Αφιέρωμα στη Μικρασιατική Καταστροφή (ιδ')

ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΣ

Μια ερμηνευτική προσέγγιση στο ποίημα του Γ.Σεφέρη

Γράφει ο Φίλιππος Φιλιππίδης, Φοιτητής του Χρηματοοικονομικού

Στο κείμενο αυτό επιχειρείται μια προσέγγιση-ανάλυση ενός ποιήματος του Γ.Σεφέρη, που αν και γράφτηκε το 1953, θα μπορούσε να ειδωθεί σαν μια σημερινή (πικρή) αναφορά στην εθνική περιπέτεια της Κύπρου. Πρώτα το ποίημα:

ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΣ

...Σαλαμίνα τε
τας νυν ματρόπολις
τωνδ' αιτία στεναγμών.
ΠΕΡΣΑΙ
Κάποτε ο ήλιος του μεσημεριού, κάποτε φούχτες η ψιλή βροχή
και τ' ακρογιάλι γεμάτο θρύψαλα παλιά πιθάρια.
Ασήμαντες οι κολόνες μονάχα ο Άγιος Επιφάνιος
δείχνοντας μουντά, χωνεμένη τη δύναμη της πολύχρυσης αυτοκρατορίας.

Τα νέα κορμιά περάσαν απ' εδώ, τα ερωτευμένα
παλμοί στους κόλπους, ρόδινα κοχύλια και τα σφυρά
τρέχοντας άφοβα πάνω στο νερό
κι αγκάλες ανοιχτές για το ζευγάρωμα του πόθου.
Κύριος επί υδάτων πολλών,
πάνω σ' αυτό το πέρασμα.

Τότες άκουσα βήματα στα χαλίκια.
Δεν είδα πρόσωπα σα γύρισα είχαν φύγει.
Όμως βαριά η φωνή σαν το περπάτημα καματερού,
έμεινε εκεί στις φλέβες τ΄ ουρανού στο κύλισμα της θάλασσας
μέσα στα βότσαλα πάλι και πάλι:

¨Η γης δεν έχει κρικέλια
για να την πάρουν στον ώμο και να φύγουν
μήτε μπορούν, όσο κι αν είναι διψασμένοι
να γλυκάνουν το πέλαγο, με νερό μισό δράμι.
Και τούτα τα κορμιά
πλασμένα από ένα χώμα που δεν ξέρουν,
έχουν ψυχές.
Μαζεύουν σύνεργα για να τις αλλάξουν,
δε θα μπορέσουν μόνο θα τις ξεκάμουν
αν ξεγίνουνται οι ψυχές.
Δεν αργεί να καρπίσει τ' αστάχυ
δε χρειάζεται μακρύ καιρό

για να φουσκώσει της πίκρας το προζύμι,
δε χρειάζεται μακρύ καιρό
το κακό για να σηκώσει το κεφάλι,
κι ο άρρωστος νους που αδειάζει
δε χρειάζεται μακρύ καιρό
για να γεμίσει με την τρέλα,
νήσος τις έστι ....

Φίλοι του άλλου πολέμου
σ' αυτή την έρημη συννεφιασμένη ακρογιαλιά
σας συλλογίζομαι καθώς γυρίζει η μέρα -
Εκείνοι που έπεσαν πολεμώντας κι εκείνοι που έπεσαν χρόνια μετά την μάχη.
Εκείνοι που είδαν την αυγή μέσ' απ΄ την πάχνη του θανάτου
ή, μες στην άγρια μοναξιά κάτω από τ' άστρα,
νιώσανε πάνω τους μαβιά μεγάλα
τα μάτια της ολόκληρης καταστροφής
κι ακόμη εκείνοι που προσεύχουνταν
Όταν το φλογισμένο ατσάλι πριόνιζε τα καράβια:
¨Κύριε, βοήθα να θυμόμαστε
πώς έγινε τούτο το φονικό
την αρπαγή το δόλο την ιδιοτέλεια,
το στέγνωμα της αγάπης
Κύριε, βοήθα να τα ξεριζώσουμε ...¨

- Τώρα καλύτερα να λησμονήσουμε πάνω σε τούτα τα χαλίκια
δε φελά να μιλάμε
τη γνώμη των δυνατών ποιος θα μπορέσει να τη γυρίσει;
ποιος θα μπορέσει ν' ακουστεί;
Καθένας χωριστά ονειρεύεται και δεν ακούει το βραχνά των άλλων.

-Ναι, όμως ο μαντατοφόρος τρέχει
κι όσο μακρύς κι αν είναι ο δρόμος του, θα φέρει
σ' αυτούς που γύρευαν ν' αλυσοδέσουν τον Ελλήσποντο
το φοβερό μήνυμα της Σαλαμίνας.

Φωνή κυρίου επί των υδάτων.
Νήσος τις έστι.


Σαλαμίνα, Κύπρος, Νοέμβρης ΄53

Το ποίημα ανήκει στην ¨θρυλική¨ συλλογή του Σεφέρη, "Ημερολόγιο καταστρώματος ΄Γ". Τα ποιήματα αυτά έχουν γραφτεί κυρίως από τις εντυπώσεις του ποιητή από τις επισκέψεις του στην Κύπρο, ένα τόπο που λάτρεψε και τον ένιωσε σαν δικό του. Μια από τις τακτικές του Σεφέρη στη γραφή των ποιημάτων του ήταν να παίρνει φωτογραφίες από τα μέρη που βρισκόταν και ύστερα να γράφει μελετώντας τις φωτογραφίες αυτές. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί η παραστατικότητα και η ζωντάνια των ποιημάτων του. Ένα εξαίσιο βιβλίο για τα ταξίδια του ποιητή στην Κύπρο, την πολιτική του δράση, και τα ποιήματα του Καταστρώματος ΄Γ, είναι αυτό του Γιώργου Γεωργή "Ο Σεφέρης περί των κατά την χώραν Κύπρον σκαιών" Εκδόσεις Σμίλη.