλθε από την Παρθένο και Θεομήτορα, αυτή η κατάρα εξουδετερώθηκε.

Τον Σταυρό δεν εξαγίασε απλά ο θάνατος του Σταυρού για να τον μεταβάλλει σε μαγικό σύμβολο. Τη ζωοποιό και θαυματουργή του δύναμη κατοχύρωσε η χαρμόσυνη «πολιτεία» Του στην εκκλησία και η ανταπόδοση μεγάλης τιμής και σεβασμού των πιστών. Γιατί μέσα στην εκκλησία η ζωή είναι σταυραναστάσιμη και το πένθος χαροποιό. Έτσι οι θαυμαστές εμφανίσεις «τοῦ σημείου» στην ιστορία, οι άπειρες θεραπείες ασθενών, οι αναστάσεις νεκρών δηλώνουν την γνησιότητα αυτών των αισθημάτων στα οποία ο Θεός πολυτρόπως και πολυμερώς ανταποκρίνεται με το πανίερο σύμβολο του Χριστού.

Και επειδή ο λόγος για ποίηση του Σταυρού αξίζει να σταθούμε στους «χαιρετισμούς». Πρόκειται για ένα ποίημα συντεθέν κατ’ απομίμηση του Ακαθίστου Ύμνου. Στους 24 αλφαβητικούς οίκους εξυμνείται η θαυματουργική εύρεση του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη καθώς και το όραμα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, στο δέκατο οίκο ο οποίος αναφέρει: «εἶδε Κωνσταντῖνος ὁ Μέγας δεικνείμενον Σταυροῦ τό σημεῖον δι’ ἀστέρων, ἐν ῷ καί φῶς οὐρανώθεν νικᾶν πολεμίων πληθών ἔσπευσε τό ξῦλον φανερῶσαι καί βοῆσαι πρός αὐτόν τοιαῦτα».

Σε άλλα σημεία ο ποιητής υπαινίσσεται τα αναρίθμητα θαύματα του Σταυρού, όπως το τροπάριο της η΄ ωδής: «νεκροί διά Σοῦ ζωοποιοῦνται θανάτῷ γάρ τόν νεκρωτήν ἐβάστασας, τυφλοί ἀναβλέπουσι ὦτα διανοίγονται, δαίμονες διώκονται, πάθη ἀφίστανται, μυρίων ἀγαθών ταμιοῦχαι, σταυρέ τοῦ σωτῆρος οἱ κλεῖς τοῦ Παραδείσου.

π.Γ.Στ.