Μετάνοια, η πόρτα της σωτηρίας

του ενορίτου μας Νικολάου Βοϊνέσκου

1.ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η  ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΙΣ;

Η εξομολόγησις είναι ένα από τα επτά θεοσύστατα μυστήρια της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας. Είναι μάλιστα υποχρεωτικό μυστήριο όπως είναι και το Βάπτισμα, το Χρίσμα και η Θεία Κοινωνία.

Η εξομολόγησις είναι μυστήριο, διότι κατ’ αυτήν γίνεται με τη χάρη του Θεού μία μυστηριώδης και θαυμαστή μεταβολή. Προσέρχεται ο άνθρωπος να εξομολογηθεί μαύρος, κατάμαυρος από τις αμαρτίες και φεύγει λευκός, κατάλευκος σαν το χιόνι. προσέρχεται δούλος της αμαρτίας και φεύγει ελεύθερος,  προσέρχεται με την ψυχή του εξασθενημένη, ταραγμένη και σκοτισμένη και φεύγει μια ψυχή εξαγνισμένη, ειρηνική, χαρούμενη και δυνατή που μπορεί να κατακτήσει τις κορφές της αρετής και της αγιότητος.

Ο άγιος  Νεκτάριος στο «Περί επιμελείας Ψυχής» έργο του λέει: «Η εξομολόγησις είναι εξαγόρευσις εκούσιος και ειλικρινής των πεπραγμένων αμαρτημάτων άνευ αιδούς και συστολής, και αυτοκατηγορία μετά συντριβής καρδίας ενώπιον του πρόσωπου του υπό της Εκκλησίας τεταγμένου προς άφεσιν αμαρτιών». Δηλαδή, η εξομολόγησις είναι ομολογία θεληματική και ειλικρινής των αμαρτιών μας χωρίς ντροπή και συστολή, και κατηγορία τού εαυτού μας με συντριβή καρδίας ενώπιον του πνευματικού πατρός, ο οποίος έχει ταχθεί από την Εκκλησία για να συγχωρεί τις αμαρτίες μας. 

2.ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΑ Η ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΙΣ; 

Μερικοί χριστιανοί δεν εξομολογούνται, διότι δεν το θεωρούν αναγκαίο. Όμως όλοι οι Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας τονίζουν την αναγκαιότητα της εξομολογήσεως. Χαρακτηριστικά ο Μ. Βασίλειος λέει: «αναγκαίον τοις πεπιστευμένοις την οικονομίαν των μυστηρίων του Θεού εξομολογείσθαι τα αμαρτήματα», ο δε όσιος Εφραίμ ο Σύρος προτρέπει: «Λέγε πρώτος τας αμαρτίας σου ίνα δικαιωθής».

Γιατί όμως είναι αναγκαία η εξομολόγησις; Η εξομολόγησις είναι αναγκαία διότι:

Α) είναι εντολή του Θεού. Τούτο φαίνεται από πολλά χωρία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Αναφέρουμε εδώ μερικά: 1) «και έσται ότι πλημμελήση εις εν από τούτων, και εξαγορεύσει την αμαρτίαν περί ης ημάρτηκε κατ’ αυτής…» (Λευιτ.ε΄ 5-6).

2) «Ανήρ ή γυνή, όστις εάν ποιήση από πασών των αμαρτιών των ανθρωπίνων και παριδών παρίδη εν Κυρίω, και πλημμελήση η ψυχή εκείνη, εξαγορεύσει την αμαρτία αυτού, ήν εποίησε…» (Αριθμοί ε΄, 5-7).

3) Στον βαρέως αμαρτήσαντα Δαβίδ έστειλε ο Θεός τον προφήτη Νάθαν, ο οποίος τον ήλεγξε για την αμαρτία του. Τότε ο Δαβίδ συναισθάνθηκε την αμαρτωλότητα του, μετανόησε ειλικρινά και με συντριβή ομολόγησε: «Ημάρτηκα τω Κυρίω». Και είπε Νάθαν προς Δαβιδ: «Και Κύριος παρεβίβασε το αμαρτημά σου, ου μη αποθάνης» (Β΄ Βασιλ. ιβ΄ 13).

4) «Ο επικαλύπτων ασέβειαν εαυτού ούκ ευοδωθήσεται. ο δε εξηγούμενος ελέγχους αγαπηθήσεται» (Παρ. Σολ. κη΄ 13).

5) Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος κήρυττε: «μετανοείτε ήγγικε γάρ η βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. γ΄2) και όσοι επίστευαν στο κήρυγμα του «εβαπτίζοντο εν τω Ιορδάνη υπ’ αυτού εξομολογούμενοι τας αμαρτίας αυτών» (Ματθ. γ’ 6).

6) Ο άσωτος της παραβολής όταν συναισθάνθηκε την αμαρτωλότητά του, δεν άλλαξε απλά ζωή, αλλά πήγε και εξομολογήθηκε στον πατέρα του λέγων: «πάτερ, ήμαρτον εις τον ουρανόν και ενώπιον σου, και ουκέτι ειμί άξιος κληθήναι υιός σου» (Λουκ. κ΄ 2).

7) «Πολλοί τε των πεπιστευκότων ήρχοντο εξομολογούμενοι και αναγγέλοντες τας πράξεις αυτών» (Πραξ. ιθ΄ 18 ).

8) «Εξομολογείσθε αλλήλοις τα παραπτώματα και εύχεσθε υπέρ αλλήλων όπως ιαθήτε» (Ιακ. ε΄ 16).

9) «Εάν ομολογώμεν τας αμαρτίας ημών, πιστός εστί και δίκαιος, ίνα αφή ημίν τας αμαρτίας και καθαρίση ημάς από πάσης αδικίας» (Α΄ Ιωαν. α΄ 9).

Β) επαναφέρει και αποκαθιστά την ειρήνη μεταξύ Θεού και ανθρώπων. Ο άνθρωπος με τις αμαρτίες του απομακρύνεται από τον Θεό και γίνεται εχθρός του Θεού. Ο μόνος τρόπος για να γίνει πάλι φίλος και οικιακός του Θεού είναι το μυστήριο της Εξομολογήσεως. Σ’ αυτό, ο άνθρωπος που εξομολογείται μετανοημένος τις αμαρτίες του, παίρνει την άφεσιν των αμαρτιών και έτσι συμφιλιώνεται με τον Θεό. Την εξουσία δε της αφέσεως ή μη των αμαρτιών, έχει δώσει ο Χριστός στους Αποστόλους και στους διαδόχους αυτών, επισκόπους και πρεσβυτέρους από τη λαμπροφόρο ημέρα της Αναστάσεως. Το βράδυ εκείνης της ημέρας ο Χριστός παρουσιάστηκε στους μαθητές Του και αφού ενεφύσησε στο πρόσωπο τους, είπε: «Λάβετε Πνεύμα Άγιον αν τινων αφήτε τας αμαρτίας, αφίενται αυτοίς, αν τινων κρατήτε κεκράτηνται» (Ιωαν. κ΄ 22-23). Αυτή η εξουσία είναι η δύναμις, η οποία διατηρεί την Εκκλησία αγία και άμωμο. Οφείλουν λοιπόν, όσοι φροντίζουν για την σωτηρία της ψυχής τους, να προστρέχουν στην Εκκλησία, ως το μόνο ιατρικό, διότι διαφορετικά δεν υπάρχει σωτηρία.

Γ) Ηθικώς και πνευματικώς ωφελεί τον άνθρωπο. Ο τακτικά εξομολογούμενος ωφελείται ηθικώς, διότι οι ηθικές του αποπλανήσεις διαρκώς λιγοστεύουν, και πνευματικώς, διότι διδάσκεται υπό του πνευματικού πατρός. Οι ηθικές αποπλανήσεις τού τακτικά εξομολογουμένου διαρκώς λιγοστεύουν διότι προχωρεί τελειούμενος στην αρετή και στην κατά Χριστόν ζωή, οδηγούμενος από τον πνευματικό του  πατέρα και ενισχυόμενος από τις συμβουλές του, διότι οι γνώσεις και η πείρα του πνευματικού αφ’ ενός μεν διδάσκουν αυτόν τι πρέπει να προτιμά και να εκτελεί, αφ’ ετέρου δε τι πρέπει να αποφεύγει και να απορρίπτει. Έτσι, ο νούς του καθαριζόμενος από το σκοτάδι της αμαρτίας και της πλάνης, φωτίζεται και κατανοεί τα θαυμάσια του Θεού και αναπτύσσεται.

Δικαίως, λοιπόν, ο άγιος Νεκτάριος ονομάζει την εξομολόγησιν σωτήριον φάρμακον της κοινωνίας και θεωρεί αυτήν ως το μόνο μέσον προς θεραπεία και σωτηρία της αθανάτης ψυχής μας.

3.ΔΕΝ ΕΧΟΜΕ ΤΙΠΟΤΕ;

Μερικοί λένε: «Εγώ ούτε σκότωσα, ούτε έκλεψα, ούτε εμοίχευσα …, τότε γιατί να πάω να εξομολογηθώ;». Άλλοι δε συγκρίνοντας τον εαυτό τους με άλλους ανθρώπους νομίζουν ότι είναι εντάξει. Και όταν πηγαίνουν να εξομολογηθούν λένε στον πνευματικό: «Δεν έχω τίποτε, ήλθα να μου διαβάσετε μία ευχή». Έτσι, έστω κι αν ο πνευματικός τούς διαβάσει την ευχή φεύγουν χωρίς καμιά ωφέλεια. Αλλά, αδελφέ μου, συ που νομίζεις ότι δεν έχεις τίποτε, για εξέτασε καλύτερα τον εαυτό σου. Για σκέψου, δεν είδες, ούτε άκουσες, ούτε είπες κάτι άσχημο; Δεν σκέφθηκες κάτι άπρεπο; Δεν επεθύμησες κάτι αμαρτωλό; Δεν θύμωσες; Δεν έχεις εγωισμό; Αλλά και πόσα καλά που μπορούσες να κάνεις δεν τα έκανες; Ξέρεις τι λέει ένας ασκητής; «Αν ο Θεός υπολογίσει τις ελλείψεις μας στην προσευχή, δεν θα σωθεί κανείς». Για σύγκρινε τον εαυτό σου με τον Άγιο του οποίου έχεις το όνομα. Τότε, πιστεύω, ότι θα σκύψεις το κεφάλι και θα πεις: «Είμαι ένας μεγάλος αμαρτωλός». Άλλωστε οι Άγιοι παρόλα τα θαύματα που έκαναν, δεν θεωρούσαν τον εαυτό τους άγιο και αναμάρτητο, αλλά σαν τον πρώτο αμαρτωλό. Πώς, λοιπόν, εμείς θα λέμε ότι δεν έχουμε τίποτε, όταν οι Άγιοι θεωρούν έτσι τον εαυτό τους και όταν ο Κύριος μας λέγει: «όταν ποιήσητε πάντα τα διαταχθέντα υμίν, λέγετε ότι δούλοι αχρείοι εσμέν, ότι ο ωφείλομεν ποιήσαι πεποιήκαμεν» (Λουκ. ιζ΄ 10).