Ανδρέας Β. Γαλάνης
Οι πόλεις αποτελούν σήμερα τον μεγάλο «πονοκέφαλο» της ανθρωπότητας. Σε παγκόσμιο επίπεδο τα αστικά κέντρα εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα, με αντίκτυπο στο περιβάλλον καθώς και στην υγεία των πολιτών. Οι διεθνείς οργανισμοί επεξεργάζονται προγράμματα για την αντιμετώπιση φαινομένων όπως κυκλοφοριακή συμφόρηση, πολλαπλή ρύπανση, κακή ποιότητα δόμησης, ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, υποβάθμιση περιβάλλοντος & ανθρώπινης υγείας, εξάντληση φυσικών πόρων, αντιπαραγωγικότητα, εγκληματικότητα, έλλειψη συμμετοχής στα κοινά κ.α.
H μαζική αστικοποίηση ξεκίνησε τον περασμένο αιώνα με αποτέλεσμα σήμερα το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 60% του πληθυσμού της Ευρώπης να ζει σε πόλεις. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2025 τα τρία τέταρτα του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει στις πόλεις που σημαίνει μια τρομακτική αύξηση του όγκου της κατανάλωσης αλλά και της ρύπανσης που θα παράγεται, απομυζώντας με εντατικούς ρυθμούς τους διαθέσιμους φυσικούς πόρους.
Οι μεταφορές είναι υπεύθυνες για το 55%-70% του συνόλου των βλαβών που προκαλεί συνολικά η ρύπανση στον άνθρωπο. Το υπόλοιπο ποσοστό περιλαμβάνει τις βιομηχανίες και τη θέρμανση.
Πολλές πόλεις έχουν ήδη παρουσιάσει τα δικά τους οικολογικά προγράμματα. Π.χ. στην έδρα του δημοτικού συμβουλίου της Μελβούρνης στην Αυστραλία, κρεμαστοί κήποι και σιντριβάνια δροσίζουν τον αέρα, αιολικές τουρμπίνες και ηλιακές κυψέλες παράγουν ως και 85% του ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ στη στέγη συλλέκτες όμβριων υδάτων καλύπτουν το 70% των αναγκών του σε νερό.
Στην Ελλάδα ακολουθήσαμε το μοντέλο της πληθυσμιακής υπερσυγκέντρωσης στην Αθήνα με αντιπαραγωγικές και αντικοινωνικές συνέπειες. Η μισή Ελλάδα φυλακισμένη σε ένα τσιμεντένιο κλουβί που παράγει αλλοτριωμένα άτομα αποκομμένα από τη φύση, τις ρίζες τους, τις παραδόσεις και τον αληθινό εαυτό τους. Οι αρνητικές συνθήκες ευνοούν τις σωματικές, ψυχικές και πνευματικές παθήσεις. Μεγεθύνεται η εγκληματικότητα και το κοινωνικό «περιθώριο». Αποτέλεσμα είναι η χαμηλή παραγωγικότητα και η υψηλή κατανάλωση. Στην ελληνική περιφέρεια οι πόλεις εξελίσσονται σε «μικρές Αθήνες».
Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στις ελληνικές πόλεις προτείνουμε προς μελέτη ορισμένες περιοχές της Πελοποννήσου οι οποίες βάσει των χαρακτηριστικών τους προσφέρονται για να δημιουργηθούν μικρές, δορυφόροι, αγροτικές πόλεις (με 2.000 κατοικίες εκάστη), που θα λειτουργήσουν σαν δυναμικά τοπικά κέντρα ανάπτυξης, ικανά να στηρίξουν και να ενισχύσουν τους υφιστάμενους οικισμούς της ενδοχώρας και παράλληλα να προστατεύσουν τις πλησιέστερες αστικές ζώνες από κάθε δυσμενή εξάπλωση, με στόχο τη δημογραφική ισορροπία των αγροτικών και αστικών πληθυσμών.
Οι προς μελέτη περιοχές επιλέγηκαν με βάση τα ακόλουθα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτουν:
1. Η γεωγραφική θέση της περιοχής ανήκει στην αγροτική ενδοχώρα, διαθέτει πεδινές εκτάσεις και ευρίσκεται σε ικανή απόσταση από αστικά κέντρα.
2. Τα υδάτινα αποθέματα (ποτάμια, λίμνες, φράγματα) είναι επαρκή για την ανάπτυξη μιας νέας πόλης.
3. Οι παραγωγικές δυνατότητες της περιοχής μπορούν να διαμορφώσουν προοπτικές ανάπτυξης και να ανακόψουν το μεταναστευτικό ρεύμα.
4. Τα φυσικά και πολιτιστικά μνημεία της περιοχής προσφέρουν σημαντικές δυνατότητες αξιοποίησης.
5. Υπάρχει αστικό κέντρο στη θαλάσσια ζώνη με το οποίο η νέα πόλη μπορεί να δημιουργήσει ένα «δίπολο» συνεργασίας και ανάπτυξης.
