Την καθαρά Τετάρτη και συνήθως κάθε Τετάρτη και Παρασκευή, μόνο στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τελείται στους Ιερούς Ναούς η Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων για τον εξής λόγο:
Η Εκκλησία μας έχει σε χρήση τρεις Θείες Λειτουργίες κατά τις οποίες γίνεται θυσία. Τη Λειτουργία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, του Αγίου Βασιλείου και του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου. Η τρίτη γίνεται μία φορά το χρόνο, την ήμερα της εορτής του Αγίου, την 23η Οκτωβρίου. Του Αγ. Βασιλείου γίνεται δέκα φορές: Την ήμερα της εορτής του (1η Ιανουαρίου), τις παραμονές Χριστουγέννων, Φώτων και Πάσχα, τις πέντε πρώτες Κυριακές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και τη Μεγάλη Πέμπτη. Τις άλλες ήμερες του έτους τελείται η Θεία Λειτουργία του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου.
Όλες όμως αυτές οι Λειτουργίες έχουν πανηγυρικό και χαρμόσυνο χαρακτήρα. Επειδή η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι πένθιμη περίοδος, η Εκκλησία μας όρισε οι Λειτουργίες αυτές να τελούνται μόνο τα Σάββατα και τις Κυριακές της Μ. Σαρακοστής. Τις άλλες ήμερες της εβδομάδας δε γίνεται Θεία Λειτουργία.
Οι Χριστιανοί όμως τους πρώτους αιώνες είχαν τη συνήθεια να μεταλαμβάνουν τέσσερις και πέντε φορές την εβδομάδα, διότι εγνώριζαν ότι δεν ήταν δυνατόν να ζουν «εν Χριστώ» άνευ των Άχραντων Μυστηρίων, άνευ του Χρίστου, πού ο Ίδιος είπε ότι είναι «βρώσις και πόσις». «Ό τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα έχει ζωήν αιώνιον» (Ίω. στ', 54). Τότε, βέβαια, τα δισκοπότηρα μπορεί να ήταν «ξύλινα», αλλά οι Χριστιανοί ήταν «χρυσοί», με αγία ζωή.
Σήμερα, παρότι, πολλές φορές, συμβαίνει το αντίθετο, οι Χριστιανοί μπορούν και πρέπει να κοινωνούν τακτικότερα, πάντοτε με άδεια του Πνευματικού τους, προσέχοντας πολύ τη ζωή τους. Για να λυθεί λοιπόν το πρόβλημα της συχνής Θείας Κοινωνίας, η Εκκλησία καθόρισε να τελείται μόνο τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή η κατανυκτική Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων.
Σ' αυτή δε γίνεται πλήρης Θεία Λειτουργία, διότι ο Άρτος που θα χρησιμοποιηθεί καθαγιάζεται την προηγούμενη Κυριακή, εμποτίζεται στο Άγιο Αίμα του Κυρίου μας, φυλάσσεται στο Άγιο Αρτοφόριο της Αγίας Τραπέζης και προσφέρεται για Κοινωνία την ημέρα πού τελείται η Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία.
Η Λειτουργία αυτή είναι, κανονικά, εσπερινή, γι' αυτό είναι συνυφασμένη με Εσπερινό και οι Χριστιανοί, μέχρις ότου κοινωνήσουν, μένουν άσιτοι, δηλ. νηστικοί (ούτε νερό, ούτε τσιγάρο), από τα μεσάνυκτα μέχρι την ώρα της Θείας Κοινωνίας. Όσοι δεν μπορούν να κρατήσουν, πηγαίνουν στους Ναούς, που τελούν την Προηγιασμένη Λειτουργία πρωί, προς διευκόλυνση των πιστών, ή κοινωνούν Σάββατο ή Κυριακή.
Χαρακτηριστικά της Προηγιασμένης Λειτουργίας
α. Προηγείται της Προηγιασμένης, η ακολουθία της Θ' Ώρας.
β. Με το «Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός...» αρχίζει ή Θεία Λειτουργία, στην αρχή της οποίας επισυνάπτεται ο Εσπερινός της επόμενης ημέρας.
γ. Όταν αναγιγνώσκονται τα «Προς Κύριον...» (Ψαλτήρι σε τρεις Στάσεις), συνήθως στο τέλος ακούγονται από το Ιερό ήχοι θυμιατού, (η Ωραία Πύλη είναι κλειστή). Αυτή τη στιγμή ο Ιερέας μεταφέρει το Σώμα και Αίμα του Κυρίου από την Άγία Τράπεζα, όπου φυλάχτηκε από την Κυριακή, στην Ιερά Πρόθεση και γι' αυτό οι πιστοί πρέπει να σηκώνονται και να παρακολουθούν νοερά και λογικά τα τελούμενα.
