Δευτέρα 24 Αυγούστου 2009

Κοσμάς Αιτωλός : ο Διαφωτιστής του Γένους


Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ήταν καρπός της Ελληνορθόδοξης Παράδοσης. Αυτή την παράδοση έζησε στα παιδικά και εφηβικά του χρόνια. Αυτήν την παράδοση σπούδασε στα σχολεία της εποχής εκείνης. Κυρίως όμως διδάχθη­κε την Ελληνορθόδοξη Παράδοση στο Άγιον Όρος με προσευχή και υπακοή. Με τα στοιχεία αυτά έγινε ένας γνήσιος και ολοκληρωμένος άνθρωπος. Γιατί εκείνο που έχει μεγάλη σημασία και προσφέρει στο λαό δεν είναι οι εγκεφαλικές γνώσεις, ούτε το φαίνεσθαι, αλλά η ολοκληρωμένη προσωπικότητα ενός ανθρώπου.

Με την μορφή αυτή του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, του Εθναποστόλου, του Ισαπόστολου, του Εθνομάρτυρα και Νεομάρτυρα μας έδωσε την ευκαιρία η Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, να ασχοληθούμε και μάλιστα διεξοδικά. Οι μαθητές του Αρσακείου Γυμνασίου Πατρών είχαν την δυνα­τότητα να μελετήσουν τον βίο και το έργο του Αγίου Κοσμά, να εντρυφήσουν στο πνεύμα των λόγων και των διδαχών του και τέλος να συνειδητοποιήσουν πως η αφύπνιση του υπόδουλου Ελληνικού Γένους, εθνική, πνευματική και θρησκευτική, οφείλεται σ' έναν μεγάλο βαθμό στον Πατροκοσμά, τον απλό καλόγερο που όργωσε την Ελλάδα διαφωτίζοντας τους Έλληνες.

Ο Άγιος Κοσμάς υπήρξε απόστολος όχι μόνο της Ορθόδοξης πίστης, αλλά και της Ελληνικής Παιδείας, η οποία απέβλεπε στην αναγέννηση του Έθνους και ανταποκρινόταν στις άμεσες ανάγκες του δούλου Γένους. Με το σύστημα εργασίας και την οργά­νωσή του, με το περιεχόμενο και τους στόχους της Παιδείας, με την στενή σχέση και ανταλλαγή απόψεων δασκάλου και μαθη­τών, ιδιαιτέρως με τις απαραίτη­τες γνώσεις που το σχολείο προ­σφέρει, το ελληνόπουλο του 18ου αιώνα ανδρώνεται, ωριμά­ζει και ετοιμάζεται για τον ξεση­κωμό. Την παιδεία την συνδύαζε με τον φωτισμό του ανθρώπου και γι' αυτό θεωρούσε αμάρτημα την αδιαφορία απέναντι της. Η παιδεία που συνιστά είναι η Παιδεία του Γένους, η ελληνική. Δεν τον κινεί κάποιος εθνικιστι­κός σωβινισμός στο αίτημα αυτό, όπως τον κατηγορούν μερικοί, αλλά η ιστορία του Γένους. Η Παιδεία που διέδιδε απέβλεπε στην αναγέννηση του Έθνους.

Ο Πατροκοσμάς θεωρούσε την μόρφωση σαν πρώτο θεμέλιο της αναγέννησης. Το ξύπνημα της Εθνότητας ήταν ζήτημα εκπαίδευσης της νέας γενιάς. Βλέποντας τη φρικτή αμάθεια που βασίλευε παντού, την βαρβαρότητα και την κτηνωδία έβαζε την εκπαίδευση του Έθνους σαν συμπλήρωμα της θρησκευτικής και κοινωνικής διδα­σκαλίας, ιδίως των νέων. Θέλει την εκπαίδευση για όλο τον κόσμο, για όλο τον λαό, όλα τα παιδιά να μαθαίνουν γράμματα. Έλεγε χαρακτηριστικά «την αγάπην επειδή δεν την ξέρετε, πρέπει, αδελφοί μου, να στερεώνετε σχολεία, διότι πάντα εις τα σχο­λεία γυμνάζονται οι άνθρωποι και ηξεύρουν και μαθαίνουν τι είναι Θεός, τι είναι κακία, τι είναι αρετή. Το σχολείο φωτίζει τους ανθρώπους. Ανοίγει τα μάτια των χριστιανών». Το σχολείο καλλιεργεί το ιδανικό της ελευθερίας. Για να σταθεί όμως η έννοια της ελευθερίας, θα πρέπει παράλληλα να καλλιεργηθεί η έννοια της ευθύ­νης. Η ανάπτυξη αυτή του συναισθήματος της ευθύνης θα πρέπει να είναι από τις βασικότερες απαιτήσεις και πρωταρχικές προσπάθειες του Σχολείου. Το σχολείο μεταβιβάζει τα πολιτιστικά στοιχεία στη νέα γενιά. Και η νέα γενιά των χρόνων του Πατροκοσμά είχε ανάγκη από την παράδοση του Έθνους μας, που είναι δεμένη με πρότυπο ήταν ο Θεάνθρωπος. Ως φωτιστής δεν μπορεί να τοποθετηθεί δίπλα στους δυτικόφρονες, αλλά δίπλα στον Βούλγαρη και τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη.

Το κήρυγμα του Κοσμά του Αιτωλού συγκεντρώνει μερικά σημαντικά χαρακτη­ριστικά : α) είναι Αγιογραφικό, πηγάζει και στηρίζεται στη Γραφή, την αναλύει, την ερμηνεύει, την κάνει γνωστή στους αγράμματους ακροατές, β) είναι Θεοκεντρικό και Χριστοκεντρικό. κέντρο και αναφορά του είναι ο Χριστός, η ζωή, η διδασκαλία, το έργο Του, γ) είναι Πατερικό. οι Πατέρες και Διδάσκαλοι της Εκκλησίας είναι οι οδη­γοί του, έχει εντρυφήσει στα συγγράμματα τους, έχει βιώσει μαζί τους τη μυστική ζωή του αναγεννημένου ανθρώπου, δ) είναι Μυσταγωγικό, ο Αγιος Κοσμάς, σωστός Αγιορείτης μοναχός, βίωνε τη λατρευτική ζωή, συμμετείχε στα Μυστήρια, επιθυ­μούσε την θέωση, ε) είναι Πρακτικό, εκθέτει υψηλές αλήθειες με τρόπο απλό και επα­γωγικό, χωρίς μεγαλοστομίες, χρησιμοποιεί εύληπτες εικόνες, σαφείς και σύντομες παραβολές, στ) είναι Σαφές και Συγκεκριμένο, παρά το γεγονός ότι ήταν μεγάλο και εκτενές, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών και της πληθώρας των θεμάτων, ζ) είναι Παρηγορητικό, ο λόγος του ήταν λόγος χαράς, ανάπαυσης, γαλήνης, λύτρωσης και σωτηρίας, «λόγος παρακλήσεως», η) είναι Σύγχρονο και Επίκαιρο, προσαρμοσμένο στις απαιτήσεις της εποχής και στην δεκτικότητα του ανθρώπου.

Ο Αγιος Κοσμάς ονομάστηκε ο μεγαλύτερος Έλληνας και «πατέρας του Νεοελ­ληνικού Έθνους» μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως του 1453. Είναι Αγιος-σύμβολο των πιστών της Ορθοδοξίας. Είναι ο πνευματικός στηλοβάτης του Γένους. Ίσως θα πρέπει να προστεθεί ότι υπήρξε πρότυπο νεοελληνικού ήθους και αναστηλωτής του αυθεντικού ελληνορθόδοξου ιδεώδους.

Ο Άγιος Κοσμάς, εκφραστής του πολιτισμού της Ρωμιοσύνης, είθε να μας βοηθάει να παραμείνουμε στις ζωογόνες αυτές ρίζες. Αυτό είναι προσωπική ανάγκη και εθνι­κή επιταγή. Είναι θέμα ζωής και θανάτου για μας προσωπικά και για το Γένος μας.


Χαράλαμπος Γ. Στανίτσας Φιλόλογος



Βιβλιογραφία

Μητροπ. Ναυπάκτου Ιεροθέου, Ομιλία στο Θέρμο

Αρχμ. Βασιλείου, Καθηγουμένου Ι.Μ.Ηβήρων Αγ. Όρους «Μία ορθόδοξη θεώρηση του ανθρώπου κατά τον Αγ.Κοσμά»

Αρχμ. Χαρ. Βασιλόπουλου, «Άγιος Κοσμάς Αιτωλός», Αθήνα 1976 Φ.Μιχαλόπουλου, «Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Εθναπόστολος», Αθήνα 1969 Μ.Μαμασούλα, «Πατροκοσμάς, Ιερουργός του λόγου και της πράξης», Αγρίνιο 2001


2 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Ωραιο κείμενο και στήν γλώσσα!

Ανώνυμος είπε...

πάλι καλά πού δέν λένε και γιά σένα ότι είσαι μασώνος!!