Σχολαστικισμός και ησυχασμός

Η βασική διαφορά μεταξύ Ορθοδόξου Εκκλησίας και Παπισμού βρίσκεται στα θέμα της ακτίστου ουσίας και ακτίστου ενεργείας του Θεού. Ο Θεός έχει ουσία και ενέργεια και η μεν ουσία και είναι αμέθεκτη από τον άνθρωπο, η δε ενέργεια Του είναι μεθεκτή. Γνωρίζουμε αυτήν την διάκριση από την πνευματική εμπειρία που μπορούμε να αποκτήσουμε μέσα στην Εκκλησία. Δηλαδή ύστερα από την κάθαρση της καρδιάς μετέχει κανείς της ακτίστου φωτιστικής και θεοποιού ενεργείας του Θεού και αντιλαμβάνεται ότι η ενέργεια του Θεού είναι άκτιστη, ότι δια της μεθέξεως αυτής της ενεργείας ο άνθρωπος ενώνεται με τον Θεό.

          Όλη αυτή η μέθοδος, για της οποίας καθαρίζεται η καρδιά  φωτίζεται ο νους και ο άνθρωπος θεούται κατά Χάρη και γνωρίζει τον Θεό εκ πείρας, λέγεται ησυχαστική ζωή ή ησυχασμός. Αυτή είναι η βάση της ορθόδοξης ζωής.

          Στη Δύση παραθεωρήθηκε αυτή η ησυχαστική μέθοδος, εισήχθη ο ορθολογισμός με αποτέλεσμα να μη μετέχουν οι άνθρωποι της ακτίστου φωτιστικής και θεοποιού ενεργείας του Θεού. Άλλωστε λόγω της θεωρίας περί αctus puρus πιστεύουν ότι μετέχουμε της κτιστής χάριτος και γι’ αυτό δεν γνωρίζουν τον Θεό και στοχάζονται περί Αυτού. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Θωμάς ο Ακινάτης και όλοι οι Δυτικοί πιστεύουν ότι η ενέργεια με την οποία ο Θεός έρχεται σε σχέση με τα κτίσματα είναι κτιστή.

          Ενώ σε όλη την Ορθόδοξη Παράδοση οι Πατέρες θεωρούν ότι στον άνθρωπο υπάρχουν δύο γνωσιολογικά κέντρα, το ένα είναι η λογική, με την οποία έρχεται σε σχέση με τα κτίσματα, και το άλλο είναι ο νους, με τον οποίο έρχεται σε σχέση με τον Θεό, στη δυτική παράδοση καλλιεργήθηκε η άποψη περί ενός γνωσιολογικού κέντρου, δηλαδή της λογικής, δια της οποίας οι άνθρωποι γνωρίζουν και τα κτίσματα και τον Θεό.

          Επομένως, η βασική διαφορά μεταξύ της Ορθόδοξης και της Δυτικής Παραδόσεως είναι η διαφορά μεταξύ ησυχασμού και σχολαστικισμού. Μόνον μέσα από αυτήν την προοπτική μπορούμε να δούμε την διαφορά μεταξύ Ανατολής και Δύσεως και στην θεολογία και στην κοινωνική ζωή.

Ναυπάκτου ΙΕΡΟΘΕΟΥ: Παλαιά και Νέα Ρώμη