Η Σαμαρείτιδα, εκπρόσωπος του κόσμου της πτώσης

ΚΥΡΙΑΚΗ  Ε΄ ΑΠΟ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ ( Σαμαρείτιδας)

            Ευαγγέλιο : Ιωάν. 4,5-42

            Σήμερα  Πέμπτη Κυριακή από του Πάσχα το ιερό Ευαγγέλιο αναφέρει τη συνάντηση και τη συζήτηση που είχε ο Χριστός πλησίον του φρέατος του Ιακώβ με μια γυναίκα Σαμαρείτιδα που σήμερα τη γιορτάζουμε ως ισαπόστολο και μεγαλομάρτυρα.

            Όπως ακούσαμε στο ευαγγέλιο ο Χριστός βαδίζοντας από τα Ιεροσόλυμα προς τη Γαλιλαία, πήρε το δρόμο που συνήθως δεν προτιμούσαν οι Εβραίοι, δηλ. να περάσει από τη Σαμάρεια και να φτάσει στη Γαλιλαία. Κατάκοπος μαζί με τους μαθητές έφτασε  το μεσημέρι στο πηγάδι του Ιακώβ. Η πηγή του Ιακώβ θεωρούνταν ιερός τόπος, διότι εκεί έγινε από το Θεό η συμφιλίωση των φυλών του Ισραήλ. Ακριβώς σ’ αυτή την πηγή γίνεται τώρα και η συνάντηση του Χριστού με τη Σαμαρείτιδα γυναίκα, σημείο μιας  συμφιλίωσης των λαών, των εθνών και των θρησκειών. Και ενώ οι μαθητές πήγαν για προμήθειες τροφών, μία γυναίκα ήρθε να πάρει νερό, ο Χριστός αρχίζει μαζί της μία ενδιαφέρουσα συζήτηση.

            Στη σχετική  ευαγγελική διήγηση για τη Σαμαρείτιδα ο ευαγγελιστής Ιωάννης την περιγράφει ως μία γυναίκα μειωμένης ηθικής εκτίμησης, αφού είχε πέντε άντρες μέχρι τη στιγμή που συνάντησε το Χριστό και ο τελευταίος που ζει μαζί της, δεν είναι και αυτός νόμιμος σύζυγος της.

            Στο ευαγγέλιο παρουσιάζεται, έτσι, ως «τύπος» του πεπτωκότα κόσμου. Αυτή είναι η μία πλευρά. Οι ηθικοί κανόνες ήταν πολύ ισχυροί για τον Ιουδαϊσμό. Η πορνεία και η μοιχεία καταδικάζεται αυστηρά από τον Νόμο και γι’ αυτό δεν επιτρέπονταν στους πιστούς καμία επαφή με τον κόσμο των αμαρτωλών. Από το άλλο μέρος είναι ότι, η Σαμαρείτιδα εκπροσωπεί τον αλλόφυλο και αλλοεθνή κόσμο που κατά κανόνα ήταν και αλλόθρησκος, δηλ. ένας κόσμος ειδωλολατρικός που και ο ίδιος ο Θείος αποστρέφεται.

            Στην Παλ. Διαθήκη έχουμε σπάνιες αναφορές για σωτηρία αυτού του κόσμου των απίστων. Δύο κόσμοι επομένως εκ διαμέτρου αντίθετοι, όχι μόνο για λόγους εθνικούς και ιστορικούς, αλλά και για λόγους θρησκευτικούς και σωτηριολογικούς.

            Ο Χριστός διαβαίνοντας δια μέσου της Σαμάρειας αποκαθιστά την ενότητα της δημιουργίας και φέρνει τους λαούς και τα έθνη σε συμφιλίωση, ανεξάρτητα από την έννοια της διάκρισης του έθνους, της φυλής και της θρησκείας. Το εθνικό και θρησκευτικό φράγμα γκρεμίζεται και τα πριν διεστώτα ενοποιούνται. Η συμφιλίωση των δύο κόσμων, Ιουδαίων και εθνικών στην ίδια πηγή του Ιακώβ, όπου πριν από αιώνες ο Θείος έφερε σε κοινωνία αγάπης τα αδέλφια που βρίσκονταν σε μίσος και πόλεμο μεταξύ τους. Ο θρησκευτικός κανόνας « ου συγχρώνται Ιουδαίοι Σαμαρείτες» ανατρέπεται πλέον και προβάλλεται ως κανόνας ζωής τώρα η αγάπη προς φίλους και εχθρούς.