Βλέπε Χάρτη με τις προτεινόμενες δορυφόρους πόλεις της Πελοποννήσου.
Ένας από τους βασικούς σκοπούς των νέων πόλεων είναι να εξασφαλιστεί ένα ελάχιστο επίπεδο ποιότητας ζωής για τους κατοίκους της ενδοχώρας, χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς. Για το σκοπό αυτό προτείνουμε κατοικίες με φυσικό περιβάλλοντα χώρο, π.χ. οικόπεδα των 750 τ.μ. που θα επιτρέπουν την κατασκευή έως και διώροφης κατοικίας με συντελεστή δόμησης 0,5 και ποσοστό κάλυψης 30%. Μία τέτοια κατοικία δίνει τη δυνατότητα στο σύγχρονο ελληνόπουλο να αξιοποιήσει το πλούσιο φυσικό περιβάλλον του τόπου του και να μεγαλώσει με τον κήπο του μακριά από τις αστικές χαράδρες της ρύπανσης. Το δικαιούται!!!
Πρόσβαση στη Φύση: Πολλοί σήμερα πολεοδόμοι συμφωνούν ότι οι άνθρωποι, χρειάζονται καθημερινή πρόσβαση σε χώρους πρασίνου και στη φύση για να είναι ευτυχισμένοι και υγιείς. Οι πυκνές πόλεις θερμαίνουν τον αέρα γύρω τους και εμποδίζουν την εξάτμιση από το έδαφος.
Διαχείριση Φυσικών Πόρων: Οι νέες πόλεις για να είναι βιώσιμες θα αναπτυχθούν σε περιοχές που διαθέτουν σημαντικές δεξαμενές υδάτινων πόρων, με ποτάμια, λίμνες ή φράγματα. Προστατεύονται οι περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, η πανίδα και η χλωρίδα. Επιδιώκεται η αειφόρος ανάπτυξη με εξοικονόμηση ενέργειας μέσα από τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οικολογική δόμηση, ανακύκλωση αποβλήτων κλπ. Οι προτεινόμενες πόλεις θα είναι οι πόλεις της οικολογίας.
Ο κτιριακός τομέας στην Ελλάδα καταναλώνει περίπου 30% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας. Το υψηλό αυτό ποσοστό είναι δυνατόν να μειωθεί κατά πολύ με την εφαρμογή της Βιοκλιματικής Αρχιτεκτονικής που αφορά την εξοικονόμηση ενέργειας για θέρμανση, δροσισμό και φωτισμό. Παράλληλα η αισθητική των κτηρίων εναρμονίζεται με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική.
Οικολογική Δόμηση: Οι αρχικές αιτίες ενός μεγάλου μέρους των παθολογικών φαινομένων (αλλεργικές εκδηλώσεις, πονοκέφαλοι, δυσχέρεια συγκέντρωσης, εκνευρισμός, κλπ.) που προσβάλλουν τους χρήστες του σύγχρονου κτιρίου, πρέπει πράγματι να αναζητηθούν στα ίδια τα υλικά κατασκευής. Μία «βιο-οικολογική» προσέγγιση μας προτείνει τη χρησιμοποίηση οικοδομικών υλικών που δεν είναι επιβλαβή στην υγεία των κατοίκων.
Κέντρο πολιτισμού: Προτείνονται πολιτιστικοί χώροι που θα ικανοποιούν ιδιαίτερα τις απαιτήσεις για ψυχαγωγία του νεανικού πληθυσμού. Δημιουργούνται χώροι που θα αναδεικνύουν το μεσογειακό τοπίο με συνθέσεις φωτός, χρωμάτων και στοιχείων της φύσης (δένδρα, κρήνες, βράχους, λιμνούλες, μνημεία, εκθέσεις). Προωθείται η ίδρυση μουσείων με σκοπό: Προβολή των τοπικών προϊόντων και του γαστρονομικού πολιτισμού της περιοχής. Αξιοποίηση του πολιτιστικού αποθέματος των μνημείων της περιοχής.
Καταναλωτικά Πρότυπα: Κάθε τόπος διαθέτει χαρακτηριστικά τυπικά αυτόχθονα προϊόντα τα οποία μπορούν να δηλώνονται με ονομασία προέλευσης, με βάση τη μοναδικότητα, τη γευστικότητα, την τέχνη επεξεργασίας και τα ιδιαίτερα ιστορικά, κλιματολογικά και παραγωγικά χαρακτηριστικά τους.
Πρέπει να προωθήσουμε καταστήματα εστίασης παραδοσιακής κουζίνας (πιστοποιημένα), με μάγειρα σχολής. Η γαστρονομία είναι αυτή που δίνει το μέτρο και συνδέεται με την ιστορία, τις μνήμες, τα ήθη και τις συνήθειες του λαού μας. Η γαστρονομία είναι εθνικός μας πόρος.
