Τεχνολογία καὶ Πίστις

Τὸ ἰδανικὸ καὶ τὸ ἄριστο θα ‘τανε ἂν συμβάδιζε ὁ τεχνολογικὸς μὲ τὸν ἠθικὸ καὶ πνευματικὸ πολιτισμό. Ἄν, δηλαδή, ὑπῆρχε ἁρμονικὴ σύζευξη πνευματικῶν καὶ ὑλικῶν ἐπιτευγμάτων. Ἀλλά, γιὰ νὰ γίνει τοῦτο κατανοητό, θὰ πρέπει νὰ διευκρινισθεῖ ἡ ἔννοια τῆς τεχνολογικῆς καὶ τῆς πνευματικῆς ἀνάπτυξης καὶ προόδου.

Στὰ νεώτερα χρόνια χρησιμοποιοῦνται οἱ ὅροι «πολιτιστικὸς» καὶ «πολιτισμικός», ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὸ οὐσιαστικὸ «πολιτισμὸς» καὶ ἀποδίδουν κυρίως τὴ διαφορὰ ἀνάμεσα στὸν τεχνικὸ πολιτισμὸ (civilisation) καὶ στὴν πνευματικὴ καλλιέργεια (culture). Ἀπ’ τὴ στιγμὴ ποὺ ὁ ἀλαζονικὸς ἄνθρωπος, μὲ τὶς ἐπιστημονικὲς καὶ τεχνολογικές του ἐπιτυχίες, θεώρησε τὸν ἑαυτὸ του αὐτάρκη, ἔλαβε κιόλας διαζύγιο ἀπ’ τὸ Χριστὸ καὶ τὴν πίστη. Θεοποίησε, ὄχι μόνο τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ θεοποίησε, κατὰ κάποιο τρόπο καὶ τὴ μηχανή. Ἔχασε καὶ τὴν αὐτογνωσία καὶ τὴ θεογνωσία.

Ὅταν ὁ ἄνθρωπος χάσει τὴν ἔννοια καὶ τὴ γνώση τοῦ Θεοῦ, χάνει κάθε ἔννοια καὶ γνώση τῆς ἀξίας τῆς ζωῆς. «Μάταιοι μὲν γὰρ πάντες ἄνθρωποι φύσει, οἷς παρῆν Θεοῦ ἀγνωσία καὶ ἐκ τῶν ὀρωμένων ἀγαθῶν οὐκ ἴσχυσαν εἰδέναι τὸν ὄντα οὔτε τοῖς ἔργοις προσχόντες ἐπέγνωσαν τὸν τεχνίτην» (Σοφ. Σολ. ΙΓ΄ 1).

Μάταιοι καὶ ἀνόητοι μέχρι σήμερα καὶ ὅσοι ἄθεοι, ἀρνοῦνται καὶ τὸν Δημιουργὸ καὶ τὰ ἔργα Του. «Ἐκ γὰρ μεγέθους καλλονῆς κτισμάτων ἀναλόγως ὁ γενεσιουργὸς αὐτῶν θεωρεῖται» (Σοφ.Σολ. ΙΓ΄ 5). Ὅποιος ἔχει σαφῆ ἀντίληψη Θεοῦ καὶ δημιουργίας, αὐτὸς δὲ μπορεῖ ποτὲ νὰ διαπιστώσει διάσταση πνεύματος καὶ τεχνικῆς ἱκανότητας. Ὅπως δὲν ἀντιμάχεται ἡ ψυχὴ μὲ τὸ σῶμα ἢ τὸ σῶμα μὲ τὴν ψυχή, ἔτσι καὶ δὲν ἀντιμάχεται ὁ πολιτιστικὸς ἄνθρωπος μὲ τὸν πολιτισμικό, ὅταν μάλιστα κατευθύνονται ἀπὸ τὴ δύναμη τῆς πίστης καὶ τὴν ἔμπνευση τοῦ Πνεύματος. «Τὸ πνεῦμά ἐστι τὸ ζωοποιοῦν» δίδαξε ὁ Κύριος (Ἰωάν. ΣΤ΄ 63).

Ἡ τεχνολογία, κατὰ τὸ λεξικὸ τοῦ Μπαμπινιώτη, εἶναι «τὸ σύνολο τῶν τεχνικῶν καὶ ἐπιστημονικῶν γνώσεων, ποὺ ἀξιοποιοῦνται στὴν παραγωγὴ ἀγαθῶν καὶ ὑπηρεσιῶν». Ὁ ἄνθρωπος μὲ τὶς σωματικὲς καὶ διανοητικὲς δυνάμεις, ποὺ πῆρε ἀπὸ τὸν Θεό, δημιούργησε –καὶ συνεχίζει νὰ δημιουργεῖ– ἕνα λαμπρὸ πολιτισμό, εἴτε σὰν civilisation, εἴτε σὰν culture. Ὅποια κι ἂν εἶναι ἡ μορφὴ τοῦ πολιτισμοῦ εἴτε εἶναι πολιτιστικὸς καὶ τεχνολογικός, εἴτε εἶναι πολιτισμικὸς μὲ τὴν ἐξειδικευμένη μορφὴ τῆς τέχνης, ἀποβλέπει στὴ δόξα τοῦ Θεοῦ. Τὸ ἔχει ἀπὸ πολὺ παλαιὰ διακηρύξει ἡ Γραφή, ὅτι: «Αὐτὸς (ὁ Θεὸς) ἔδωκεν ἀνθρώποις ἐπιστήμην ἐνδοξάζεσθαι ἐν τοῖς θαυμασίοις αὐτοῦ» (Σοφ. Σειρ.ΛΗ΄ 6). Οἱ πιὸ ὄμορφες σελίδες τῆς παγκόσμιας ἱστορίας τοῦ πολιτισμοῦ, ὑπῆρξαν ἐκεῖνες ποὺ ὁ ἄνθρωπος ἔδωσε στὰ ἔργα του – ὅποια κι ἂν ἦσαν αὐτὰ– τὴ ζωογόνα πνοὴ τοῦ Θεοῦ. Ἀντίθετα, κάθε ἀνθρώπινο ἔργο –ὅσο ἐκθαμβωτικὸ κι ἂν εἶναι– ἂν τοῦ λείπει ἡ θεία πνοή, θὰ τοῦ λείπει καὶ ἡ ἀξία τοῦ «αἰωνίου».Στὴν ἐποχὴ μας παμμέγιστα φαντάζουν τ’ ἀνθρώπινα ἔργα – προπάντων τὰ τεχνολογικὰ– ἀλλὰ παραμένουν ψυχρά, ὅταν ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος εἶναι ψυχρὸς καὶ ἀδιάφορος, δίχως πνευματικὲς ἐνατενίσεις. Εἶχε κάνει αἴσθηση, ὅταν κάποτε ὁ πρόεδρος τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν Μενέλαος Παλλάντιος ἀπευθυνόμενος στὴν ὁλομέλεια τοῦ σώματος ὑπογράμμισε τὴν ἀνάγκη: «νὰ ἡγηθεῖ ἡ Ἀκαδημία Ἀθηνῶν μιᾶς παγκόσμιας ἐκστρατείας, ποὺ θὰ ἔχει ὡς σκοπὸ τὴν ἁρμονικὴ σύζευξη τεχνολογίας καὶ πνεύματος, μὲ τὴν ἐλπίδα ὅτι ἔτσι ἴσως κάποτε ἀποκατασταθεῖ ἡ ἠρεμία στὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου». Ἀναφέρθηκε ἐπίσης, «στὸ κενὸ ποὺ ὑπάρχει σήμερα ἀνάμεσα στὶς ἠθικὲς ἀξίες καὶ τὴν τεχνολογικὴ ἐξέλιξη, μὲ συνέπεια τὸν πνευματικὸ ἀποπροσανατολισμὸ καὶ τὴ δυστυχία τοῦ ἀνθρώπου». Καὶ πρόσθεσε ὅτι, «τὸ τίμημα τῆς ὑλικῆς εὐημερίας ποὺ δίνει στὸν ἄνθρωπο ἡ τεχνολογία, εἶναι ἡ κοινωνική του ἀπομόνωση, ἡ βία, τὸ ἄγχος καὶ ἡ ἀνασφάλεια».

Ὁ ἅγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς ἐπίσκοπος Ἀχρίδος, ὅταν πληροφορήθηκε ἀπὸ κάποιο ἱερέα γιὰ τὴν ἀνοικοδόμηση ἱεροῦ ναοῦ ἀπ’ τοὺς Σέρβους στὴν Ἀμερική, στὴν ἀπαντητική του ἐπιστολὴ (ἀρ. 250), γράφει καὶ αὐτά: «Γνωρίζω ὅτι ἡ μεγαλύτερη εἰρωνεία ἦταν ἐκείνων ποὺ ἔλεγαν: «ἡ σημερινὴ ἐποχὴ ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ ἐργοστάσια καὶ ὄχι ἀπὸ ναούς»! Καὶ παρακάτω ἔγραψε: «Τὰ ἐργοστάσια τσάκισαν τὰ νεῦρα τῶν ἀνθρώπων. Οἱ ἐκκλησίες εἶναι ἀναγκαῖες γιὰ νὰ φέρουν εἰρήνη καὶ δύναμη στὴν ψυχή... Τὰ ἐργοστάσια ἀντιπροσωπεύουν τὴν ἐργασία, οἱ ναοὶ τὴν προσευχή. Ἐργασία καὶ προσευχὴ σὲ ἁρμονία. Αὐτὸ ἦταν τὸ πρόγραμμα τῶν πρώτων ἐποίκων τῆς Ἀμερικῆς. Στὴ σύγχρονη Ἀμερικὴ ἡ ἐργασία ἐπισκιάζει τὴν προσευχή. Ἔτσι χάθηκε ἡ ἁρμονία τῆς ἐξωτερικῆς καὶ ἐσωτερικῆς ζωῆς τῆς σύγχρονης Ἀμερικῆς... Ἡ Ἀμερικὴ θὰ θεραπευθεῖ, ὅταν ἡ προσευχὴ θὰ σταθεῖ πλάϊ στὴν ἐργασία καὶ ἡ ἐκκλησία πλάϊ στὸ ἐργοστάσιο».

Ἔτσι πρέπει νὰ βλέπει τὴν ἐργασία καὶ τὸν τεχνικὸ πολιτισμὸ σὲ σχέση μὲ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν προσευχή, κάθε ἀληθινὸς χριστιανός, ὅπως ἀκριβῶς, ὁ ἅγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς. Καὶ πρέπει νὰ σημειωθεῖ ὅτι ὁ ἴδιος ἔζησε στὴν Ἀμερικὴ καὶ γνώρισε ἀπὸ κοντὰ τὴν ἀμερικανικὴ νοοτροπία. Ἡ ἐργασία καὶ ἡ τεχνολογία δὲν ἔχει νὰ φοβηθεῖ σὲ τίποτε ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴ χριστιανικὴ πνευματικὴ ζωή, ἀλλ’ οὔτε ἡ πνευματικὴ καὶ ἠθικὴ ζωὴ ἀπὸ τὴν τεχνολογία. Εὐλογημένη ἡ συμπόρευση καὶ τῶν δύο.

αγιαζωνη