Ένα πολύ ωραίο άρθρο του π. Γεωργίου Δορμπαράκη, (Θεολόγου, Φιλόλογου, Εκπαιδευτικού, Συγγραφέα). Πρέπει να μας προβληματίσει όλους μας.
"Τό πιό ἐπίκαιρο πρόβλημα στή φιλοσοφία καί γενικῶς στό χῶρο τῶν ἀνθρωπιστικῶν ἐπιστημῶν σήμερα εἶναι ἀκριβῶς τό πρόβλημα τοῦ ἀνθρώπου: ποιός εἶναι ὁ ἄνθρωπος! Ἡ ἀπάντηση εἶναι παρόμοια μέ αὐτήν πού δίνεται στήν ψυχολογία, στήν προσπάθειά της νά δώσει ὀρισμό τῆς ψυχῆς: ὅσοι ψυχολόγοι καί ψυχολογικές σχολές, τόσοι καί οἱ ὁρισμοί γιά τήν ψυχή! ῎Ετσι λοιπόν καί καί ἐδῶ: ὁ κάθε φιλόσοφος ἤ φιλοσοφῶν δίνει καί τό δικό του ὁρισμό περί ἀνθρώπου, ἀνάλογα μέ τό τί θεωρεῖ ὡς κύρια ἀξία γιά τόν ἄνθρωπο. Γιά παράδειγμα, ἄν κύρια ἀξία θεωρηθεῖ ἡ πολιτική, μάλιστα μέ τήν ἀριστοτελική ἔννοια τοῦ ὅρου, ὁ ἄνθρωπος χαρακτηρίζεται ῾῾ζῶον πολιτικόν᾽᾽. ῎Αν κύρια ἀξία θεωρηθεῖ τό οἰκονομικό στοιχεῖο, χαρακτηρίζεται ῾῾ζῶον οἰκονομικόν᾽᾽ κ.ο.κ.....
Ἡ παραπάνω διαπίστωση μᾶς συνειδητοποιεῖ καί τό πρόβλημα τῆς παιδείας. Χωρίς ξεκάθαρες ἀπόψεις γιά τό τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος, δέν μπορεῖ κανείς νά μιλήσει μέ βεβαιότητα γιά τή σημασία τῆς παιδείας, ὅταν βεβαίως ὡς παιδεία ἐννοοῦμε ὄχι ἁπλῶς τή διαδικασία, ἐντελῶς ἀπαραίτητη ὁπωσδήποτε καί αὐτή, γιά τήν ἀπόκτηση μιᾶς δεξιότητας ἤ γνώσης - ὅ,τι θεωρεῖται ἐκπαίδευση - , ἀλλά ὄλη ἐκείνη τήν πολυποίκιλη διεργασία, προκειμένου ὁ ἄνθρωπος νά γίνει ἄρτιος καί ὁλοκληρωμένος, πράγματι πολιτισμένος καί καθ᾽ ὁλοκληρίαν ἄνθρωπος. Ἡ παιδεία λοιπόν εἶναι ὄντως πρόβλημα, ἐφόσον ὑπάρχει τό πρόβλημα τοῦ ἴδιου τοῦ ἀνθρώπου, τῆς οὐσίας του καί τοῦ σκοποῦ τῆς ὑπάρξεώς του! Ἡ χριστιανική πίστη ἐν προκειμένῳ ἔρχεται νά δώσει μέ σαφή τρόπο τό στίγμα της: χωρίς νά ἀρνεῖται ὁτιδήποτε καλό καί ἀληθές προσφέρει ἡ φιλοσοφία, ἡ ψυχολογία, ἡ κοινωνιολογία, ἡ ἴδια φωτίζει τήν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου, θεωρώντας την ἀπό τή σκοπιά τῆς ἀποκάλυψης τοῦ Θεοῦ, ὅπως ἀποτυπώνεται στήν ᾽Αγία Γραφή καί την Πατερική ἑρμηνευτική παράδοση: ὁ ἄνθρωπος εἶναι θεῖο δημιούργημα, ῾῾κατ᾽ εἰκόνα καί καθ᾽ ὁμοίωσιν Θεοῦ᾽᾽, ῾᾽ζῶον τῇ πρός Θεόν νεύσει θεούμενον᾽᾽, κατά τήν ἔκφραση τῶν Καππαδοκῶν πατέρων!
Μέ ἄλλα λόγια ὁ ἄνθρωπος δέν κατανοεῖται αὐτοδύναμα καί ὁριζόντια, μέ ὅ,τι δηλ. ὁ ἴδιος μέ τίς δυνάμεις του μπορεῖ νά ἐπισημάνει γιά τόν ἑαυτό του - αὐτό πού μπορεῖ νά ἐπισημάνει εἶναι ὅ,τι μπορεῖ ἕνας ἄνθρωπος νά διαπιστώσει γιά τό γύρω χῶρο του ψηλαφώντας μέσα στό σκοτάδι! Ὁ ἄνθρωπος κατανοεῖται, ὄπως εἴπαμε, ὅταν λάβει κανείς ὑπόψη τή θεία καταγωγή του, ἄρα ὅταν τόν δεῖ ὑπέρ φύσιν καί πνευματικά. ᾽Αφότου μάλιστα σαρκώθηκε ὁ Θεός, πού σημαίνει ὅτι ὀ Θεός προσέλαβε τόν ἄνθρωπο καί τόν ἕνωσε μέ τόν ῾Εαυτό Του, ὁ ἄνθρωπος κατανοεῖται μόνον ἐν Χριστῷ, ὡς μέλος ᾽Εκείνου καί πραγματική προέκτασή Του, καί ἀπό πλευρᾶς πνευματικῆς καί ἀπό πλευρᾶς σωματικῆς.
᾽Από τήν ἄποψη αὐτή καί ἡ παιδεία ἀποκτᾶ ἄλλες διαστάσεις. Παιδεία σημαίνει τήν ἀγωγή πού δἔχεται ὁ ἄνθρωπος μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ μέσα στήν ᾽Εκκλησία καί πού τόν ὁδηγεῖ στό νά γίνει αὐτό πού τοῦ δόθηκε διά τοῦ ἁγίου βαπτίσματος: νά εἶναι μέλος Χριστοῦ. Αὐτό εἶναι τό ὅραμα τοῦ ἀρτίου καί ὁλοκληρωμένου ἀνθρώπου, ὅπως τό ἔχει πεῖ καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος: ῾῾μέχρι καταντήσωμεν οἰ πάντες...εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ᾽᾽ (᾽Εφεσ. 4,13)! Κι αὐτό σημαίνει ὅτι ὅποιος ἐντάσσεται στήν ᾽Εκκλησία καί στό μέτρο τῶν δυνατοτήτων του ἀκολουθεῖ τήν ἡσυχαστική μυστική παράδοση αὐτῆς, μέ τήν προσευχή καί τή νηστεία, τή μελέτη τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, τή συμμετοχή στά μυστήρια καί μάλιστα στό μυστήριο τῆς θείας εὐχαριστίας, τήν τήρηση τῶν ἁγίων ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ, αὐτός πραγματικά ῾῾παιδεύεται᾽᾽ καί γίνεται ἀληθῶς πολιτισμένος καί πλήρης ἄνθρωπος.
Εἶναι εὐνόητο ἔτσι ὅτι γιά τήν ᾽Εκκλησία οἱ ὄντως πεπαιδευμένοι δέν εἶναι ἁπλῶς οἱ καλλιεργημένοι στά γράμματα, οἱ σοφοί κατά κόσμον, οἱ ὁποῖοι μπορεῖ καί νά εἶναι καί οἱ πιό ἀπολίτιστοι - ἄς θυμηθοῦμε τό ἀρχαῖο ρητό ῾῾πᾶσα ἐπιστήμη χωριζομένη ἀρετῆς πανουργία καί οὐ σοφία φαίνεται᾽᾽ -, ἀλλά οἱ ἅγιοι πού ἐνεργοποιοῦν τή χάρη τοῦ Θεοῦ, χάρη ἀγάπης καί προσφορᾶς γιά κάθε συνάνθρωπο, ἀκόμα καί τόν ἐχθρό! Ποιοί ὅμως ζοῦν ὡς ἅγιοι; Δυστυχῶς σ᾽ ἕνα μεγάλο ποσοστό καί οἱ χριστιανοί βρίσκονται στό τέλμα μιᾶς τυπικῆς μόνο συμμετοχῆς τους στήν ᾽Εκκλησία, ἄν ὑπάρχει καί αὐτή, ὁπότε ἡ ἔννοια τῆς παιδείας περιορίζεται δραματικά σέ ὅσους πράγματι ἀγωνίζονται τό δρόμο τῆς πνευματικῆς ζωῆς!
Ποιό τό συμπέρασμα; Δυστυχῶς ἡ παιδεία πού κατανοεῖται σήμερα κυρίως κοσμικά καί ὄχι ἐκκλησιαστικά, δηλ. ὡς καλλιέργεια ἐπιμέρους διαστάσεων τῆς ἀθρώπινης ὕπαρξης καί ὄχι τῆς ὁλότητάς της, θά βρίσκεται μονίμως σέ κατάσταση σύγχυσης καί ἀποπροσανατολισμοῦ, οἱ
συζητήσεις καί οἱ συγκρούσεις γι᾽ αὐτήν θά αὐξάνουν, ὅ,τι προσπάθειες γίνονται θά εἶναι γιά θέμα ἐκπαίδευσης χωρίς κάποιο γενικότερο ὅραμα, ἐνῶ ἐκκλησιαστικά, ὅπως ἀναφέραμε καί παραπάνω, θά ὑπάρχει ἐκεῖ πού θά καλλιεργεῖται πάντοτε ἡ ἁγιότητα!
"Τό πιό ἐπίκαιρο πρόβλημα στή φιλοσοφία καί γενικῶς στό χῶρο τῶν ἀνθρωπιστικῶν ἐπιστημῶν σήμερα εἶναι ἀκριβῶς τό πρόβλημα τοῦ ἀνθρώπου: ποιός εἶναι ὁ ἄνθρωπος! Ἡ ἀπάντηση εἶναι παρόμοια μέ αὐτήν πού δίνεται στήν ψυχολογία, στήν προσπάθειά της νά δώσει ὀρισμό τῆς ψυχῆς: ὅσοι ψυχολόγοι καί ψυχολογικές σχολές, τόσοι καί οἱ ὁρισμοί γιά τήν ψυχή! ῎Ετσι λοιπόν καί καί ἐδῶ: ὁ κάθε φιλόσοφος ἤ φιλοσοφῶν δίνει καί τό δικό του ὁρισμό περί ἀνθρώπου, ἀνάλογα μέ τό τί θεωρεῖ ὡς κύρια ἀξία γιά τόν ἄνθρωπο. Γιά παράδειγμα, ἄν κύρια ἀξία θεωρηθεῖ ἡ πολιτική, μάλιστα μέ τήν ἀριστοτελική ἔννοια τοῦ ὅρου, ὁ ἄνθρωπος χαρακτηρίζεται ῾῾ζῶον πολιτικόν᾽᾽. ῎Αν κύρια ἀξία θεωρηθεῖ τό οἰκονομικό στοιχεῖο, χαρακτηρίζεται ῾῾ζῶον οἰκονομικόν᾽᾽ κ.ο.κ.....
Ἡ παραπάνω διαπίστωση μᾶς συνειδητοποιεῖ καί τό πρόβλημα τῆς παιδείας. Χωρίς ξεκάθαρες ἀπόψεις γιά τό τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος, δέν μπορεῖ κανείς νά μιλήσει μέ βεβαιότητα γιά τή σημασία τῆς παιδείας, ὅταν βεβαίως ὡς παιδεία ἐννοοῦμε ὄχι ἁπλῶς τή διαδικασία, ἐντελῶς ἀπαραίτητη ὁπωσδήποτε καί αὐτή, γιά τήν ἀπόκτηση μιᾶς δεξιότητας ἤ γνώσης - ὅ,τι θεωρεῖται ἐκπαίδευση - , ἀλλά ὄλη ἐκείνη τήν πολυποίκιλη διεργασία, προκειμένου ὁ ἄνθρωπος νά γίνει ἄρτιος καί ὁλοκληρωμένος, πράγματι πολιτισμένος καί καθ᾽ ὁλοκληρίαν ἄνθρωπος. Ἡ παιδεία λοιπόν εἶναι ὄντως πρόβλημα, ἐφόσον ὑπάρχει τό πρόβλημα τοῦ ἴδιου τοῦ ἀνθρώπου, τῆς οὐσίας του καί τοῦ σκοποῦ τῆς ὑπάρξεώς του! Ἡ χριστιανική πίστη ἐν προκειμένῳ ἔρχεται νά δώσει μέ σαφή τρόπο τό στίγμα της: χωρίς νά ἀρνεῖται ὁτιδήποτε καλό καί ἀληθές προσφέρει ἡ φιλοσοφία, ἡ ψυχολογία, ἡ κοινωνιολογία, ἡ ἴδια φωτίζει τήν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου, θεωρώντας την ἀπό τή σκοπιά τῆς ἀποκάλυψης τοῦ Θεοῦ, ὅπως ἀποτυπώνεται στήν ᾽Αγία Γραφή καί την Πατερική ἑρμηνευτική παράδοση: ὁ ἄνθρωπος εἶναι θεῖο δημιούργημα, ῾῾κατ᾽ εἰκόνα καί καθ᾽ ὁμοίωσιν Θεοῦ᾽᾽, ῾᾽ζῶον τῇ πρός Θεόν νεύσει θεούμενον᾽᾽, κατά τήν ἔκφραση τῶν Καππαδοκῶν πατέρων!
Μέ ἄλλα λόγια ὁ ἄνθρωπος δέν κατανοεῖται αὐτοδύναμα καί ὁριζόντια, μέ ὅ,τι δηλ. ὁ ἴδιος μέ τίς δυνάμεις του μπορεῖ νά ἐπισημάνει γιά τόν ἑαυτό του - αὐτό πού μπορεῖ νά ἐπισημάνει εἶναι ὅ,τι μπορεῖ ἕνας ἄνθρωπος νά διαπιστώσει γιά τό γύρω χῶρο του ψηλαφώντας μέσα στό σκοτάδι! Ὁ ἄνθρωπος κατανοεῖται, ὄπως εἴπαμε, ὅταν λάβει κανείς ὑπόψη τή θεία καταγωγή του, ἄρα ὅταν τόν δεῖ ὑπέρ φύσιν καί πνευματικά. ᾽Αφότου μάλιστα σαρκώθηκε ὁ Θεός, πού σημαίνει ὅτι ὀ Θεός προσέλαβε τόν ἄνθρωπο καί τόν ἕνωσε μέ τόν ῾Εαυτό Του, ὁ ἄνθρωπος κατανοεῖται μόνον ἐν Χριστῷ, ὡς μέλος ᾽Εκείνου καί πραγματική προέκτασή Του, καί ἀπό πλευρᾶς πνευματικῆς καί ἀπό πλευρᾶς σωματικῆς.
᾽Από τήν ἄποψη αὐτή καί ἡ παιδεία ἀποκτᾶ ἄλλες διαστάσεις. Παιδεία σημαίνει τήν ἀγωγή πού δἔχεται ὁ ἄνθρωπος μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ μέσα στήν ᾽Εκκλησία καί πού τόν ὁδηγεῖ στό νά γίνει αὐτό πού τοῦ δόθηκε διά τοῦ ἁγίου βαπτίσματος: νά εἶναι μέλος Χριστοῦ. Αὐτό εἶναι τό ὅραμα τοῦ ἀρτίου καί ὁλοκληρωμένου ἀνθρώπου, ὅπως τό ἔχει πεῖ καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος: ῾῾μέχρι καταντήσωμεν οἰ πάντες...εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ᾽᾽ (᾽Εφεσ. 4,13)! Κι αὐτό σημαίνει ὅτι ὅποιος ἐντάσσεται στήν ᾽Εκκλησία καί στό μέτρο τῶν δυνατοτήτων του ἀκολουθεῖ τήν ἡσυχαστική μυστική παράδοση αὐτῆς, μέ τήν προσευχή καί τή νηστεία, τή μελέτη τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, τή συμμετοχή στά μυστήρια καί μάλιστα στό μυστήριο τῆς θείας εὐχαριστίας, τήν τήρηση τῶν ἁγίων ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ, αὐτός πραγματικά ῾῾παιδεύεται᾽᾽ καί γίνεται ἀληθῶς πολιτισμένος καί πλήρης ἄνθρωπος.
Εἶναι εὐνόητο ἔτσι ὅτι γιά τήν ᾽Εκκλησία οἱ ὄντως πεπαιδευμένοι δέν εἶναι ἁπλῶς οἱ καλλιεργημένοι στά γράμματα, οἱ σοφοί κατά κόσμον, οἱ ὁποῖοι μπορεῖ καί νά εἶναι καί οἱ πιό ἀπολίτιστοι - ἄς θυμηθοῦμε τό ἀρχαῖο ρητό ῾῾πᾶσα ἐπιστήμη χωριζομένη ἀρετῆς πανουργία καί οὐ σοφία φαίνεται᾽᾽ -, ἀλλά οἱ ἅγιοι πού ἐνεργοποιοῦν τή χάρη τοῦ Θεοῦ, χάρη ἀγάπης καί προσφορᾶς γιά κάθε συνάνθρωπο, ἀκόμα καί τόν ἐχθρό! Ποιοί ὅμως ζοῦν ὡς ἅγιοι; Δυστυχῶς σ᾽ ἕνα μεγάλο ποσοστό καί οἱ χριστιανοί βρίσκονται στό τέλμα μιᾶς τυπικῆς μόνο συμμετοχῆς τους στήν ᾽Εκκλησία, ἄν ὑπάρχει καί αὐτή, ὁπότε ἡ ἔννοια τῆς παιδείας περιορίζεται δραματικά σέ ὅσους πράγματι ἀγωνίζονται τό δρόμο τῆς πνευματικῆς ζωῆς!
Ποιό τό συμπέρασμα; Δυστυχῶς ἡ παιδεία πού κατανοεῖται σήμερα κυρίως κοσμικά καί ὄχι ἐκκλησιαστικά, δηλ. ὡς καλλιέργεια ἐπιμέρους διαστάσεων τῆς ἀθρώπινης ὕπαρξης καί ὄχι τῆς ὁλότητάς της, θά βρίσκεται μονίμως σέ κατάσταση σύγχυσης καί ἀποπροσανατολισμοῦ, οἱ
συζητήσεις καί οἱ συγκρούσεις γι᾽ αὐτήν θά αὐξάνουν, ὅ,τι προσπάθειες γίνονται θά εἶναι γιά θέμα ἐκπαίδευσης χωρίς κάποιο γενικότερο ὅραμα, ἐνῶ ἐκκλησιαστικά, ὅπως ἀναφέραμε καί παραπάνω, θά ὑπάρχει ἐκεῖ πού θά καλλιεργεῖται πάντοτε ἡ ἁγιότητα!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου