Ι.Μ. Παναγίας Ολυμπιώτισσας

Η Ιερά Μονή Παναγίας Ολυμπιώτισσας, θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα μοναστηριακά σύνολα του Θεσσαλικού χώρου και αποτελεί κόσμημα της πόλης της Ελασσόνας και το πιο σημαντικό ιστορικό μνημείο και αξιοθέατο της επαρχίας.

Ο επισκέπτης και μελετητής θα συναντήσει ολοζώντανη μπροστά του την ιστορία του τόπου από τα αρχαία χρόνια μέχρι το Βυζάντιο, ενώ η αισθητική και τοποθεσία της μονής (στο λόφο πάνω από τον Ελασσονίτη ποταμό, ορατό από κάθε σημείο της πόλης και του κάμπου) θα τον κατακλύσει με αισθήματα αναπτέρωσης, μέθεξη και ευεξίας.

Με βάση τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του ναού, η ανέγερση του καθολικού ανάγεται στα τέλη του 13ου αιώνα, δηλαδή την εποχή που βασίλευε ο βυζαντινός αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β', ο Παλαιολόγος. Ιστορικοί υποστηρίζουν ότι στη θέση του υπήρχε αρχαίος ναός και ότι μάρμαρά του χρησιμοποιήθηκαν για το κτίσιμο της μονής. Ο αρχιτεκτονικός τύπος της μονής είναι ο "μονόκλιτος τρουλλαίος ναός με περίστωο". Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ο ναός στηρίζεται πάνω σε βράχο χωρίς να έχει θεμέλια.

Το ύφος και η τεχνοτροπία των τοιχογραφιών του ναού οδηγούν στο συμπέρασμα ότι, ο αγιογράφος της μονής είχε στο μυαλό του την τεχνοτροπία του πρωτάτου του Αγίου Όρους. Κάποιοι, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι οι τοιχογραφίες είναι έργο του κυριότερου εκπροσώπου της Μακεδονικής σχολής δηλαδή του ίδιου του Πανσέληνου.

Η ονομασία "Παναγία Ολυμπιώτισσα" οφείλεται στο γεγονός ότι η εικόνα προέρχεται από παλιό μοναστήρι της Καρυάς Ολύμπου. Η μεταφορά της εικόνας συνδέεται και με ένα θρύλο, σύμφωνα με τον οποίο, μετά τη διάλυση της μονής της Καρυάς, η εικόνα της Παναγίας με θαυματουργικό τρόπο ξεκίνησε για να έρθει στη μονή της Ελασσόνας. Τη νύχτα, ένας βοσκός είδε να βγαίνει ένα περίεργο φως από σωρό αγρίων χόρτων της περιοχής. Επειδή φοβήθηκε, έριξε μια πέτρα προς το μέρος από όπου έρχονταν το φως. Ευθύς αμέσως ένιωσε να παραλύει το χέρι του και τρομαγμένος έτρεξε στην Καρυά και διηγήθηκε το γεγονός στους συγχωριανούς του. Την επόμενη μέρα πήγαν όλοι μαζί στο σημείο εκείνο και, αφού έψαξαν, βρήκαν την εικόνα της Παναγίας στην οποία ήταν σφηνωμένη η μικρή πέτρα που είχε πετάξει ο βοσκός. Αμέσως, ο βοσκός μετανόησε και το χέρι του έγινε καλά και οι κάτοικοι της Καρυάς με λιτανεία μετέφεραν την εικόνα στη μονή της Ελασσόνας, όπου βρίσκεται και τιμάται μέχρι σήμερα.

Η εικόνα αυτή σήμερα εκτίθεται για προσκύνημα. Έχει διαστάσεις 0,66 x 0,58 μ. και καλύπτεται με μία ασημένια πλάκα. Χωρίς αυτή την προσθήκη, η οποία είναι κι αυτή εικονογραφημένη, οι διαστάσεις της εικόνας είναι 11x7 εκ. και είναι ζωγραφισμένη πάνω σε ξύλο. Η Παναγία παριστάνεται όρθια χωρίς το θείο βρέφος, με σταυρωμένα τα χέρια σε στάση προσευχής. Πάνω στην εικόνα υπάρχει η συντομογραφία "Μήτηρ Θεού", που παραπέμπει στην τεχνοτροπία των βυζαντινών χρόνων, ενώ σε εμφανές σημείο υπάρχει και η μικρή πέτρα σφηνωμένη.

Πέρα από τις τοιχογραφίες, πολύ μεγάλη καλλιτεχνική και θρησκευτική αξία έχουν και τα ξυλόγλυπτα του ναού. Το τέμπλο, κατασκευάστηκε το 19ο αιώνα, αντικαθιστώντας παλαιότερο βυζαντινό μαρμάρινο και αποτελεί εξαίσιο δείγμα Μετσοβίτικης ξυλογλυπτικής (έργο του Δημήτρη Μετσοβίτη, το 1840 από ξύλο καρυδιάς).

"Καμάρι" της μονής, με αδιαμφισβήτητη θρησκευτική, ιστορική και πνευματική αξία, είναι η βιβλιοθήκη της. Αποτελείται από χειρόγραφους κώδικες, λυτά έγγραφα και έντυπα βιβλία φιλολογικού και θεολογικού περιεχομένου.

Αξιόλογα είναι και όσα διασώθηκαν από αλλεπάλληλες κλοπές και λεηλασίες, όπως ιερά σκεύη, φορητές εικόνες, ξυλόγλυπτοι σταυροί, πολύτιμα αρχιερατικά ενδύματα, χρυσοκέντητα έργα, ιερά άμφια και ο κεντητός επιτάφιος, που μπορεί κανείς να θαυμάσει στις αίθουσες της μονής.

amen.gr