Μόλις το πρωτότοκό σας έμαθε τον ερχομό του δεύτερου μωρού και σας ζήτησε να το γυρίσετε πίσω! Αντιμετωπίστε τη ζήλια του και μάθετε να τη διαχειρίζεστε σωστά.
Της Ουρανίας Τοπτσόγλου
Με τη συνεργασία τoυ ψυχολογικού κέντρου Aρση
H Μαρία ήταν τεσσάρων χρόνων όταν γεννήθηκε το αδερφάκι της και από τότε έχει κλειστεί στον εαυτό της και παίζει μόνη με τις κούκλες της, ενώ μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν πολύ κοινωνική. Ο Μιχάλης, που είναι πέντε ετών, θέλει συνέχεια να πίνει νερό με το μπιμπερό, όπως κάνει και η μπέμπα, αν και είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί το ποτήρι εδώ και τρία χρόνια. Ο Θανάσης, από ένα καλό και ήρεμο παιδί, μεταμορφώθηκε σ' ένα γκρινιάρικο πλάσμα που συχνά τσακώνεται με τους συμμαθητές του και με μικρότερα παιδιά στο διάλειμμα. Παραδείγματα παιδιών που άλλαξαν εντελώς ξαφνικά συμπεριφορά από τη μια στιγμή στην άλλη και, μολονότι εκ πρώτης όψεως μοιάζουν εντελώς διαφορετικά, έχουν ένα κοινό στοιχείο: τον ερχομό ενός νεογέννητου στο σπίτι. Στην οικογένεια έχει προστεθεί ένα νέο μέλος, το οποίο ζητάει τη συνεχή φροντίδα των ενηλίκων. Η προσοχή των γονέων μοιράζεται αναγκαστικά ανάμεσα στα αδέρφια κι αυτό δημιουργεί στα παιδιά ποικίλες αντιδράσεις, οι οποίες είναι αρκετά συνηθισμένες και εξηγούνται από το συναίσθημα της ζήλιας που βιώνουν. Η ζήλια είναι το αρνητικό συναίσθημα που νιώθει ένα παιδί όταν επιθυμεί να έχει κάτι το οποίο έχει κάποιος άλλος. Αυτό το κάτι μπορεί να είναι είτε χειροπιαστό είτε απλώς η αγάπη και η προσοχή των μεγάλων. Εκείνο που θα πρέπει να γίνει σαφές είναι ότι η ζήλια είναι μια συνηθισμένη συμπεριφορά των παιδιών. Αν το παιδί ζηλεύει το αδερφάκι του, δεν σημαίνει ότι δεν το αγαπά. Η ζήλια και η αγάπη μπορεί να συγχέονται, όπως συμβαίνει και με τόσα άλλα πράγματα στην παιδική ηλικία. Ένα παιδί μπορεί να βιώνει αυτό το συναίσθημα τόσο στις πολυμελείς όσο και στις ολιγομελείς οικογένειες. Ακόμη κι ένα μοναχοπαίδι μπορεί να ζηλεύει. Αυτό που διαφέρει όμως κατά περίπτωση είναι ο βαθμός της ζήλιας, ο οποίος εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του παιδιού, αλλά και από τις σχέσεις που διέπουν τα μέλη της οικογένειάς του. Μπορούμε να ξεχωρίσουμε τη ζήλια εύκολα με τις διαφορετικές μορφές με τις οποίες εκδηλώνεται. Συνηθέστερες από αυτές είναι η επιθετικότητα, σωματική ή λεκτική, η παλινδρόμηση (όταν το παιδί μιμείται τις συμπεριφορές του μικρότερου παιδιού, προκειμένου να ξανακερδίσει την προσοχή και την αγάπη των γονιών του) και η παραίτηση (όταν το παιδί βιώνοντας συναισθήματα κατωτερότητας ή ενοχές παραιτείται από τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων του). Το πώς θα εξελιχθεί εξαρτάται κυρίως από τις αντιδράσεις των γονιών σε αυτές τις εκδηλώσεις. Π.χ., αν κάποιοι αντιδράσουν ακραία, τιμωρώντας το παιδί, αυτό μπορεί να κλειστεί στον εαυτό του και να κρύψει τα αρνητικά συναισθήματά του εξαιτίας του φόβου. Η απόκρυψη όμως των συναισθημάτων του δεν θα μειώσει τη ζήλια, αλλά θα την καταπιέσει προσωρινά επιδεινώνοντάς τη. Η μορφή και η πορεία της ζήλιας εξαρτάται και από τη σειρά γέννησης των παιδιών. Για παράδειγμα, αλλιώς θα αντιδράσει ένα πρωτότοκο παιδί που θα αναγκαστεί ξαφνικά να μοιραστεί την αγάπη των γονιών του και τα πράγματά του με το νεογέννητο αδερφάκι του, κι αλλιώς ένα δευτερότοκο που θα έρθει σε μια οικογένεια όπου ένα μεγαλύτερο παιδί έχει ήδη κερδίσει την αγάπη των γονιών και πρέπει κι αυτό με τη σειρά του να τη διεκδικήσει. Το σημαντικό όμως σε κάθε περίπτωση είναι να αντιληφθούμε ότι η γενεσιουργός αιτία της ζήλιας είναι η ανάγκη των παιδιών για την προσοχή των ενηλίκων.
Γιατί ζηλεύουν
Όπως είπαμε, ο κυριότερος λόγος που μπορεί να κάνει ένα παιδί να ζηλεύει είναι η ανάγκη για περισσότερη προσοχή από τους γονείς. Ως προς το βαθμό της ζήλιας, σημαντικό ρόλο παίζει η προσωπικότητα κάθε παιδιού, καθώς και το φύλο του, τουλάχιστον σε μερικές κοινωνίες. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα εμφανές στο πρωτότοκο, το οποίο με τη γέννηση του δεύτερου παύει πλέον να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής των ενηλίκων και αισθάνεται να το έχουν παραμερίσει. Με τον ερχομό του μωρού πρέπει να μοιραστεί πράγματα και συναισθήματα τα οποία μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν μόνο δικά του. Νιώθει επίσης ότι στερείται την αγάπη των γονιών του και ότι απειλείται η θέση που είχε μέσα στην οικογένεια. Βιώνει έντονη ανασφάλεια και σκέφτεται πως για ό,τι συμβαίνει φταίει το μωρό. Παρ’ όλα αυτά, σε πολλές οικογένειες δεν παρατηρείται το φαινόμενο της ζήλιας του πρωτότοκου, αλλά, αντίθετα, το φαινόμενο το δεύτερο παιδί να ζηλεύει το μεγαλύτερο. Σε αυτή την περίπτωση, η ζήλια είναι συνήθως εντονότερη· αυτό μπορεί να οφείλεται στην ύπαρξη και μόνο του πρώτου παιδιού σε συνδυασμό με τη δυνατότητά του να είναι πιο αυτόνομο λόγω ηλικίας, κι αυτό ενδέχεται να δημιουργήσει στο μικρότερο ένα αίσθημα κατωτερότητας. Επίσης, κάποιες φορές πολλοί γονείς, προσπαθώντας να αφιερώσουν τον ίδιο χρόνο και στα δύο παιδιά τους, δεν δίνουν στο δευτερότοκο όση φροντίδα απαιτεί η ηλικία του, για να μην αισθανθεί το μεγάλο παραμελημένο. Ακόμη και το ευρύτερο περιβάλλον ίσως δείχνει την προτίμησή του προς το πρωτότοκο, μιας και δεν τους κουράζει τόσο πολύ, αφού έχει λιγότερες ανάγκες από το νεογέννητο.
Τέλος, και στις πολύτεκνες οικογένειες, αλλά και σε εκείνες με δίδυμα παρατηρείται το ίδιο φαινόμενο. Για παράδειγμα, το υστερότοκο μπορεί να νιώθει παραμελημένο από τους γονείς και το ευρύτερο περιβάλλον, ίσως επειδή νιώθει ότι όλη η προσοχή είναι στραμμένη στα μεγαλύτερα παιδιά, ενώ το μεσαίο παιδί μπορεί να νιώθει ότι χάνει τα υλικά και συναισθηματικά προνόμια που είχε όταν ήταν αυτό το μικρότερο. Μεταξύ των διδύμων, επίσης, μπορεί να αναπτυχθεί ζήλια, κυρίως εξαιτίας των συγκρίσεων όσον αφορά την εμφάνιση και το χαρακτήρα τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου