Σήμερα η Εκκλησία
μας τιμά μια από τις λαμπρότερες χριστιανικές προσωπικότητες. Τον Άγιο Ιωάννη
Χρυσόστομο, αυτόν τον μεγάλο Αρχιερέα της Κωνσταντινουπόλεως. Ο Χρυσόστομος
είναι ο ιεράρχης και οικουμενικός διδάσκαλος, του οποίου η μνήμη και η επιρροή
διετηρήθη ζωηρά καθ’ όλους τους αιώνες, λόγω της εξόχου επιδόσεώς του σε όλους
τους τομείς δραστηριότητος με επιτυχή συνδυασμός διακονίας της Εκκλησίας, το
κοινωνικό έργο, την θεολογική ανάπτυξη και την πνευματική καλλιέργεια.
Η ζωή και η ποιμαντική του δράση είναι
τόσο γνωστές και πολλά έχουν γραφεί και ειπωθεί για τον πύρινο αυτόν άνδρα τη
Εκκλησίας, ώστε δεν θα χρειαζόταν σήμερα ν’ αναφερθούμε στο βίο του. Σήμερα θα
σταθούμε σε μια μόνο πτυχή της ζωής του Αγίου: Στο μεγάλο κοινωνικό του έργο
από την περίοδο που ήταν πρεσβύτερος στην Αντιόχεια και στον επισκοπικό θρόνο
της Κωνσταντινουπόλεως.
Η Αντιόχεια κατά την εποχή του Χρυσοστόμου
ήταν μια μεγαλούπολη με 200.000 ελευθέρους κατοίκους και μαζί με του δούλους
και τους ξένους ανέρχονταν σε 500.000
χιλιάδες. Στη μεγάλη αυτή πόλη επικρατούσε ο θρησκευτικός συγκρητισμός, δηλαδή η ανάμιξη και συνύπαρξη της χριστιανικής
θρησκείας με άλλες θρησκείες, όπως Ιουδαίοι, αιρετικοί- Αρειανοί, Ανόμοιοι και
Απολλιναριστές και το χειρότερο οι απεσχισμένοι ορθόδοξοι υπό τον Παυλίνο. Κάτω
απ’ αυτές τις συνθήκες άρχισε το ιερατικό του στάδιο ο Χρυσόστομος στην
Αντιόχεια και κατόρθωσε να επικρατήσει στην πνευματική ζωή της πόλεως. Μεγάλο
του όπλο ήταν ο λόγος. Μιλούσε ακατάπαυστα
κάθε Κυριακή και Παρασκευή, κατά την Σαρακοστή δε και την Διακαινήσιμο
κάθε μέρα. Προφύλαττε τον λαό από τις αιρέσεις, συμπαραστέκονταν σ’ αυτόν κατά
τις δύσκολες μέρες, ανέλυε το περιεχόμενο της Γραφής, προΐστατο της κοινής
προσευχής, οργάνωσε την φιλανθρωπία. Η ορθή γνώση της πίστεως οδηγεί στον ορθό
βίο. Λόγω του συγκρητισμού ο κοινωνικός και ο ηθικός βίος της Αντιόχειας ήταν σε κατάπτωση. Ο γάμος είχε καταντήσει ευκαιρία
συναλλαγής. Τα παιδιά δεν ανατρέφονταν χριστιανικά. Οι πλούσιοι ήταν σκληροί
και ανελεήμονες, άσπλαχνοι, φιλάργυροι και σπάταλοι. Ο Χρυσόστομος αναγκάζεται
σε μια ομιλία του να καυτηριάσει αυτή την συμπεριφορά. “Τι μοι φέρεις σηρικά
ιμάτια και ίππους χρυσοχαλίνους και ημιόνους καλλωπιζομένας. Ημίονος κάτω
καλλωπίζεται, ο χρυσός εν στέγη κατέχεται. Τα χρήματα ημίονοι άλογοι
περιφέρουσι..... ο δε πένης εν λιμώ τήκεται. Ω της εσχάτης αγνοίας! Ποία
απολογία; Ποία συγνώμη, όταν Χριστός έστηκε προ των θυρών σου εν σχήματι
πτωχού, σε δε μηδέ όλως ει επικαμπτόμενος; Τις σε εξαιρεθήσεται της εκείθεν
τιμωρίας;”.
