Τετάρτη 24 Ιουνίου 2009

Οι γονείς και η ανατροφή των παιδιών (μέρος γ')

Μοναχός Μωυσής Αγιορείτης

Θέλετε να είμαι ειλικρινής μαζί σας; Ή θέλετε να σας κολακεύω και να σας ψευτοπαρηγορώ. Φρονώ πως μόνο η αλήθεια, με αγάπη βέβαια, ελευθερώνει κι αναπαύει. Μη φοβόμαστε τα παι­διά. Μην πανικοβαλόμαστε με το πρώτο πρόβλημά τους, μη χάνουμε την ψυχραιμία μας, εκνευριζόμαστε, θυμώνουμε και φωνάζουμε. Ας δούμε με καθαρότητα κι αληθινότητα τα πράγ­ματα. Μήπως το πρόβλημα του παιδιού μας θίγει τον εγωισμό μας; Μήπως είχαμε κατασκευάσει μια ωραία βιτρίνα, που το εσωτερικό της είχε στοιχεία φαρισαϊκής υποκρισίας, ταπεινοσχημίας αξιοκατάκριτης και μια ονειρική κι όχι πραγμα­τική εικόνα; Ήταν κάποτε μία μητέρα κι ανησυ­χούσε πολύ για την αντίδραση του παιδιού της που ήταν στην εφηβεία. Ανησυχούσε για το καλό τους όνομα, τι θα πει η κοινωνία που τους σέβε­ται, τι θα πει ο κόσμος που τους αναγνωρίζει ως καλούς. Πήγε στον γέροντα Πορφύριο να παρα­πονεθεί για την κατάσταση του παιδιού της. Φοβάμαι πως πιο πολύ ανησυχούσε για το γόη­τρό της, για το καλό της όνομα, για το τι θα πει τώρα ο κόσμος, παρά για το μικρό μαρτύριο του παιδιού της. Περίμενε κι ο Γέροντας να της πει πόσο καλή ήταν εκείνη και πόσο κακός ο γιος της. Ο Γέροντας όμως κατάλαβε πολύ καλά τι συνέ­βαινε και της είπε: Για να δω τα γόνατά σου... Δηλαδή το πρόβλημα του παιδιού σου το έκανες προσευχή, το εναπόθεσες στον Θεό, ταπεινώθη­κες, έσκυψες μπροστά του;
Μην πιέζετε πολύ τα παιδιά, μη ζητάτε υπερ­βολικά κι απραγματοποίητα πράγματα, μη δημι­ουργείτε ένα αφόρητο κλίμα στο σπίτι, νοσηρής ευλάβειας, που απωθεί και δεν συγκεντρώνει τους νέους στο σπίτι. Οι ιδανικοί γονείς υποχω­ρούν κιόλας, ανέχονται, παρακαλούν, ζητούν και συγνώμην αν χρειασθεί κάποτε. Το παιδί χρειά­ζεται και κατανοεί την εμπιστοσύνη που θα του δείξετε, την αγάπη που θα σέβεται την ελευθερία του. Η αγάπη να μη σκλαβώνει, πνίγει, φιμώνει κι απομακρύνει την άνεση να πει και τη γνώμη του, την αντίρρησή του, την αμφιβολία του. Νάμαστε έτοιμοι να τ' ακούσουμε όλα με κατανόηση.
Δεν μπορεί συνέχεια ν' απαγορεύουμε και τίποτε να μην επιτρέπουμε. Πρέπει να δώσουμε κι εναλλακτικές λύσεις. Μην τα κάνουμε τα παι­διά τρομοκρατημένα και φοβισμένα να βγουν στον δρόμο. Ένας στείρος ηθικισμός δεν βοηθά τα παιδιά. Όχι όλο να τα κυνηγάμε. Να μην κουραζόμαστε να συζητάμε μαζί τους. Να τους πούμε τα τυχόν παράπονά μας γι' αυτά, να μας πουν και κείνα τα δικά τους παράπονα. Να τ' ακούμε ταπεινά. Να κοιτάμε βαθιά μέσα μας, αναζητώντας το γιατί θυμώνουμε τόσο όταν δεν κάνουν κάτι που τους είπαμε: Επειδή παρακούν και σφάλλουν κι αδικούν τον εαυτό τους, ή επει­δή δεν πέρασε το δικό μας και θίγεται ο πολύς εγωισμός μας; Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να είμαστε προσεκτικά ειλικρινείς. Τα παιδιά βλέ­πουν βαθύτερα, μακρύτερα και καθαρότερα απ' ότι νομίζουμε. Μη θέλουμε να τα κοροϊδεύουμε. Τα παιδιά μας αυτό που θα πάρουν θα δώσουν αύριο και στα παιδιά τους. Μη βιαζόμαστε να δούμε άμεσους καρπούς των λόγων μας.