            Δεν γίνεται πλέον αποδεκτή η διάκριση φυλής και γένους, Ιουδαίων και εθνικών. Έχουμε  μια υπέρβαση όλων των διαφορετικών μορφών της ιστορίας και της ζωής. Ο Χριστός δεν είναι ένας ζηλωτής Ραββί και θρησκευτικός διδάσκαλος που συμβάλλει σ’ αυτή την ιδιαιτερότητα και διχασμό του κόσμου με το κήρυγμα και το έργο Του. Είναι ο κήρυκας της αγάπης και της συμφιλίωσης όλων. Ο Ιησούς διαλέγεται με όλους και στο πρόσωπο της Σαμαρείτιδας διαλέγεται με τον πεπτωκότα κόσμο και αυτόν τον απορριμμένο κόσμο τον σώζει τελικά.

            Εντυπωσιάζεται  αλήθεια κανείς, όταν διαπιστώνει ότι αυτή η γυναίκα που είναι « τύπος» του αμαρτωλού και απεριμμένου κόσμου, έχει τη δυνατότητα όχι μόνο να σωθεί αλλά και να γίνει αγία και μάλιστα ισαπόστολος στον εθνικό κόσμο. Η εκκλησιαστική μας παράδοση ταύτισε τη Σαμαρείτιδα με την αγία Φωτεινή και την θεώρησε ισάξια απόστολο που μετέφερε το αληθινό φως του Ιησού στη Σαμάρεια και τους άπιστους συμπατριώτες της. Ο Χριστός στο πρόσωπο της είδε μια φωτεινή ύπαρξη που η αμαρτία  προσωρινά είχε αμαυρώσει και που μπορεί αυτός ο άνθρωπος να γίνει στο μέλλον παράδειγμα «τύπος» αληθινού μέλους της Εκκλησίας.

            Αυτή η αμαρτωλή γυναίκα με ένα ύποπτο από πλευράς ηθικής παρελθόν, που παρουσιάζεται μπροστά στο Χριστό και προσπαθεί να αντλήσει νερό από το πηγάδι σαν μια απαίδευτη και αγράμματη υπηρέτρια, μας εκπλήσσει με τα ενδιαφέροντα της και το περιεχόμενο των ερωτήσεων της. Φαίνεται πως υπάρχει μέσα της κάποιος προβληματισμός. Θέτει στο συνομιλητή της ενδιαφέροντα θεολογικά ερωτήματα, τα οποία προκαλούν το διδάσκαλο να αποκαλύψει σ’ αυτήν για πρώτη φορά, αλήθειες που δεν έχουν κοινοποιηθεί σε κανέναν ως τότε. Μέσα απ’ αυτή την αμαρτωλή γυναίκα εμπιστεύεται  τις μοναδικές αλήθειες για τη σωτηρία των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.

            Η πρώτη αλήθεια που αποκαλύπτεται είναι, ότι ο άνθρωπος για να φτάσει τη μοναδική πηγή της ζωής πρέπει να γνωρίσει και να διαλεχθεί με τον Ιησού Χριστό. Αυτός είναι η πηγή του « ζώντος ύδατος». Ο Ιησούς είναι « το ύδωρ το ζων…, αλλόμενον εις ζωήν αιώνιον». Χωρίς αυτό το ύδωρ δεν νοείται ζωή. Ο Χριστός είναι η κατ’ εξοχήν ζωή και αλήθεια. Η νέα ζωή που φέρνει  σε όλους τους ανθρώπους πάσης φυλής και γένους  συμφιλίωση ουσιαστικότερη από την αρχαία εκείνη   των υιών Ιακώβ.

            Η δεύτερη αλήθεια που αποκαλύπτεται  στο διάλογο αυτό, προκαλείται και πάλι από τη Σαμαρείτιδα με τη ερώτηση της « που είναι προτιμότερο να λατρεύεται ο Θεός, στο όρος Γαριζίν ή στο Ναό του Σολομώντα στα Ιεροσόλυμα;» Η απάντηση του Κυρίου ανατρέπει τα ως τότε λατρευτικά δεδομένα και ουσιαστικά καταργεί την Φαρισαϊκή τυπολατρία, μία λατρευτική παράδοση δηλ. χωρίς κανένα πνευματικό όφελος. Με την απάντηση αυτή αρχίζει και η χριστιανική κατανόηση και βίωση της λατρείας του Θεού: « έρχεται ώρα και νυν έστιν, ότε οι αληθινοί προσκυνηταί προσκυνήσουσιν τω Πατρί εν πνεύματι και αληθεία».