Το όπλο του Χρυσοστόμου εναντίον της κοινωνικής αδικίας ήταν ο λόγος του, η
χειρουργική μάχαιρα με την οποία χειρουργούσε τα καρκινώματα. Πίστευε στη
δύναμη της αληθείας. Και με αυτή την αλήθεια δεν υιοθετούσε μέτρα καταπιεστικά
και στερητικά της ελευθερίας του ανθρώπου.
Το κήρυγμα του Χρυσοστόμου δεν ήταν
γενικό και αόριστο. Ο Χρυσόστομος παρακολουθούσε από κοντά τους ανθρώπους και
την κοινωνία, τα προβλήματα και τις
πτώσεις τους. Το κήρυγμά του είχε πάντοτε αναφορά στη συγκεκριμένη ανθρώπινη
κατάσταση. Ήταν κήρυγμα ποιμαντικό, δηλ. απέβλεπε όχι σε μια γενική διαφώτιση
των ακροατών, αλλά στη θεραπεία, καθοδήγηση και ανύψωση του συγκεκριμένου
ποιμνίου. Ήθελε να εργάζεται για την
εγκαθίδρυση της Βασιλείας του Θεού επί της γης. Προσευχόταν πάντοτε για μια
αλλαγή καθημερινής ζωής, ώστε να μην
υπάρχει ανάγκη να αποσυρθεί κανείς στην έρημο προς αναζήτηση της τελειότητος,
επειδή θα παρέχονταν η ίδια η ευκαιρία και στις πόλεις.
Ως πρεσβύτερος στην Αντιόχεια
εξεφώνησε τους περίφημους περί
ανδριάντων λόγους, με τους οποίους ενθάρρυνε, παρηγόρησε, ενουθέτησε τους
καταπτοημένους και τρομοκρατημένους Αντιοχείς, όταν περίμεναν την εκδίκηση του
αυτοκράτορα, διότι κρημνίστηκαν οι ανδριάντες του. Ο Χρυσόστομος πάλι με χαρά
ανήγγειλε την συγγνώμη που παραχωρήθηκε.
Έτσι απέδειξε ότι οι συμφορές του ποιμνίου του δεν ήταν ξένες προς αυτόν.
Όταν εξελέγη Αρχιεπίσκοπος
Κωνσταντινουπόλεως, υπήρξε σπουδαίος οργανωτής του εκκλησιαστικού και
κοινωνικού βίου. Συγκρότησε επιτελείο από άριστους κληρικούς με τους οποίους
διηύθυνε Νοσοκομεία, Γηροκομεία, Πτωχοκομεία και οργάνωσε γενικά κατά
συστηματικέ τρόπο ο έργο της κοινωνικής πρόνοιας. Ο Θεοδώρητος Κύρρου, γράφει
περί του κοινωνικού έργου του Ιωάννου Χρυσοστόμου: “ Νοσεί τις και εις ιατρόν ο
τροφεύς μεταβάλλεται. Πένθει τις περιπέπτωκε και ο νοσοκόμος ευρίσκεται
παραμύθιον. Ξένων επέστη φροντίς και ξενοδόχος ο πάντα γεγονώς αναδείκνυται”.
Οργάνωσε ιεραποστολές στη Γοτθία, τη
Σκυθία, την Κελτική και τη Φοινίκη. Για το πολύπλευρο κοινωνικό του έργο αξίζει
να γραφεί η κρίση του Γιάννη Κορδάτου, ο οποίος βρίσκεται έξω από το χώρο της
χριστιανικής πίστεως: “Μόνον ένας στάθηκε
τίμιος και υποστηριχτής.
Μέρα νύχτα διαμαρτύρονταν για τις
αισχρότητες που γίνονταν στο παλάτι και για την εκμετάλλευση του κοσμάκη.
Πενήντα χιλιάδες άνδρες και άλλες τόσες γυναίκες μέσα στην πρωτεύουσα που δεν
είχαν ούτε ξεροκόμματο. Αγωνίστηκε, όσο μπορούσε να συγκινήσει τους παλατιανούς, τους
παραλήδες και τους ευγενείς, για να πάρουν τα μέτρα που έπρεπε. Επειδή όμως δε
χάριζε κάστανα σε κανένα και ξεσκέπαζε
τις βρωμιές του παλατιού και της αριστοκρατίας και πολλούς κληρικούς,
βρήκε τον μπελά του. Η Βασίλισσα μισούσε το Χρυσόστομο και οι φίλοι της , τα κατάφεραν
να καλέσουν Σύνοδο να τον καθαιρέσουν και να τον εξορίσουν”.
Αυτή υπήρξε η θαυμαστή δράση του
Χρυσοστόμου ως κοινωνικού εργάτη στην κοινωνία του. Υπέροχο παράδειγμα για τους
σημερινούς κληρικούς. Πάντως η μελέτη του πλουσιώτατου κοινωνικού έργου του
Χρυσοστόμου συγκινεί και εμπνέει. Η Εκκλησία με τέτοιους πνευματικούς εργάτες
κατέδειξε το μεγαλείο της και πολλοί βλέποντας τα καλά της έργα θα την
πλησιάσουν για μια καταξιωμένη υπαρξιακή ζωή.
Και λίγα για τη μνήμη του.
Ο Χρυσόστομος είναι από τις
προσωπικότητες εκείνες οι οποίες δίνουν πλούσιο περιεχόμενο στην ιστορία των
ανθρώπινων κοινωνιών. Επεβλήθη στη συνείδηση των μεταγενεστέρων αλλά και των
συγχρόνων του, ως ακαταπόνητος ποιμενάρχης, απαράμιλλος διδάσκαλος, σπουδαίος
συγγραφέας.
Το όνομά του γεμίζει τις σελίδες των
μεταγενεστέρων εκκλησιαστικών συγγραφέων, αλλά και τις καρδιές των ορθοδόξων
χριστιανών. Η λειτουργία που φέρει το όνομά του τον διατηρεί κυρίαρχο της
ορθοδόξου λατρείας σε καθημερινή βάση. Η μνήμη του Χρυσοστόμου τελείται την 15ην
Νοεμβρίου, την 27η Ιανουαρίου- ανακομιδή-και την 30 Ιανουαρίου μαζί με του
άλλους δύο άλλους μεγάλους Ιεράρχες από τον 11ο αιώνα.
“Τα τρία αυτά πρόσωπα εξελέγησαν για
να συστήσουν αυτή την ιδιαίτερη θεολογική τριάδα , η οποία συγκεντρώνει την
τιμή και τον σεβασμό των πιστών ως εκπρόσωπος του συνόλου τω πατέρων και
διδασκάλων του χριστιανισμού. Το γεγονός ότι με δύο Καππαδόκες θεολόγους συνεδέθη ένας Αντιοχειανός, που εν
ήταν σύγχρονο τους, είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό.
Ένας από τους λόγους για τους οποίους
ο Χρυσόστομος συνεδέθη με τον Βασίλειο και τον Γρηγόριο, είναι είναι ότι όλες
οι φάσεις της σταδιοδρομίας του έχουν ένα παραλληλισμό με τη σταδιοδρομία
εκείνων. Μετά τις σπουδές δικηγορία, μετά τη δικηγορία θεολογικές σπουδές,
πρόσκαιρη ερημιτική άσκηση, οξεία κριτική κατά της αδικίας, σύγκρουση με την κρατική εξουσία. Άλλος λόγος είναι ότι
πρόσφεραν ανεκτίμητες υπηρεσίες στην Εκκλησία κάτω από δυσμενείς συνθήκες.
Τρίτος λόγος είναι ότι τήρησαν το θεολογικό
μέτρο, διορθώνοντας οι δύο πρώτοι της ακρότητες της Αλεξανδρινής Σχολής,
ο Χρυσόστομος τις ακρότητες της Αντιοχειανής Σχολής”.
Τέλος πρέπει να υπογραμμισθεί το γεγονός ότι αυτός αποδίδει ,
όπως και εκείνοι την αρμόζουσα αξία στην κοσμική παιδεία. Για τούτο η ορθόδοξη
συνείδηση κατέστησε και τους τρεις
προστάτες των γραμμάτων, έστω κι αν οι σημερινοί δήθεν “προοδευτικοί”
καταβάλλουν κάθε προσπάθεια και με κάθε τρόπο να μειώσουν και να υποβαθμίσουν
την προσωπικότητά τους, στέλνοντας τη
μαθητιώσα νεολαία την ημέρα της μνήμης των στις καφετέριες για ριλάξ και
εσπρέσο και όχι στους Ναούς να λειτουργηθούν και να γευτούν, έστω και ακροθιγώς από τη γλυκύτητα της αξίας
των.
π. γ. στ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου