Αφιέρωμα στη Μικρασιατική Καταστροφή (ιβ')

Μια Μαρτυρία...... και δύο Θρήνοι

του Βλάση Αγτζίδη

Η βιαιότητα της σφαγής της Σμύρνης –όπως και όλης της ιωνικής παραλίας- τον Σεπτέμβρη του 1922, αποτυπώνεται ανάγλυφα μέσα από μαρτυρίες, που είτε έχουν συλλεγεί είτε έχουν εκδοθεί. Συγκλονιστική είναι η Μαρτυρία της Ελένης Καραντώνη από το Μπουνάρμπασι, έντεκα χιλιόμετρα βορειανατολικά της Σμύρνης («Εξοδος», Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών):

«…Τη νύχτα οι τσέτες έκαναν επίθεση ν’ αρπάξουν, να σφάξουν, ν’ ατιμάσουν. “Βοήθεια! Βοήθεια!”, φώναζε ο κόσμος. Τα εγγλέζικα πλοία ήταν απέναντι. Εριχναν τους προβολείς. Σταματούσαν για λίγο. Τη νύχτα θέλαμε να πάμε προς νερού μας. Πήγαμε λίγο πιο έξω, φρίκη! Βρεθήκαμε σε μια χαβούζα (σ.τ.σ. μεγάλο ανοιχτό λάκο). Γύρω γύρω, στα χείλια της χαβούζας σπαρταρούσαν κορμιά, και μέσα η χαβούζα ήταν γεμάτη κεφάλια. Επαιρναν όποιον έπιαναν, τον πήγαιναν στην άκρια της χαβούζας, έκοβαν το κεφάλι και το έριχναν μέσα στη χαβούζα και τα κορμιά τα άφηναν να σπαρταρούν γύρω γύρω. Ηταν φοβερό. Οσοι το είδαν τρελάθηκαν. Το τρελοκομείο γέμισε από τρελούς σαν ήρθαμε. Εκεί σ’ αυτό το μέρος χάσαμε και τον πατέρα μου. Τον αδελφό μου τον έσφαξαν στο χωριό….».

Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες θρήνησαν τη μεγάλη Καταστροφή. Ενα χαρακτηριστικό ρεμπέτικο που τραγούδησε ο Κώστας Ρούκουνας είναι το εξής:

Σαν της Σμύρνης το γιανκίνι,
Στο ντουνιά δεν έχει γίνει,
Κάηκε κι έγινε στάχτη
Κι έβγαλ’ ο Κεμάλ το άχτι

Κάψανε τη Βαγγελίστρα,
που τη χτίζαν μέρα-νύχτα.
Κάψανε το Σταυροδρόμι
Και του Φάσουλα ακόμη.

Σμύρνη, φτωχομάνα Σμύρνη,
Πούναι η ομορφιά σου εκείνη,
Κάηκες από θεμέλια
σκεπαστά και μπεζεστένια.

Ενας άλλος μικρασιάτικος θρήνος ήταν και αυτός που τραγουδήθηκε από τους Πόντιους του δυτικού Πόντου:

Κοίταξε τις πέτρες της Αγκυρας,
βλέπε και τα δακρυσμένα μου μάτια.
Μείναμε σκλάβοι των Τούρκων,
για δες της μοίρας τα γραμμένα!

Οι λόφοι της Αγκυρας είναι μονοκόμματοι. Η Ελλάδα κάηκε, κατακάηκε. Να τυφλωθείς καταραμένε Αγγλε, στην Ελλάδα δεν απόμεινε καμιά ελπίδα.

Ο στρατός που πήγε για την Αγκυρα έμεινε εκεί, πεσκέσι στους Τούρκους. Οσοι μας βοήθαγαν έκαναν πίσω και τους Ελληνες τους παρέσυρε το κύμα.

* Ο κ. Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας. Βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για τη συγγραφή της ιστορίας των Ελλήνων στον Εύξεινο Πόντο.