Καθὼς διανύουμε τὸν καιρὸ τῆς νηστείας (β')

Ἐκείνη, ὅμως, ἡ ἐντολὴ ποὺ κατὰ κανόνα παραμένει «ἀκατανόητη» γιὰ τοὺς περισσοτέρους ἀνθρώπους εἶναι ἐκείνη τῆς νηστείας. Ἐπειδὴ εἶναι ἀπὸ τὰ λίγα, πρακτικοῦ χαρακτῆρα, πράγματα ποὺ ζητάει ἡ Ἐκκλησία ἀπὸ τὰ μέλη της, δὲν παραλείπεται βέβαια (ἀπὸ ὅσους αἰσθάνονται μέλη της), ἀλλοιώνεται ὅμως συχνὰ τὸ πνεῦμα της μέχρι διαστροφῆς του.

Γιὰ τοὺς περισσότερους εἶναι μιὰ ἐντολὴ οὐσιαστικὰ χωρὶς κανένα ἀντίκρυσμα πλὴν ἴσως ἐκείνου τῆς (μετὰ θάνατον) ἀμοιβῆς τῆς ὑπακοῆς ποὺ ἀσκήθηκε γιὰ τὴν τήρησή της. Ἡ ἔννοια αὐτὴ εἶναι διάχυτη σὲ πάρα πολλοὺς ἀνθρώπους μέλη ἢ μή, ὄχι μόνο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἀλλὰ καὶ ἄλλων δογμάτων ἀκόμα καὶ δοξασιῶν τοῦ δυτικοῦ κυρίως κόσμου. Συναντᾶ κανεὶς ἀκόμα καὶ σὲ λογοτεχνικὰ δημιουργήματα ἐκφράσεις τοῦ τύπου: «Δὲν μπορῶ νὰ φανταστῶ ὅτι ὁ Θεὸς μπορεῖ νὰ στείλει κάποιον στὴν κόλαση μόνο καὶ μόνο γιατὶ ἔφαγε ἀρτήσιμο τὴν Τετάρτη ἢ τὴν Παρασκευή», ἐκφράσεις δηλαδὴ ποὺ δείχνουν πὼς ἡ νηστεία εἶναι κάτι τὸ ἐπουσιῶδες καὶ ἀσήμαντο ποὺ δὲν ἔχει σχέση μὲ τὴν πνευματικὴ κατάσταση ἐκείνου ποὺ τὴν ἐπιτελεῖ καὶ πού, σὲ τελικὴ ἀνάλυση, μπορεῖ κάποιος νὰ φθάσει σὲ ὑψηλὰ μέτρα ἀδιαφορῶντας γι’ αὐτὴν καὶ καταπατῶντας την.

Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριά, (ἀλλὰ ὄχι σπάνια καὶ στὸ ἴδιο στρατόπεδο) ἔχουμε ἐκείνους ποὺ «τηροῦν» τὴ νηστεία (δηλαδὴ μόνο τὰ πρακτικὰ μέρη της, αὐτὰ ποὺ φαίνονται καὶ μετροῦνται) μὲ σχολαστικὴ ἀκρίβεια ἀλλὰ ἐπειδὴ ἐνδόμυχα, χωρὶς νὰ τὸ ἐκφράζουν στοὺς ἄλλους, ἔχουν τὴν ἴδια γνώμη μὲ τοὺς πρώτους, βρίσκουν ἕνα σωρὸ «νόμιμους» τρόπους νὰ τὴν καταπατοῦν ὡς πρὸς τὸ πνεῦμα ἐπιδιδόμενοι σὲ μύριες ὅσες γαστρονομικὲς ἀπολαύσεις, πάντοτε «νηστίσιμες». Στὴ συνέχεια συμβαίνει καὶ τὸ φαινόμενο τῆς αὐτοεκπληρούμενης προφητείας: Περνοῦν τὰ χρόνια, (νηστεύοντας μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο), καὶ καθὼς δὲ βλέπουν καμμιὰ πνευματικὴ πρόοδο ἐπιβεβαιώνουν τὴν ἐνδόμυχη ἐκτίμησή τους ὅτι ἡ νηστεία εἶναι κάτι τὸ περιττό, κατάλληλο ἴσως μόνο γιὰ τοὺς μοναχούς. Συμβαίνει δὲ συχνά, οἱ δύο αὐτοὶ ρόλοι ποὺ περιγράψαμε νὰ ἐναλλάσσονται στὸ ἴδιο ἄτομο κατὰ περίπτωση, πρᾶγμα ποὺ καθιστᾶ καὶ τὴν ὑποκρισία του χειρότερη. Οἱ ἅγιοι ὅμως ἔτσι συμπεριφέρονταν;

Κατ’ ἀρχὴν νὰ τονίσουμε ὅτι ἡ ὕπαρξη τῆς νηστείας ἀπὸ μόνη της προϋποθέτει ἀσκητικὸ φρόνημα. Ἀλλὰ καὶ τὸ ὅλο φρόνημα τῆς Ἐκκλησίας σὲ ὁ,τιδήποτε κάνει εἶναι ἀσκητικό. Ἐκκλησία χωρὶς ἀσκητικὸ φρόνημα εἶναι ἐκκοσμικευμένη Ἐκκλησία. Ὅπως καὶ ὅλες οἱ ἐντολές, ἡ νηστεία δὲ μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ ὡς αὐτονομημένη ἀρετή, πολὺ περισσότερο ποὺ εἶναι «μέσο» ἀπόκτησης χάριτος καὶ ὄχι αὐτοσκοπός. Ὥστε ὅταν ἐξασκεῖται ἀποκλειστικὰ αὐτὴ χωρὶς παράλληλη τήρηση καὶ τῶν ἄλλων ἐντολῶν εἶναι ἄχρηστη ἡ ἐπιτέλεσή της. Σὲ ἄλλη περίοδο νηστείας τοῦ ἔτους ἡ Ἐκκλησία ψάλλει: «Νηστεύοντες ἀδελφοὶ σωματικῶς νηστεύσομεν καὶ πνευματικῶς» δηλώνοντας σαφῶς πὼς ἡ σωματικὴ νηστεία εἶναι ἁπλῶς προθέρμανση καὶ προλείανση τοῦ ἐδάφους γιὰ τὴν ἀπαλλαγή μας ἀπὸ τὰ πάθη.

Ἡ ἐγκράτεια λοιπὸν εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιὰ νὰ ἐκπληρώσει ἡ νηστεία τὸν πνευματικό της σκοπό. Εἶναι δέ, μιὰ ἀρετὴ ποὺ διακρίνει τὸ χριστιανό, σὲ κάθε περίοδο τοῦ ἔτους καὶ πολὺ περισσότερο ἐπιτείνεται στὴν περίοδο τῆς νηστείας. Ὥστε πρακτικὲς «νηστείας» τοῦ τύπου νὰ «παρατείνουμε» τὴν ὥρα τοῦ δείπνου ὥστε νὰ «πέσει» σὲ μέρα (σὲ ὥρα οὐσιαστικὰ) ποὺ «καταλύουν» (ποιοί;) γιὰ νὰ «μπορέσουμε» (ποιός μᾶς ἐμποδίζει ἀφοῦ τὸ ἔχουμε ἀποφασίσει;) νὰ καταλύσουμε κι ἐμεῖς ἢ ἄλλες πρακτικὲς κατανάλωσης «νηστήσιμου» τυριοῦ, κρέατος, ἢ ὅ,τι ἄλλο ὑπάρχει καὶ κατασκευὴ νηστίσιμων …γλυκισμάτων πανομοιότυπων γευστικὰ μὲ τὰ ἀρτήσιμα κάθε ἄλλο παρὰ ἐντὸς τοῦ πνεύματος τῆς Ἐκκλησίας τυγχάνουν, τοῦ σκοποῦ τῆς νηστείας καὶ τῆς πρακτικῆς τῶν ἁγίων.

Οἱ ἅγιοι, οἱ ὁποῖοι εἶχαν κατανοήσει ἀλλὰ καὶ διαπιστώσει ἀπὸ τὰ ἴδια τὰ πράγματα τὴν πνευματικὴ ὠφέλεια τῆς νηστείας πρόσθεταν ἀπὸ μόνοι τους περισσότερες νηστείες ἢ κανόνες ἐγκράτειας στὸ προσωπικό τους πρόγραμμα χωρὶς ὡστόσο νὰ τὴν ἐπιβάλλουν καὶ στοὺς ἄλλους. Αὐτὸ δὲν τὸ ἔκαναν γιὰ νὰ ἀποκτήσουν περισσότερη ἁγιότητα ἀπὸ τοὺς ἄλλους ἀλλὰ ἴσα-ἴσα ἀπὸ ταπεινὸ φρόνημα, γιατὶ θεωροῦσαν ὅτι αὐτοί, περισσότερο ἀπ’ τοὺς ἄλλους εἶχαν ἀνάγκη τῆς νηστείας. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἂν θεωροῦμε τὸν ἑαυτό μας ἁμαρτωλό, θὰ πρέπει τότε πολὺ περισσότερο νὰ ἐγκρατευόμαστε, ἀκόμη καὶ ὡς πρὸς τὶς νηστήσιμες τροφές. Πολὺ δὲ περισσότερο ὡς πρὸς τὰ γευστικὰ ὑποκατάστατα τῶν ἀρτήσιμων.

Ἕνας ἀπὸ τοὺς σκοποὺς τῆς νηστείας εἶναι νὰ χτυπήσει τὰ πάθη ποὺ ἐμφωλεύουν στὸν ἄνθρωπο νὰ ταπεινώσει τὴ σάρκα καὶ δι’ αὐτῆς τὸ σαρκικὸ φρόνημα. Αὐτό, ἡ νηστεία τὸ ἐπιτυγχάνει μὲ τὴ «θλίψη» ποὺ προκαλεῖ στὸ σῶμα ἀπὸ τὴ στέρηση τῶν ἠδονῶν στὶς ὁποῖες αὐτὸ ἔχει ὑποδουλωθεῖ. Δηλαδὴ ἡ νηστεία τῶν τροφῶν ἀποσκοπεῖ στὴν ἡδονὴ ποὺ αὐτὲς προκαλοῦν καὶ ὄχι στὴν ἴδια τὴ φύση τους. Ἐκεῖνος λοιπὸν ποὺ καταργεῖ τὴ φύση τους ἀλλὰ κρατεῖ τὴν ἠδονή τους (πρβλ. «καθόλου ζάχαρη, ὅλη ἡ γεύση») δέρει εἰς ἀέρα καὶ καθόλου δὲν ὡφελεῖται ἀπὸ τὴ νηστεία. Ἁπλῶς κουράζεται ἄδικα

συνεχίζεται...

Ζητῶν