Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης -Δημητσάνα

Το ΥΜΥ προβάλλει τη σημασία της υδροκίνησης στην παραδοσιακή κοινωνία, παρουσιάζοντας τις βασικές προβιομηχανικές τεχνικές που χρησιμοποιούν το νερό ως κύρια πηγή ενέργειας για την παραγωγή ποικίλων προϊόντων. Σε έκταση ενός στρέμματος, μέσα σε πυκνή βλάστη­ση και άφθονα τρεχούμενα νερά, έχουν αποκατασταθεί εγκαταστάσεις και υδροκίνητοι μηχανισμοί, με σκοπό τη μουσειακή αξιοποίηση τους. Κάθε αναστηλωμένο κτήριο των παλιών παραδοσιακών εργαστηρίων φιλοξενεί μόνι­μη έκθεση με θεματικό περιεχόμενο, σχετικό με το εργαστήριο στο οποίο στεγάζεται.

Το πρώτο κτήριο στεγάζει νεροτριβή και νερό­μυλο με οριζόντια φτερωτή. Εδώ ο επισκέπτης μπορεί να ρίξει σπόρους καλαμποκιού στη σκαφίδα και να παρακολουθήσει πώς ο καρπός αλέθεται από τις μυλόπετρες και πέφτει στην αλευροδόχη. Το διπλανό δωμάτιο με το τζάκι στέγαζε την κατοικία του μυλωνά. Απέναντι από το μύλο κατασκευάστηκε πρόχειρο στέγαστρο, όπως αυτό που προφύλασσε το ρακοκάζανο, το οποίο στηνόταν στο ύπαιθρο μετά τον τρύγο, για την παραγωγή τσίπουρου από τα στέμφυλα.

Ακριβώς απέναντι βρίσκεται ένα διώροφο κτήριο, η κατοικία του Βυρσοδέψη, που σήμερα στεγάζει ένα μικρό καφενείο. Πιο χαμηλά συναντάμε το βυρσοδεψείο, το εσωτερικό του οποίου είναι χωρισμένο σε «ζώνες», που αντιστοιχούν στα διάφορα στάδια επεξεργασίας των δερμάτων. Η πρώτη είναι για τα «νερά», τον ασβέστη, και γενικά τις προπαρασκευαστικές εργασίες. Στην επόμενη βρίσκεται η σειρά με τις λίμπες (γούρνες) για τη δέψη. Μια ευάερη ζώνη προορίζεται για το άπλωμα και το στέγνωμα των δερμάτων στη σκιά. Τέλος, υπάρχει και μια καλά φωτισμένη γωνιά για τις εργασίες της μετάδεψης.

Το λιθόστρωτο οδηγεί σε πλάτωμα, όπου διαμορφώνεται φυσική δεξαμενή, και καταλήγει στον μπαρουτόμυλο. Η Δημητσάνα ήταν ένα από τα πολ­λά χωριά που γνώριζαν τη συλλογή του ακάθαρτου νίτρου ήδη από τον 16ο αιώνα και το παρείχαν αντί για φόρο στους Τούρκους. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, οι Δημητσανίτες δραστηριοποιήθηκαν για να τροφοδοτήσουν τον αγώνα με το απαραίτητο πολεμικό υλι­κό. Ο Κολοκοτρώνης γράφει χαρακτηριστικά: «Μπαρού­τι είχαμε, έκαμνε η Δημητσάνα». Το μπαρούτι αποτελεί ισχυρό στοιχείο της πολιτισμικής ταυτότητας της περιοχής και διατηρείται ζωντανό στη μνήμη και στίς αφηγήσεις των κατοίκων της. Αυτήν ακριβώς την ιστορική ταυτότητα αναδεικνύει το ΥΜΥ, αναπαριστώντας τον τύπο του μπαρουτόμυλου με κοπάνια, που χρησιμοποιήθηκε στη Δη­μητσάνα κατά την Επανάσταση αλλά και έως τις αρχές του 20ού αιώνα, και ταυτόχρονα διασώζοντας τη συγκεκριμέ­νη τεχνολογία παραγωγής της μπαρούτης, η οποία στην Ευρώπη είχε εξαφανιστεί από τον 1 8ο αιώνα.