Μικροί νάρκισσοι (α')

Με τη συνεργασία της Αλεξάνδρας Καππάτου (ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος-συγγραφέας).

Ποιος γονιός δεν θέλει το παιδί του να έχει υψηλή αυτοεκτίμηση και να τοποθετεί τον εαυτό του ψηλά; Ωστόσο, αυτό που θα πρέπει να διακρίνει είναι τα λεπτά όρια μεταξύ της χαριτωμένης ματαιοδοξίας και του άκρατου ναρκισσισμού.

«Η έντονη και παθιασμένη σχέση της κόρης μου με τον καθρέφτη ξεκίνησε πολύ νωρίς, όταν ήταν μόλις ενός έτους», λέει η Λένα, μητέρα της επτάχρονης σήμερα Λίλης. «Ήταν όταν πρωτοδοκίμασε το φόρεμα της βάφτισής της. Θυμάμαι πόσο φιλάρεσκα στριφογύριζε μπροστά στον καθρέφτη, σαν σταρ που κοντοστεκόταν στο κόκκινο χαλί των Όσκαρ πριν αρχίσουν να αστράφτουν τα φλας των παπαράτσι. Αλλά, δυστυχώς, το αυτάρεσκο αυτό παιχνίδι της δεν σταμάτησε εκεί. Στα τρία της, κάθε πρωί που ξυπνούσε στηνόταν μπροστά στον καθρέφτη και κλαψούριζε: «Δεν μου αρέσουν τα μαλλιά μου. Γιατί να είναι σγουρά;». Σήμερα, στα εφτά της χρόνια, η εξάρτησή της από τον καθρέφτη συνεχίζεται. Καθρεφτίζεται σε όλες τις τζαμαρίες και περνάει τουλάχιστον μία ώρα μπροστά στον καθρέφτη πριν φύγει για το σχολείο. Ομολογώ πως πολλές φορές ανησυχώ, δεν ξέρω πώς να το διαχειριστώ, αν και έχω διαβάσει πως μέχρι μια ηλικία αυτό συμβαίνει σε όλα τα παιδιά. Όμως συχνά αναρωτιέμαι αν πρόκειται για ένα πρόσκαιρο παιχνίδι της με τη ματαιοδοξία ή μήπως τελικά μεγαλώνω έναν μικρό νάρκισσο».

Ματαιοδοξία ή ναρκισσισμός;

Ποια είναι τα λεπτά όρια ανάμεσα στη φυσιολογική ματαιοδοξία και στον άκρατο ναρκισσισμό; Σύμφωνα με την ψυχολογία, στη φυσική ανάπτυξη του «εγώ» όλοι οι άνθρωποι περνούν από ναρκισσιστικά στάδια. Τα παιδιά από τη βρεφική τους ηλικία νομίζουν ότι όλος ο κόσμος τούς ανήκει. Η πρώτη σχέση με τον καθρέφτη διαμορφώνεται από την ηλικία του ενός μήνα και στους τρεις μήνες μπορεί πια να ξεχωρίσει διαφορετικά πρόσωπα. Τα παιδικά παιχνίδια που ερεθίζουν την αίσθηση της όρασης συνήθως είναι με καθρέφτη και τα μωρά ανταποκρίνονται στην αντανάκλαση της εικόνας τους με διαφορετικούς τρόπους το καθένα. Αν κρατήσετε το μωρό σας απέναντι από έναν καθρέφτη, μπορεί να του χαμογελάσει, να τον ακουμπήσει ή να προσπαθήσει να γλείψει την αντανάκλασή του. Τα παιδιά αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι αυτό που βλέπουν δεν είναι κάποιο άλλο μωρό, αλλά η δική τους αντανάκλαση στην ηλικία των 15 με 24 μηνών. Οι βρετανοί γιατροί Λιους και Μπρουκς Γκαν, οι οποίοι από το 1979 ερευνούν το θέμα της παιδικής αντίληψης του εαυτού, έκαναν το εξής πείραμα: Έβαλαν κάποιες μητέρες μωρών ηλικίας 15 έως και 24 μηνών να τα κρατήσουν μπροστά στον καθρέφτη. Μετά από λίγο, οι μητέρες απομάκρυναν τα μωρά από τον καθρέφτη και παρίσταναν ότι τους καθάριζαν το πρόσωπο, ενώ στην πραγματικότητα τους έβαζαν λίγο ρουζ. Μετά, ξαναγύριζαν μπροστά στον καθρέφτη για να διαπιστώσουν αν τα μωρά αντιλαμβάνονταν ότι είχαν ρουζ στο πρόσωπο. Εκείνα κάτω των 15 μηνών δεν είχαν καμιά αντίδραση, όσα όμως είχαν κλείσει τους 24 μήνες προσπαθούσαν να βγάλουν το ρουζ από το πρόσωπό τους. Είναι γεγονός πως από τους 15 μήνες και μετά τα μωρά αρχίζουν να αναγνωρίζουν την αντανάκλασή τους, κάτι που τους προκαλεί ενθουσιασμό αλλά και περιέργεια. Αρχίζουν να συνειδητοποιούν πώς φαίνονται. Πριν την ηλικία των τριών ετών, προσπαθούν να συνηθίσουν την ιδέα ότι αυτό που βλέπουν είναι μόνιμο. Μεταξύ τριών και πέντε, το να κοιτάζονται στον καθρέφτη δεν είναι μόνο φυσιολογικό, αλλά και απαραίτητο, μια που τα βοηθάει να σχηματίσουν την πρώτη «καλή» εικόνα για τον εαυτό τους.

Μαμά, εγώ είμαι αυτή!

Η αυτοεκτίμηση είναι από τα πρώτα στοιχεία της προσωπικότητας του παιδιού που προσπαθούν να ενισχύσουν οι παιδαγωγοί. Στους περισσότερους παιδικούς σταθμούς και στις πρώτες τάξεις του σχολείου βλέπουμε κρεμασμένες στους τοίχους φωτογραφίες των παιδιών. Με αυτό τον τρόπο οι δάσκαλοι προσπαθούν να βοηθήσουν το παιδί να ενισχύσει τη θετική εικόνα που έχει για τον εαυτό του, να καταλάβει ποιος είναι, αλλά και σε τι διαφέρει από τους φίλους του. Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, η ματαιοδοξία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ένας από αυτούς είναι το φύλο. Σε γενικές γραμμές, τα αγόρια δεν ενδιαφέρονται τόσο πολύ για την εμφάνιση κι αυτό γιατί οι γονείς σπάνια τα επιβραβεύουν γι’ αυτή. Παρ’ όλα αυτά, κάποια είναι πολύ ματαιόδοξα. «Ο πεντάχρονος Γιώργος είναι δίδυμος με την Κατερίνα. Από νήπιο ακόμη δεν έβγαινε από το σπίτι αν δεν φορούσε τζελ. Αντίθετα, η αδερφή του ουδέποτε ενδιαφέρθηκε για την εμφάνισή της. Τον έχω τσακώσει άπειρες φορές να απολαμβάνει την εικόνα του στον καθρέφτη», λέει η Ελένη, μητέρα των διδύμων. Τι είναι αυτό τελικά που κάνει κάποια παιδιά ματαιόδοξα; Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η προσωπικότητα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. «Μερικά παιδιά ενθουσιάζονται περισσότερο με την εικόνα τους στον καθρέφτη σε σχέση με άλλα», μας λέει η ψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου. «Αυτά που ενθουσιάζονται με τα οπτικά ερεθίσματα μπορεί μεγαλώνοντας να γίνουν μακιγιέρ, σκηνοθέτες, σχεδιαστές μόδας ή ακόμη και τηλεπαρουσιαστές».

in.gr