            Και το τρίτο θέμα που τίθεται σε συζήτηση από την Σαμαρείτιδα είναι εκείνο περί της ελεύσεως του Μεσσία. Το μεσσιανικό  πρόβλημα είναι ένα θέμα καθαρά θεολογικό. Προϋποθέτει γνώση της προφητικής παράδοσης, αλλά και προσωπική προσδοκία. Και ένα τέτοιο σοβαρό θεολογικό θέμα δεν θα περιμέναμε από μία αμαρτωλή γυναίκα. Κι’ όμως αποκαλύπτεται πως ο άνθρωπος και στην έσχατη πτώση του διατηρεί θαυμάσια πνευματικά ενδιαφέροντα  και ιδιαίτερα ένας αμαρτωλός ελπίζει και προσδοκά την έλευση ενός σωτήρα και λυτρωτή. Αυτό σημαίνει μία υπέρτατη ταπείνωση από τη μία πλευρά και θαυμαστή εμπιστοσύνη προς το πρόσωπο του Χριστού  από την άλλη.

            Aποκαλύπτεται, λοιπόν, ότι με την έλευση του Μεσσία αρχίζει μια νέα εποχή. Η περίοδος της αναμονής και της προσδοκίας έληξε και βρισκόμαστε στην εποχή της εκπλήρωσης. Η λαχτάρα του αρραβώνα βρίσκεται στο τέλος και ήδη μπαίνουνε στην εποχή της πληρότητας. Η Σαμαρείτιδα γυναίκα από« τύπος» του πεπτωκότα κόσμου γίνεται τώρα με την κοινωνία της με τον Χριστό « τύπος» πιστού ανθρώπου, στον οποίο αποκαλύπτονται όλες οι αλήθειες που αρχίζει να ζει από τώρα ως μέλος της Εκκλησίας και της Βασιλείας του Θεού.

            Όλα αυτά τα πολύ ενδιαφέροντα θεολογικά  και πνευματικά θέματα τα θέτει προς συζήτηση και βίωση μία αμαρτωλή γυναίκα. Η προσωπική ιστορία και ζωή της Σαμαρείτιδας εκφράζει την ιστορική πραγματικότητα του καθενός ανθρώπου. Ο κόσμος της καθημερινότητας με τα ασήμαντα και τις ευτελείς ενασχολήσεις και έκφραση της πτώσης μας. Αυτός όμως ο κόσμος δεν είναι ένας κόσμος απόρριψης και καταδίκης, αλλά πρόσληψης στο άγιο σώμα της Εκκλησίας. Μία αμαρτωλή ύπαρξη είναι δυνατό να γίνει μία αγία παρουσία, αρκεί να υπάρξει κοινωνία με τον Χριστό.

            Και όλα αυτά εκτυλίσσονται σ’ ένα δρόμο της ειδωλολατρικής Σαμάρειας. Ο Ιησούς Χριστός έρχεται και συναντάει τους ανθρώπους μέσα στους δρόμους της ζωής, της θρησκείας, της εργασίας και της καθημερινότητας. Ο κάθε τόπος και ο κάθε χρόνος γίνεται άμβωνας αληθείας. Η φύση και ο κόσμος είναι ναός του Θεού όπου εξαγιάζονται οι άνθρωποι. Τίποτε δεν είναι ανίερο και καταδικαστέο, εκτός από την αμαρτία. Ο Κύριος δεν καταδίκασε τους αμαρτωλούς, αλλά τους απάλλαξε και τους απελευθέρωσε από την αμαρτία.

            Έτσι εκπληρώθηκε για μία ακόμη φορά εκείνο το θαυμαστό και ελπιδοφόρο για τους ταπεινούς και αμαρτωλούς, ότι « ουκ ήλθον καλέσαι δικαίους αλλά αμαρτωλούς σε μετάνοια».

           

π.Γ.στ.