Δυστυχώς τα σχολεία σήμερα δεν προσφέρουν γνήσια ορθόδοξη παιδεία. Έτσι πρέπει κατά κάποιο τρόπο να γίνει το σπίτι σχολείο. Το παιδί από μικρό, με ωραίο και διακριτικό τρόπο, να μάθει τις ευαγγελικές ζωοποιές αλήθειες, ώστε να μην μπορεί αργότερα κανένας μοντέρνος δάσκα­λος, ορθολογιστής καθηγητής και προοδευτικός φίλος να τις ξεριζώσει από την καρδιά του. Γρά­φει ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στη «Χρι­στιανική Παιδαγωγία» προς τους γονείς και δασκάλους: «Πρέπει να γνωρίζουν οι ευσεβείς γονείς και οι ενάρετοι διδάσκαλοι ότι τα παιδία, εις την πρώτην ηλικία τους, δηλαδή μέχρι επτά χρόνων, πολεμούνται από αταξία και αγνωσία, ενώ εις την δευτέραν ηλικία τους, δηλαδή μέχρι δεκατεσσάρων χρόνων, από λαιμαργία και γαστριμαργία. Ανάγκη, λοιπόν, είναι να τα διδά­ξουν την ευταξία, την γνώσι, την εγκράτειαν και τη σεμνότητα. Και οι μεν γονείς πρέπει να δίδουν εις αυτά το καλό παράδειγμα της καλής και εναρέτου ζωής τους... Οι δε ευσεβείς διδάσκαλοι ας έχουν ως πρότυπο της ζωής τους τον Χριστόν...». Ο άριστος παιδαγωγός άγιος Νικόδημος αντιδρώντας στον άθεο ευρωπαϊκό διαφωτισμό σε αυτό τον λόγο του «περί παίδων καλής αγωγής» να τι λέει, μεταξύ άλλων, να λένε οι δάσκαλοι στους τελειόφοιτους μαθητές τους: «Τους γονείς και διδασκάλους ημών έως τέλους, χρεωστικώς και καθώς ο θείος Νόμος προστάζει, λόγω και έργω, με πολύ σέβας να αγαπάτε. Τους πτωχούς, γυμνούς και φυλακωμένους, κατά την ευαγγελικήν φωνήν, να ελεήτε. Τους ασθενείς και αρρώστους, να επισκέπτησθε και να υπηρετήτε. Τους ξένους εις τους οίκους υμών να εισάγητε. Τους εν ανάγκη να προφθάνητε και να βοηθήτε. Και απλώς, όλους τους ανθρώπους, (ως πλάσμα Θεού!) ωσάν τον εαυτόν σας αείποτε να αγαπάτε, και του καθ' ενός το καλόν να θέλητε, τόσον των πιστών, όσον και των απίστων».
Ο άγιος Νικόδημος δεν μιλά για μια ανώδυνη ευγένεια, για έναν ουμανισμό δίχως κόστος, για έναν καλωσυνάτο και χαμογελαστό ανθρωπισμό, αλλά για ευαγγελική αυτοθυσία, που μας παρέ­δωσαν με λόγο και πράξη οι άγιοι της Εκκλησίας μας. Σήμερα υπάρχει μια ουμανιστική θεώρηση της ζωής. Γίνεται λόγος να γίνουμε απλά καλοί άνθρωποι. Αυτό όλοι το λένε. Η Ορθόδοξη Εκκλησία όμως μας καλεί όχι άπλα να γίνουμε καλοί αλλά χαριτωμένοι, «κοινωνοί θείας φύσε­ως», να μετανοήσουμε, να ταπεινωθούμε. Ο κόσμος της νέας εποχής, θεωρεί κάποιον καταξιω­μένο μόνο όταν είναι οικονομικά ισχυρός, ανε­ξάρτητος, εξουσιαστής.
Η αγωγή των παιδιών πρωταρχικά θα πρέπει να έχει στόχο τη διαμόρφωση χαρακτήρος. Το παιδί χρειάζεται πρότυπα. Το παιδί πρέπει να το δούμε, όπως και τον κάθε άνθρωπο βέβαια ως ψυχοσωματική οντότητα και ολότητα, ως εικόνα Θεού. Η Εκκλησία δίνει τα μέσα για την κάθαρ­ση και τελειοποίηση του ανθρώπου, για να γίνει άνθρωπος πνευματικός, δηλαδή πνευματοφόρος, φωτισμένος από τη χάρη του Αγίου Πνεύματος κι όχι διανοούμενος, κουλτουριάρης, αλλά χριστοποιημένος κι εκκλησιαστικοποιημένος πιστός. Ορισμένοι ψευτοδιανοούμενοι σήμερα εισηγούνται να καταργηθεί το μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία και ν' αντικατασταθεί από τη θρησκειο­λογία. Οι ίδιοι θολοκουλτουριάρηδες θεωρούν ρατσισμό την αγάπη στην πατρίδα, τη σημαία και την ιστορία. Δεν πρέπει τα παιδιά μας να ντρέ­πονται για την ελληνικότητά τους και για την ορθόδοξη πίστη τους, που θα τους κάνει ν' αγα­πούν και να τιμούν τους ξένους, όπως κι εκείνοι θα πρέπει εμάς. Αξίζει να μεγαλώσουν τα παιδιά στους δύσκολους καιρούς με ισχυρές αντιστάσεις για τη δυτικότροπη ζωή, την εύκολη ζωή, που αλλοτριώνει τη νεότητα. Έχουν ευθύνη οι γονείς και οι δάσκαλοι για τη διαπαιδαγώγηση που προσφέρουν, που θα κάνουν τα παιδιά ν' αγαπήσουν τον πλούσιο εγχώριο πολιτισμό, την πνευ­ματικότητα κι αγιότητα.


5 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

ερώτημα προς όλους,αλλά και στατιστική :
πρέπει, όταν το παιδί μας συνεχίζει να αγνοεί τις πολλαπλές μας παρατηρήσεις, να το επιπλήττουμε και να το βαράμε ; (προφανώς δεν λέω να το σκοτώσουμε!)

atheologitos είπε...

Το θέμα είναι μεγάλο. Σε αντίθεση με όσα επικρατούν σήμερα στο χώρο της παιδαγωγικής που ούτε λίγο ούτε πολύ συνιστούν να μη δίνουμε ούτε τιμωρίες στα παιδιά προσωπικά θεωρώ το "ξύλο" ως παιδαγωγικό εργαλείο. Εργαλείο φυσικά που αναλόγως με το ποιός και πώς το χρησιμοποιεί γίνεται είτε "φονικό" για την ψυχή του παιδιού είτε ευεργετικό για την προσωπικότητά του.
Είναι γεγονός ότι τα παιδιά ειδικά στις μικρές ηλικίες που δεν καταλαβαίνουν και καλά τη γλώσσα χρειάζεται να βιώσουν κυρίως μερικές αλήθειες και όχι απλώς να "πεισθούν" γι΄ αυτές.
Για παράδειγμα αν σε ένα μικρό παιδάκι που μόλις έχει αρχίσει να μιλάει του πεις με άγριο ύφος "είσαι υπέροχος" θα αντιδράσει και θα σου πει "όχι δεν είμαι υπέροχος" έστω κμ άν το επαινείς λεκτικά. Ομοίως αν με γλυκό και μελιστάλακτο ύφος του πεις ότι "αυτό που έκανες είναι κακό" το παιδί δε βιώνει την κακότητα αυτού που έκανε αλλά το πολύ πολύ μαθαίνει ότι αυτή η πράξη ήταν κακή (όπως και ότι κάποια άλλη καλή) τόσο αδιάφορα όσο ότι το ένα χρώμα είναι καφέ καιτο άλλο κίτρινο χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να αποφεύγει τη μιά και να προτιμάει την άλλη.
Κάτω απ΄ αυτό το σκεπτικό το "ξύλο" είναι ένα εργαλείο που βοηθάει το παιδί να βιώσει στην πραγματικότητα ότι αυτό που έκανε είναι κακό και πρέπει οπωσδήποτε να το αποφεύγει. Φυσικά με την πάροδο του χρόνου όταν το παιδί μεγαλώνει και καταλαιβαίνει πλέον τις εξηγήσεις που του δίνονται (έχει και την εμπειρία της ζωής για τις συνέπειες των πράξεών του) το "ξύλο" ως εργαλείο πλέον καθίσταται ανενεργό και άχρηστο. Υπάρχει όμως μια περίοδος που χρειάζεται.

atheologitos είπε...

Αν από παιδαγωγικής απόψεως τα πράγματα είναι δύσκολα, από πνευματικής απόψεως είναι χιλιάδες φορές πιο δύσκολα.
Φυσικά μέσα στην Γραφή έχουμε μαρτυρίες ότι ο γονιός πρέπει να νουθετεί το παιδί του αν θέλει να είναι εντάξει προς το Θεό ως προς την ανατροφή του. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι αυτό του Ηλί ο οποίος τιμωρήθηκε από το Θεό γιατί δε νουθετούσε (με έμπρακτο τρόπο) τα παιδιά του και ανεχόταν να υβρίζεται το θυσιαστήριο του Θεού. Είναι χαρακτηριστικό σ΄ αυτό το παράδειγμα ότι ο Ηλί λεκτικά τα νουθετούσε αφού κάθε φορά που μάθαινε ότι έτρωγαν τα κρέατα των θυσιών τους έλεγε "μη παιδία". Πέραν αυτού όμως δεν έπραξε τίποτα άλλο φανερώνοντας έτσι αδικαιολόγητη αδυναμία στα παιδιά του κάτι που τελικά τον χώρισε από το Θεό.
Για να προλάβω και μια ένσταση που μπορεί να εμφανιστεί εδώ η συμπεριφορά του Ηλί δεν ήταν ούτε του πνεύματος της Καινής Διαθήκης γιατί ο Θεός κάθε φορά που ένας άνθρωπος έπρατε υπέρ του νόμου της Παλαιάς Διαθήκης ενώ ζούσε στην εποχή της Παλαιάς Διαθήκης όχι μόνο δεν τον τιμωρούσε αλλά και τον τιμούσε. Παράδειγμα ο Ιωσήφ (και πολλά άλλα παραδείγματα).
Αυτό σημαίνει ότι η πρακτική του Ηλί ήταν εντελώς έξω του θελήματος του Θεού και για την Καινή αλλά και για την Παλαιά Διαθήκη.

atheologitos είπε...

Όμως αυτό δε σημαίνει ότι όταν ρίχνουμε "ξύλο" στα παιδιά μας δεν είμαστε και ένοχοι απέναντι στο Θεό. Ο λόγος είναι ότι επειδή οι απαιτήσεις της Καινής Διαθήκης είναι πολύ μεγαλύτερες από της Παλαιάς (μολονότι φαίνεται το αντίθετο) τη σημερινή εποχή έχουμε μέγα χρέος να κοιτάζουμε τα κίνητρά μας κάθε φορά που δίνουμε "ξύλο" στα παιδιά μας.
Αν δηλαδή αυτός που λέει "μωρέ" στον αδελφό του είναι ένοχος στη μέλουσα κρίση (όχι τόσο για τη λέξη αυτή καθεαυτή αλλά για τη διάθεση της ψυχής του προς τον αδελφό του) πολύ περισσότερο κι αυτός που τύπτει τον αδελφό του θα είναι ένοχος. Και "αδελφοί" μας μικροί εν Χριστώ είναι φυσικά και τα παιδιά μας των οποίων μάλιστα έχουμε αναλάβει μεγάλο μέρος πνευματικής ευθύνης απέναντι στο Θεό.
Βγαίνει λοιπόν το συμπέρασμα ότι στην περιπτωση που ΑΝΑΓΚΑΣΤΟΥΜΕ να δώσουμε κάποια αυστηρή τιμωρία στο παιδί ή ακόμη και "ξύλο", αυτό θα πρέπει να γίνεται με πόνο ψυχής για τον ολιστηρό δρόμο που παίρνει η ψυχή του με το κακό που κάνει εκείνη την ώρα και ως έσχατη λύση για να αποτραπεί έστω κι έτσι αυτός ο κατήφορος για καλό του παιδιού.
Αυτό σημαίνει ότι το "ξύλο" σε καμμιά περίπτωση δε δίνεται "γιατί χάσαμε την υπομονή μας" ή γιατί αυτή εξήντλησε τα όριά της και πολύ περισσότερο δε δίνεται γιατί θιγήκαμε ή ντροπιαστήκαμε από το παιδί κι αυτό "πρέπει" να πληρώσει.
Κι επειδή ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε απαλαγμένοι από αυτές τις τελευταίες περιπτώσεις μετά την εφαρμογή του (του "ξύλου") θα πρέπει να συναισθανόμαστε την αδυναμία μας και την ανεπάρκειά μας να νουθετήσουμε αλλιώς εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου τα παιδιά μας και να ζητήσουμε συγγνώμη και έλεος από το Θεό.

atheologitos είπε...

Είναι βέβαιο ότι αν πραγματοποιηθούν όλα τα πιό πάνω το παιδί θα πληροφορηθεί (και ο Θεός θα το πληροφορήσει) ότι αυτό το κακό που το βρήκε συνέβη για το καλό του και από αγάπη κι ενδιαφέρον του γονιού προς αυτό. Έτσι η αγαπητική σχέση του γονιού με το παιδί του δε θα διαρραγεί και το παιδί θα ωφεληθεί πραγματικά και έχει καλλιεργήσει την προσωπικότητά του και μάλιστα με βαθύτερο (βιωματικό) τρόπο απ΄ ότι διαφορετικά (ιδεολογικά).