δ. Στη Μεγάλη Είσοδο (που γίνεται από το συντομότερο δρόμο), επειδή ο Ιερέας μεταφέρει το προηγιασμένο Σώμα και Αίμα του Χριστού μας - τον ίδιο τον Χριστό - οι Χριστιανοί γονατίζουν λατρευτικώς (πέφτουν μπρούμυτα), επαναλαμβάνοντας μυστικώς το: «Δι' ευχών των Αγίων Πατέρων ημών...».
ε. Στο τέλος, αναγιγνώσκονται οι δύο Ψαλμοί: «Ευλογήσω τον Κύριον...» (ο 33ος) και «Υψώσω σε ο Θεός μου...» (ο 144ος), κατά τη διάρκεια των οποίων ο Ιερέας μοιράζει το αντίδωρο και μετά τελειώνει η Λειτουργία, με το «Δι' ευχών...».
στ. Το αντίδωρο αυτό είναι το πρόσφορο από το οποίο ο Ιερεύς την Κυριακή έβγαλε τον Αμνό. Πολλοί αυτό το λένε «Παναγία» (επειδή από τα σπλάγχνα της βγήκε ο Χριστός). Γι' αυτό το αντίδωρο στις Προηγιασμένες είναι συνήθως μικρό τεμάχιο, (εκτός εάν ευλογηθούν από την Κυριακή περισσότερα πρόσφορα).
ζ. Στις Προηγιασμένες Θειες Λειτουργίες δε μνημονεύονται ονόματα ζώντων και τεθνεώτων, ούτε στην Ιερά Πρόθεση, ούτε στη Θεία Λειτουργία.
η. Στη Λειτουργία αυτή επίσης δεν τελούνται μνημόσυνα. Μπορούν να γίνουν μετά το «Δι' ευχών...» Τρισάγια.
Μ' αυτό τον ωραίο και σοφό τρόπο και διατηρώντας τον κατανυκτικό χαρακτήρα της περιόδου, έλυσε η Εκκλησία μας το πρόβλημα της συχνής Θείας Κοινωνίας και ήδη οι πιστοί εκτιμώντας και «εκμεταλλευόμενοι» αυτή την πνευματική ευκαιρία, κατακλύζουν τους Ναούς, Τετάρτη και Παρασκευή, μεταλαμβάνοντας των Προηγιασμένων αυτών Θείων Δώρων.
3 σχόλια:
poli kalo eyxaristoymeee
Ευλογείτε πάτερ. Παρακολουθώ μερικές φορές τη σελίδα σας και χαίρομαι για τα όμορφα θέματα με τα οποία ασχολείται. Είχα ένα ερώτημα σχετικά με αυτά που γράψατε περί της Λειτουργίας των Προηγιασμένων, όταν αναφερθήκατε σε ΤΡΕΙΣ λειτουργίες που έχουμε σε χρήση στην Εκκλησία, βάζοντας και τη "λειτουργία" του Αγ. Ιακώβου ως μία κανονική λειτουργία.
Είχα παρευρεθεί σε μία τέτοια παλαιότερα και μου είχε κάνει πολύ κακή εντύπωση -- μεταφορά της Αγίας Τράπεζας έξω (ή τραπεζάκι στο κέντρο), όχι μυστικές ευχές, κοινωνία όπως στην αρχαία εκκλησία (πριν μπει η λαβίδα) κλπ... Μου θύμισε παπικό ναό -- φαντάζομαι στο εξωτερικό που έχουμε ιδίως οι Έλληνες και αρμόνια θα είναι ακριβώς σαν έναν παπικό ναό αυτή την ημέρα.
Μελετώντας το θέμα βρήκα ότι δεν είναι καθόλου παραδοσιακή και εν χρήσει λειτουργία. Η λεγόμενη "λειτουργία" του Αγ. Ιακώβου τελείται μεν δυστυχώς με συνοδική ευλογία αλλά μήπως τελικά πρόκειται για δούρειο ίππο λειτουργικής ανανεώσεως όπως πολύ σωστά πιστεύω γράφει το κάτωθι άρθρο
http://orthros.org/Greek/Keimena/K_LeitIakwvou.htm
Θα με ενδιέφερε η γνώμη σας επί του θέματος μια και από τα γραφόμενάς σας φαίνεσθαι να την αποδέχεσθε. Καλή Σαρακοστή.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΓ. ΙΑΚΩΒΟΥ ΤΟΥ ΑΔΕΛΦΟΘΕΟΥ
Επειδή διατυπώσατε κάποια αμφιβολία για την εγκυρότητα ή όχι της λειτουργίας του Αγ. Ιακώβου του Αδελφοθέου πολύ συνοπτικά θα μπορούσα να σημειώσω τα εξής :
1. Η λειτουργία που διαδόθηκε υπό το όνομα του Αγ. Ιακώβου ανήκει στο λεγόμενο συριακό ή αντιοχειανό λειτουργικό τύπο. Η απόδοσή της στον Αγ. Ιάκωβο, πρώτο επίσκοπο Ιεροσολύμων καθώς και οι εσωτερικές ενδείξεις μαρτυρούν, ότι πρόκειται για λειτουργία που διαμορφώθηκε στα Ιεροσόλυμα και στη συνέχεια διαδόθηκε σε άλλες πόλεις της Παλαιστίνης, στη Συρία, την Αραβία, το Σινά, την Αίγυπτο, την Ελλάδα και στις Σλαβικές χώρες.