Κέντρο εμπορίου: Το κέντρο διαμορφώνεται με προϋποθέσεις για μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Προωθείται η αξιοποίηση της νέας τεχνολογίας με βάσεις δεδομένων για αναζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών που μπορεί κανείς να παραγγείλει.
Βιοτεχνικό Πάρκο: Σε μία αγροτική – οικολογική πόλη είναι αναγκαία η κάλυψη της ευρύτερης περιοχής από πρότυπες βιοτεχνικές μονάδες όπως ελαιοτριβεία, τυροκομεία, οινοποιεία, σφαγείο, μελισσοκομικό εργαστήριο κ.ά., σε κατάλληλη τοποθεσία στην περιφέρεια της πόλης. Οι οργανωμένες εκπαιδευτικές επισκέψεις σε τέτοιες πρότυπες μονάδες αποτελούν μια άριστη βιωματική εμπειρία για τα παιδιά.
Κέντρο Υπηρεσιών: Το κέντρο καλύπτει τις ανάγκες για επαγγελματικά γραφεία και υπηρεσίες. Παράλληλα χρειαζόμαστε σύγχρονους οργανωμένους Σταθμούς Υποδοχής για επισκέπτες που θα παρέχουν δίκτυα ενημέρωσης, συναλλαγών και Κέντρο εικονικής αναπαράστασης που θα προβάλλει τα μνημεία της περιοχής.
Τομέας Κοινωνικής Συνοχής: Στα κριτήρια σύνθεσης του πληθυσμού της νέας πόλης θα πρέπει να προβλέπεται ότι η μεγάλη πλειοψηφία (π.χ. 70 %) όσων επιλεγούν θα έχουν καταγωγή από τους οικισμούς που ανήκουν στην ευρύτερη περιοχή. Επιδιώκεται η προσέλκυση εξειδικευμένων στελεχών που αναπτύσσουν επιχειρηματική δραστηριότητα στη βιολογική καλλιέργεια και κτηνοτροφία.
Τομέας Εκπαίδευσης: Στις εν λόγω πόλεις ιδρύονται σχολές για ειδικότητες που συνδέονται με τους χώρους της παραγωγής, μεταποίησης και προώθησης των τοπικών προϊόντων, καθώς και κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Ενισχύεται η δια βίου εκπαίδευση / κατάρτιση.
Τομέας Συγκοινωνιών: Εφαρμόζονται οι αρχές του συνδυασμένου πολεοδομικού – συγκοινωνιακού σχεδιασμού οι οποίες στηρίζονται στην αλληλεπίδραση χρήσεων γης και μεταφορών. Είναι αυτές που μπορούν να μειώσουν τις ανάγκες μετακίνησης με αυτοκίνητο και να οδηγήσουν σε μια «βιώσιμη ανάπτυξη των μεταφορών». Προβλέπονται πεζόδρομοι, ποδηλατόδρομοι κ.ά.
Τομέας Υλοποίησης: Εάν θεωρήσουμε ότι σε ένα χωροταξικό σχεδιασμό για έκταση 3.000 στρεμ. η μισή έκταση θα αφιερωθεί σε δρόμους, σχολεία, ζώνες πρασίνου, δημόσιους χώρους και κτίρια, τότε η υπόλοιπη έκταση μπορεί να αποδώσει περίπου 2.000 κατοικίες για νεαρές κυρίως οικογένειες οι οποίες θα αντιστοιχούν σε ένα πληθυσμό 5.000 περίπου κατοίκων. Επειδή ο κύριος στόχος είναι η στήριξη και ενίσχυση των υφιστάμενων οικισμών της ενδοχώρας θα πρέπει να αποκλειστεί κάθε ενδεχόμενο μελλοντικών επεκτάσεων. Ο προτεινόμενος σχεδιασμός θα μπορούσε να υλοποιηθεί μέσα από τη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) με τη σύσταση ενδεχομένως ενός κατάλληλου οργανισμού. Σε πρώτη φάση θα μπορούσε να γίνει πιλοτική εφαρμογή σε δύο ή τρείς περιπτώσεις, π.χ. στις Φαρρές Αχαΐας, στα Τριπόταμα Ηλείας και στον Αγ. Ανδρέα Αρκαδίας.
Ας θυμόμαστε πάντα ότι δεν κληρονομήσαμε τον πλανήτη αυτόν από τους γονείς μας, αλλά τον δανειστήκαμε από τα παιδιά μας και πρέπει, επομένως, να τους τον παραδώσουμε όχι χειρότερο.
[1] Η παρούσα εισήγηση για δορυφόρους πόλεις παρουσιάστηκε στο διήμερο Συνέδριο «Forum Ανάπτυξης 2007» το οποίο έγινε 24 & 25 Νοεμ. ΄07 στο Ξενοδοχείο “ΑΣΤΗΡ” της Πάτρας με τίτλο «Μικρές Δορυφόροι Πόλεις για Αχαΐα και Πελοπόννησο – Τα Αδιέξοδα της Σημερινής Πόλης».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου