Έκτρωση: Μύθοι και Πραγματικότητα (α')

π. Σάββας Μιχαηλίδης

Η ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΤΡΩΣΗΣ

Ο αγώνας για ελεύθερες εκτρώσεις δεν θα επιβίωνε διεθνώς χωρίς τη βοήθεια ορισμένων μύθων και γλωσσικών τεχνασμάτων που και στον ελληνικό χώρο ακούγονται και δημοσιεύονται.

Τερματισμός της εγκυμοσύνης

Πρόκειται για ένα ευφημισμό, μια αόριστη και ουδέτερη α­κουστικά φράση που καλύπτει τη σκληρή πραγματικότητα ότι η έκτρωση σκοτώνει ανθρώπινο πλάσμα. Ο όρος τερματισμός της εγκυμοσύνης είναι πιο αποδεκτός στη συνείδηση κάποιου, παρά ο διαμελισμός ή η δηλητηρίαση του αγέννητου μωρού που διεγεί­ρει τις αισθήσεις και τα συναισθήματά του. Ο ευφημισμός ανα­φέρεται στο ίδιο πράγμα βέβαια με τη διαφορά ότι δεν φέρνει στη φαντασία την πραγματική εικόνα του τρόπου και των αποτελεσμάτων της έκτρωσης.
Ο ακριβής ουσιαστικός χαρακτηρισμός για την έκτρωση είναι ανθρωποκτονία, αφού σκοτώνεται άνθρωπος —πλάσμα που ανήκει στο ανθρώπινο γένος ανεξάρτητα του ότι βρίσκεται σε στάδιο εξέλιξης και ωριμότητας—. Οι επί μέρους χαρακτηρισμοί εμβρυοκτονία, βρεφοκτονία, παιδοκτονία αναφέρονται σε συμβατι­κά στάδια ανάπτυξης του ανθρώπου - θύματος. Από γλωσσικής, νοηματικής απόψεως η χρήση του όρου ανθρωποκτονία δεν μπορεί να περιορισθεί στο διάστημα της ώριμης ανθρώπινης ζωής, ούτε ακόμη στη μετά τη γέννηση περίοδο, όπως επικράτησε στη νο­μική φρασεολογία. Η λέξη φόνος πρέπει μάλλον να αποφεύγεται για την έκτρωση, διότι νομικά σημαίνει ανθρωποκτονία εκ προθέ­σεως· δηλ. η λέξη προϋποθέτει ότι οι αυτουργοί ή συνεργοί της πράξης γνώριζαν την ανθρώπινη φύση του εμβρύου. Αυτό όμως μπορεί να μην ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Ακόμη και ο επιστημονικός όρος έμβρυο χρησιμοποιείται συνήθως με τέτοιο τρόπο, ώστε να δίνεται η εντύπωση ότι το έμ­βρυο δεν έχει την ανθρώπινη ιδιότητα που αυτονόητα δηλώνουν οι λέξεις βρέφος, παιδί. Οι χαρακτηρισμοί όμως αυτοί των διαφό­ρων σταδίων της εξέλιξης του ανθρώπου είναι συμβατικοί. Στην καθομιλουμένη ελληνική γλώσσα, από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, η πιο συνηθισμένη λέξη τόσο για το έμβρυο, όσο και το νεογέννητο είναι βρέφος στα αρχαία και μωρό στα νέα ελληνικά.

Κάθε γυναίκα, έχει το δικαίωμα να εξουσιάζει το σώμα της

Παρ' όλο που ηθικά και νομικά κανένας δεν έχει απόλυτο δικαίωμα εξουσίας πάνω στο σώμα του —δηλητηρίαση του σώμα­τος με ναρκωτικά, προσβολή της δημόσιας αιδούς κλπ.— σε ορισμένες περιπτώσεις είναι νόμιμο αυτό το δικαίωμα. Δεν είναι αποδεκτό όμως, όταν χρησιμοποιείται σαν προκάλυμμα της έκτρωσης, για τον απλούστατο λόγο ότι η εξουσία που ασκεί η γυναίκα πάνω στο σώμα της με την έκτρωση σημαίνει ταυτόχρονα κατα­στροφή ενός άλλου ανθρώπου που δεν είναι μέλος του σώματός της. Η ζωή ανήκει σ' αυτόν που την έχει και όχι σε εκείνο μέσω του οποίου αναπτύσσεται.

Κάθε παιδί να είναι επιθυμητό παιδί

Οι αιτίες, γιατί ένα κυοφορούμενο παιδί είναι ανεπιθύμητο, πηγάζουν συχνά από την εγωιστική, υλιστική φιλοσοφία μιας κοινωνίας που παρουσιάζει το παιδί σαν απειλή στη ψυχαγωγία, ευμάρεια, επάγγελμα κλπ. των γονιών. Το αγέννητο παιδί είναι αναγκασμένο να ανταγωνισθεί με τα καταναλωτικά αγαθά και τις φιλοδοξίες των γονιών του και αρκετές φορές δεν το κατορ­θώνει. Ανεξάρτητα από την εγκυρότητα των αιτίων το γεγονός της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης δεν είναι ευχάριστο. Το ιδεώδες είναι κάθε παιδί να είναι επιθυμητό, αλλά εάν για τον ένα ή τον άλλο λόγο δεν είναι, πρέπει να σκοτωθεί; Εξ' άλλου όπως δεί­χνουν η πείρα και οι έρευνες μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη στους πρώτους μήνες δεν σημαίνει αναγκαία ανεπιθύμητο νεογέννητο. Ακόμη και στην περίπτωση που μετά τη γέννα το παιδί εξακολου­θεί να μη είναι αποδεκτό από τους γονείς ή την ανύπαντρη μη­τέρα του, είναι πάντα επιθυμητό από άτεκνα ζευγάρια που ζητούν απεγνωσμένα να υιοθετήσουν παιδιά.

Η έκτρωση είναι θέμα προσωπικής εκλογής

Η ελευθερία του ατόμου από τη μια και η ηθική αυταρχι­κότητα και ακαμψία των ηθικολόγων από την άλλη που ζητούν να αφαιρέσουν το δικαίωμα της εκλογής από τη μητέρα την ά­μεση ενδιαφερόμενη. Ο μύθος αυτός αγγίζει μια ευαίσθητη χορδή του δυτικού πολιτισμού: την ελευθερία της συνειδήσεως. Ξεχνούν όμως οι εμπνευστές του την άλ­λη θεμελιώδη αρχή, ότι η ελευθερία του ατόμου σταματά εκεί που αρχί­ζουν τα δικαιώματα του άλλου. Και υ­πάρχει άλλος στην έκτρωση για τον οποίο η χρήση του δικαιώματος της εκλογής μπορεί να σημαίνει θάνατο. Δεν υπάρχει θέμα εκλογής στην έκτρωση, εκτός από τη σπάνια σήμερα περί­πτωση που η ζωή της μητέρας κινδυνεύει. Σ’ όλες τις άλλες περιπτώσεις δεν υπάρχει ηθικό δικαίωμα εκλογής, έστω και αν νομικά υπάρχει ελευθερία εκλογής. Μήπως η κοινωνία μας αναγνωρίζει στους γονείς δικαίωμα να εκλέξουν μεταξύ της ζωής του βρέφους ή του ελαττωματικού παιδιού τους και της άνεσής τους;
Η νομιμοποίηση της έκτρωσης θα ελαττώσει τον αριθμό των εγκληματικών και ανειδίκευτων εκτρώσεων που υφίσταν­ται, κυρίως οι πτωχότερες τάξεις του πληθυσμού
Το 1971 όταν το θέμα της νομιμοποίησης της έκτρωσης ανατάραζε τη δυτικογερμανική κοινωνία, το περιοδικό «Stern» δη­μοσίευσε μια έκκληση 374 γυναικών για την κατάργηση του α­παγορευτικού νόμου —§ 218 του Ποινικού Κώδικα—:

«Στην Ομόσπονδη Γερμανία κάμνουν έκτρωση γύρω στο ένα εκατομμύριο γυναίκες το χρόνο. Εκατοντάδες πεθαίνουν, δεκάδες χιλιάδες παραμένουν άρρωστες και στείρες, επειδή γίνεται η επέμβαση από μη ειδικούς. Όταν η έκτρωση γίνεται από ειδικούς γιατρούς είναι μια απλή επέμβαση, οι γυναίκες με χρήματα κά­μνουν έκτρωση ακίνδυνα μέσα στη χώρα και στο εξωτερικό. Οι γυναίκες χωρίς χρήματα παραβιάζουν την παράγραφο 213 πάνω στο τραπέζι της κουζίνας του τσαρλατάνου. Τις στιγματίζει (ΣΣ η παράγραφος) σαν εγκληματίες και τις απειλεί με φυλάκιση μέχρι πέντε χρόνια. Παρ' όλα αυτά εκατομμύρια γυναίκες κά­μνουν έκτρωση κάτω από εξευτελιστικές και επικίνδυνες συνθή­κες. Ανήκω σ' αυτές. Έκαμα έκτρωση. Είμαι εναντίο της παραγράφου 218 και υπέρ του επιθυμητού παιδιού. ...Απαιτούμε το δικαίωμα της πληρωμένης από τα ασφαλιστικά ταμεία έκτρω­σης».

Κατ' αρχήν οι αριθμοί που αναφέρει η «έκκληση» δεν αντα­ποκρίνονται στην πραγματικότητα. Σύμφωνα με έρευνα του Γερ­μανικού Ιατρικού Συνδέσμου οι παράνομες εκτρώσεις δεν ξεπερ­νούσαν τις εβδομήντα πέντε χιλιάδες με μέσο όρο τριάντα θανά­των της μητέρας το χρόνο. Παράνομη όμως έκτρωση δεν ση­μαίνει αναγκαία ανειδίκευτη εγκληματική έκτρωση δηλ. που γί­νεται από μη γιατρό κάτω από ανθυγιεινές συνθήκες. Η αλλαγή που επέρχεται με τη νομιμοποίηση, αφορά κυρίως το νομικό καθε­στώς των εκτρώσεων και όχι το ιατρικό τους επίπεδο· οι ίδιοι συνήθως γιατροί που έκαμναν πριν τις παράνομες εκτρώσεις κά­μνουν τώρα τις νόμιμες. Έστω όμως ότι υπήρχε πριν την νομιμοποίηση ένα ποσοστό παράνομων και ανειδίκευτων συγχρόνως εκ­τρώσεων που είναι επικίνδυνες για την υγεία της γυναίκας· η αποποινικοποίηση θα αλλάξει την κατάσταση; Οι στατιστικές σε χώρες που φιλελευθεροποίησαν τους νόμους τους δείχνουν σε σχέση με το παλιό καθεστώς, τεράστια αύξηση στις νόμιμες εκ­τρώσεις, ενώ οι παράνομες και αυτές συχνά αυξάνουν. Η κύρια αιτία αυτού του φαινομένου είναι η έλλειψη εχεμύθειας της νό­μιμης διαδικασίας.
Ας δεχθούμε όμως ότι η νομιμοποίηση μειώνει τον κίνδυνο για τη ζωή της μητέρας, τί γίνεται τότε με τη δεύτερη σειρά αθώων και ανυπεράσπιστων ζωών που θα εξολοθρεύονται τώρα σε μεγαλύτερους αριθμούς. Η αυστηρότητα του νόμου δεν αρκεί βέ­βαια για να εξαφανίσει το κακό, όμως τουλάχιστο το περιορίζει, γιατί ενεργεί ανασταλτικά στη συνείδηση πολλών ανθρώπων που ταυτίζουν το Νόμο με την Ηθική. Μας λέγουν ακόμη ότι ο περιο­ριστικός νόμος είναι άδικος για τους πτωχούς, αφού οι πλούσιοι έχουν τα μέσα να τον παραβαίνουν. Ναι, είναι αλήθεια ότι το χρήμα μπορεί να παραβιάσει οποιονδήποτε νόμο, αυτό όμως δεν δικαιολογεί την κατάργησή του. Ο πλούσιος μπορεί να προμη­θεύεται ναρκωτικά και ο πτωχός όχι, άρα πρέπει ο νόμος να κα­ταργηθεί χάριν της ισότητας;
Ο ανθρωπιστικός μύθος έχει και μια άλλη λανθασμένη προϋπόθεση, ότι η εξαφάνιση των ανειδίκευτων εγκληματικών εκτρώ­σεων σημαίνει ασφαλείς και υγιεινές εκτρώσεις. Η αλήθεια εί­ναι ότι και οι εκτρώσεις που γίνονται κάτω από τις καλύτερες συνθήκες έχουν τον εγγενή κίνδυνο άμεσων επιπλοκών —μόλυν­ση, αιμορραγία, διάτρηση της μήτρας— και μακροπρόθεσμων —εξωμήτρια εγκυμοσύνη, αποβολή, πρόωρο τοκετό, διαταραχή της περιόδου ή στείρωση.

alopsis