2. Ο πυρήνας της λειτουργίας αυτής, όπως και όλων των λειτουργιών είναι αποστολικός. Βέβαια η σημερινή μορφή της δεν μπορεί να είναι παλαιότερη του τέταρτου μ.Χ. αιώνα. Στη σημερινή της μορφή μπορούμε να διακρίνουμε και μεταγενέστερα ακόμη στοιχεία, που οφείλονται στην μετά τον δ’ αιώνα λειτουργική εξέλιξη.
3. Η λειτουργία του Αγ. Ιακώβου γράφτηκε πρωτίστως στην Ελληνική γλώσσα. Νωρίτερα είχε μεταφρασθεί ση συριακή. αργότερα στη γεωργειανή, τη σλαβική, λατινική, αιθιοπική, αρμενική, κοπτική.
4. Άγιοι Πατέρες όπως : Κύριλλος Ιεροσολύμων, Άγιος Ιερώνυμος, Νικόλαος Μεθώνης, Αριστήνος, Μάρκος ο Ευγενικός κ.α. γνώριζαν την λειτουργία του Αγ. Ιακώβου, δέχονταν τη γνησιότητά της και αντλούσαν απ’ αυτήν επιχειρήματα για στήριξη θεολογικών θέσεων.
5. Από τον 12ο μ. Χ. αιώνα η λειτουργία του Αγ. Ιακώβου σιγά- σιγά εγκαταλείφθηκε ακόμα και στα Ιεροσόλυμα και αντικαταστάθηκε απ’ τις λεγόμενες Βυζαντινές Λειτουργίες. Αντίθετα οι Μονοφυσίτες της Συρίας δεν την εγκατέλειψαν ποτέ.
6. Πάντως περί τα τέλη του Ιθ’ αιώνα μ. Χ. η λειτουργία του Αγ. Ιακώβου επανήλθε σε λειτουργική χρήση στην εκκλησία των Ιεροσολύμων και αλλού, η οποία τελείται τακτικά μια ή δυο φορές το χρόνο ( 23 Οκτωβρίου – Κυριακή μετά του Χριστού Γέννηση).
Μετά από αυτά νομίζουμε ότι δεν πρέπει να υπάρχει καμία αμφιβολία ή σκεπτικισμός για την γνησιότητα και εγκυρότητα της εν λόγω λειτουργίας. Πρόκειται για μια αρχαιοπρεπή λειτουργία, η οποία σιγά – σιγά άρχισε να εκτοπίζεται καθώς εμφανίζονται νέα λειτουργικά σχήματα τα οποία επεκράτησαν τελικά λόγω του εμπλουτισμού της Θ. Λατρείας. Εξ άλλου χαρακτηρίζεται και από μεγάλη χρονική διάρκεια ενώ διαθέτει λιγότερα ασματικά στοιχεία.
7. Συνεπώς δεν έχει καμία σχέση με ύποπτες λειτουργικές αναγεννήσεις, απλώς η περιορισμένη χρήση της εκτός των άλλων οφείλεται και στην επιθυμία της Εκκλησίας οι πιστοί της σήμερα να γεύονται τον ρωμαλέο λειτουργικό πλούτο της Ορθόδοξης λατρείας μας.
8. Τέλος ο τρόπος τέλεσής της και εκτός του Βήματος δεν οφείλεται σε τίποτε άλλο παρά στην επιλογή των λειτουργών να γίνονται ορατά τα δρώμενα και από τους πιστούς μια και παρουσιάζει πολλές μορφικές διαφοροποιήσεις άγνωστες εν πολλοίς στους εκκλησιαζόμενους.
( Για περισσότερα βλέπε : Θ. Λειτουργία Ιακώβου του Αδελφοθέου του μακαριστού καθηγητή Ι. Φουντούλη).
Δημοσίευση σχολίου