Πρόσωπο και Πολιτική

Βασ. Γιούλτση, καθ. Πανεπιστημίου

            Η λέξη πολιτική έχει παρεξηγηθεί στην εποχή μας. Οι πολιτικές ανακατατάξεις στη ζωή των λαών δημιουργούν την εντύπωση, ότι η πολιτική είναι μια σφαίρα αντιφάσεων, όπου μπορούν να συμβαδίζουν ο φανατισμός και η μετριοπάθεια, ο τυχοδιωκτισμός και η ευθύνη.

            Οι πολιτικές μεταπτώσεις των τελευταίων χρόνων δεν άφησαν περιθώριο συλλογισμού και προβλέψεων για τις επόμενες εξελίξεις. Έτσι τη μία απογοήτευση διαδέχεται η άλλη και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που καταθλίβει τον άνθρωπο και νομίζει ότι γι’ αυτό ευθύνεται η πολιτική. Εδώ ακριβώς βρίσκεται η παρεξήγηση.

            Τι είναι η πολιτική; Ποιοι είναι οι στόχοι της; Και γιατί δείχνει μία πολυμορφία  εσωτερικών αντιφάσεων που οδήγησαν στην παρεξήγηση της

            Ο Αριστοτέλης λέγει, ότι πολιτική είναι οι προσπάθειες της κοινότητας στην επιδίωξη μίας « καλής ζωής». Βλέπουμε δηλ. ότι σκοπός της πολιτικής οργάνωσης είναι η κοινή ωφέλεια. Η ορθότητα του ορισμού αυτού αφήνει πίσω ένα ερώτημα που συγχέει τα πράγματα.

            Με ποιο τρόπο θα πετύχουμε αυτή την « καλή ζωή», την κοινή ωφέλεια; Μπορούμε δηλ. να χρησιμοποιήσουμε οποιαδήποτε μέσα, φθάνει να πετύχουμε την « καλή ζωή;».

            Εδώ χρειάζεται να σταθούμε για λίγο.

            Η πολιτική βασικά είναι μία φιλοσοφία, ιδεολογία που έχει παραμένει πάντα ένα θεωρητικό πλαίσιο το οποίο  υπαγορεύει και την μικρότερη πρακτική λεπτομέρεια. Η ιδεολογία αυτή είναι προϊόν της ανθρώπινης λογικής και όπως αλλάζουν οι εποχές αλλάζουν και οι θεωρίες, οι θεσμοί και οι πολιτισμοί, έτσι και η πολιτική ως θεωρία και θεσμός έχει τη δυνατότητα να εξελιχθεί. Ό, τι εξελίσσεται  τείνει στην τελειότητα, αλλά δεν είναι ποτέ τέλειο. Εδώ κρύβεται η ουτοπία των πολιτικών συστημάτων που προσπαθούν να πείσουν τους πολίτες, ότι είναι  το μοναδικό και ότι έχει την αποκλειστικότητα, δηλ. λύσεις για επιτυχία. Αυτή όμως παραμένει όνειρο και χίμαιρα.

            Ο λόγος είναι απλός. Η ευτυχία είναι ένα σύνθετο αγαθό και δεν μπορεί να προβάλλεται μόνο ως κοινωνικό αγαθό στα πλαίσια της πολιτικής. Δεν μπορούμε να δεχθούμε ότι μόνο τα κοινωνικά αγαθά κάνουν τον άνθρωπο ευτυχισμένο. Πέρα απ’ αυτά ο άνθρωπος επιζητεί τη γαλήνη του, την οικογενειακή ζωή, την υγεία του, τη χαρά, την πνευματική του λύτρωση. Ε, όλα αυτά κ.α. μαζί βρίσκονται έξω από την πολιτική. Βλέπουμε δηλ. ότι η πολιτική καλύπτει μία μόνο περιοχή από τις ανθρώπινες ανάγκες της κοινωνικής ζωής.

Η κοινωνική ζωή είναι πεδίο δράσης της πολιτικής στην προοπτική της « καλής ζωής». Αλλά στην κοινωνική ζωή γενιούνται  αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα και η πολιτική όσο μετριοπαθής κι αν είναι, αναγκάζεται να αγνοήσει προσωπικές απαντήσεις για να προβάλλει τη γραμμή της. Μ’ άλλα λόγια αναγκαστικά θα συγκρουστεί, θα ανταγωνισθεί. Εδώ κρύβεται ένας κίνδυνος. Ο κίνδυνος του φατριασμού που διεκδικεί για τον εαυτό του την αυθεντικότητα της γραμμής του.

            Έτσι έχουμε μία σύγχυση ανάμεσα στο σκοπό και τα μέσα με αποτέλεσμα τα μέσα να μεταβάλλονται σε αυτοσκοπό. Τότε η πολιτική ταυτίζεται με την κυριαρχία και μεταβάλλεται σε εξουσία. Αυτό όμως αποτελεί το μεγαλύτερο πειρασμό για τον άνθρωπο.

            Η εξουσία είναι ένα δυνατό κρασί που όταν το μυρίζεσαι μεθάς. Όσοι μεθούν με τέτοιο κρασί δεν κάνουν για πολιτικοί. Και δυστυχώς οι νοσταλγοί της εξουσίας είναι άσχετοι της πολιτικής. Είναι αυτοί που εκθέτουν την πολιτική και τη μεταβάλλουν δε ιδεολογία. Χόρτασε ο κόσμος από τέτοιους και οι κοινωνίες υπέφεραν από ασυγχώρητα λάθη τους.

            Πίσω από την πολιτική βρίσκεται ο άνθρωπος είτε ως υπηρέτης της είτε ως εκμεταλλευτής της. Ο άνθρωπος ως άτομο. Ο άνθρωπος ως άτομο είναι δεμένος με το ένστικτο, γι’ αυτό στην επιδίωξη του τοποθετεί το « εγώ» του και το συμφέρον του πάνω απ’ όλα. Αυτός ο άνθρωπος δεν πρέπει να περάσει στην πολιτική, διότι αν αναρριχηθεί στην εξουσία γίνεται τύραννος, γιατί ξεχνά τα υψηλά από όσα γεύτηκε και δεν διστάζει να πατήσει επί πτωμάτων για να πετύχει.

            Αντίθετα ο άνθρωπος ως πρόσωπο  κενώνει το « εγώ» του, αναζητεί τον πλησίον, πράγματα που αποτελούν την καρδιά της πολιτικής. Με αυτές τις βάσεις η πολιτική μεταβάλλεται σε κοινωνικό λειτούργημα και η  εξουσία σε διακονία και κυβέρνηση ευθύνης.

            Μα είναι δυνατό, θα πει κανείς, σήμερα να προβάλλεται μία τέτοια πολιτική, όταν η παγκοσμιότητα εξαφανίζει την παλιά δομή κάθε εθνικής πολιτικής;

            Σωστό είναι το ερώτημα. Λησμονούμε όμως κάτι : τον κυρίαρχο λαό και την αδέκαστη ιστορία. Το λαό με το αλάνθαστο κριτήριο ν’ ανακαλύπτει ηγέτες και την ιστορία που έβαλε κάθε κατεργάρη στον πάγκο του. Υπάρχουν πολλά ιστορικά παραδείγματα, λ.χ. η συζυγία ναζισμού και φασισμού που οδήγησαν την ανθρωπότητα στον όλεθρο. Που είναι οι πρωταγωνιστές πέθαναν. Πως πέθαναν; Η κρίση της αδέκαστης ιστορίας γι’ αυτούς είναι η καταδίκη, η αποστροφή και η περιφρόνηση.

            Δεν είναι λοιπόν ουτοπική προσδοκία το αίσθημα της ευθύνης του προσώπου στην πολιτική ζωή. Γιατί εδώ βρίσκεται η βάση για τη λύση της παρεξήγησης που αναφέρεται στην πολιτική. Φυσικό είναι οι άνθρωποι να κάνουν λάθη και να έχουν προσωπικές φιλοδοξίες. Είναι όμως τελείως αφύσικο και αδικαιολόγητο να επιθυμούν με τη βοήθεια της πολιτικής την εξουσία, για να κάνουν το κέφι τους, να εξασφαλίσουν οικονομικά οφέλη. Είναι ξένα προς «την κοινή ωφέλεια». Είναι ξένα προς κάθε δεοντολογία. Μυρίζει τυχοδιωκτισμό.

            Οι λαοί κουράστηκαν στις απογοητεύσεις. Αναζητούν γαλήνη, ηρεμία, ασφάλεια, ομαλότητα. Αυτά είναι ουράνια δώρα και μπορούν να γίνουν γήινα και ανθρώπινα, αν οι ισχυροί του κόσμου συνειδητοποιήσουν τον ιστορικό τους ρόλο και ευθύνη. Τον άνθρωπο που αναλογίζεται με δέος τις υποχρεώσεις του  σ’ αυτούς που εκπροσωπεί και την ευθύνη που τον προτίμησε ή τον ανέχεται γι’ αυτό.

            Αυτή η διπλή σημασία της πολιτικής σε εξάρτηση από το Θεό, κλείνει το ρεαλισμό της ορθοδοξίας, που χωρίς να καταστήσει ολοκληρωτική θεοκρατία, έδωσε στο Βυζάντιο το εκπληκτικότερο είδος συνεργασίας Θρησκείας και πολιτικής εξουσίας. Δεν είναι καθόλου παράξενο ν’ ακούμε  Πατέρες της Εκκλησίας μας να μιλούν για την αναγκαιότητα της πολιτικής εξουσίας. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια του Μ. Φωτίου πατριάρχη Κ/Πόλεως: « επειδή η πολιτεία αποτελείται από πολλά και διάφορα μέλη, όπως ο άνθρωπος, γι’ αυτό χάρη της ευδαιμονίας των πολιτών είναι αναγκαία η ύπαρξη της πολιτικής και της ιερατικής εξουσίας».

            Εδώ δεν υπάρχει δουλισμός, αλλ’ αναγνώριση μιας βασικής αρχής απαραίτητης για την διασφάλιση της κοινωνικής ευρυθμίας. Και ακόμα ένα ενδιαφέρον για τον πολίτη που είναι συγχρόνως και πιστός και για τους άρχοντες, που  αν  ρυθμιστές της κοινωνικής ζωής, παραμένουν παιδιά του Θεού.

            Αυτό το τελευταίο ήθελε η Εκκλησία να κάνει συνείδηση πολιτών, Γιατί ο πολιτικός ως παιδί του Θεού, είναι πρόσωπο, διάκονος, δημιουργός, συνεργάτης του Θεού.

   ( ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ) 

Σημείωση: Το κείμενο αυτό είναι λίγο μακροσκελές, αλλά αποτυπώνει με τον καλύτερο νομίζω τρόπο, πώς πρέπει να είναι ένας ηγέτης και ποια είναι η σημερινή εικόνα των δικών μας ηγετών .Όταν λείπουν  οι σωστοί ηγέτες τότε καταλαβαίνει κανείς την κακοδαιμονία των πολιτικών  μας πραγμάτων.

π.Γ.στ.