Η έκφραση του χριστιανικού βιώματος
Όταν ο άνθρωπος ανακαλύψει την ύπαρξη του Θεού, η ζωή του
προσανατολίζεται διαφορετικά και αποκτά ένα αισιόδοξο νόημα. Παράλληλα επιθυμεί
να γνωρίσει και να εκφράσει την αγάπη του στον Θεό.
Η Εκκλησία από τα πρώτα χρόνια της ζωής της προσπάθησε να
ζήσει έντονα τις χριστιανικές αλήθειες. Το χριστιανικό μήνυμα δεν προσφέρεται σαν μια θεωρία, αλλά
περισσότερο σαν ένα γεγονός, που παραμένει διαρκώς παρόν και αλλάζει τη ζωή των
πιστών. Ο Κύριος στη σημερινή ευαγγελική διήγηση στο διάλογο που άνοιξε με τη
Σαμαρείτισσα γυναίκα, την μετέπειτα αγία Φωτεινή, μας αποκαλύπτει μια βασική
χριστιανική αλήθεια, που αφορά στο χαρακτήρα
της χριστιανικής λατρείας. Ότι δηλαδή ο Θεός είναι πνεύμα και πρέπει να
Τον λατρεύουμε πνευματικά και αληθινά. Η φράση αυτή έχει ποικιλότροπα
ερμηνευθεί και εφαρμοστεί στη ζωή των χριστιανών. Κυρίως όμως θα μπορούσαμε να
προσεγγίσουμε το περιεχόμενο, στην πρόταση αυτή, μέσα από το βίωμα και την
εμπειρία της Ορθόδοξης λατρείας, που κατά κοινή ομολογία είναι η πιο
χαρακτηριστική έκφραση του χριστιανικού βιώματος.
Η απλή ευχαριστιακή σύναξη των πρώτων χριστιανών, που
ζούσαν τη διαρκή παρουσία του Κυρίου, αποτέλεσε τον πυρήνα της μετέπειτα
λατρευτικής ζωής της Εκκλησίας. Η λειτουργική ζωή οργανώθηκε με βάση ορισμένες αρχές, όπως τον καθαρά πνευματικό χαρακτήρα
της πίστης, σε αντιδιαστολή με την ειδωλολατρεία, τη σωστή αντίληψη για τον
άνθρωπο, που δεν είναι άσαρκο πνεύμα και τέλος τη χρησιμοποίηση όλων των μορφών
της τέχνης, σαν αναγωγικά μέσα προς τον Θεό.
Η χριστιανική Εκκλησία ήταν αντίθετη με τις ελληνορωμαϊκές
αντιλήψεις για το Θεό που ήταν ανθρωπομορφικές και οδηγούσε σε μια
ειδωλολατρική λατρεία. Από την άλλη πλευρά η Εκκλησία απέφυγε να δώσει
γνωσιολογικό ή σχολικό χαρακτήρα στη λατρεία και προσπάθησε να βρει τρόπους,
για να εκφραστεί, που να βοηθούν στην ουσιαστική κατανόηση των μηνυμάτων της.
Χρησιμοποίησε βέβαια στοιχεία από τον
ελληνορωμαϊκό κόσμο και από την εβραϊκή συναγωγή, τα οποία όμως κατάλληλα
προσάρμοσε στο χριστιανικό πιστεύω. Λ. χ. η παράσταση της αρχαίας τραγωδίας
έπαιξε σημαντικό ρόλο στην τυπική διαμόρφωση της χριστιανικής λατρείας. Εν
τούτοις παρά τα πολλά κοινά χαρακτηριστικά που έχει η χριστιανική λατρεία- με
μια παράσταση απέφυγε τελικά να γίνει θεατρική. Γιατί στην Εκκλησία δε
έχουμε ηθοποιούς ούτε θεατές , αλλά
πιστούς, που συμμετέχουν όλοι ενεργά και ζουν το μυστήριο της προσωπικής τους
σωτηρίας. Με τη λειτουργική αυτή έκφραση η Εκκλησία πέτυχε να βιώνεται η
χριστιανική αλήθεια και να προβάλλονται στους πιστούς τα διάφορα
γεγονότα της ζωής του Χριστού σαν επίκαιρα και ζωντανά. Σήμερα
πιστεύεται ότι η Εκκλησία ακολούθησε τον πιο σωστό τρόπο από παιδαγωγική άποψη
για να μυεί τους πιστούς χωρίς να ξεφεύγει από τις βασικές αρχές της.
Παράλληλα η Εκκλησία χρησιμοποίησε όλες τις μορφές της τέχνης για να μπορέσει ν’ ανεβάσει τους πιστούς στο
θρόνο του Θεού. Και πρώτα η αρχιτεκτονική, με τις επιβλητικές βασιλικές και τις μεγαλόπρεπες κατανυκτικές βυζαντινές
Εκκλησίες, συντέλεσε στη δημιουργία κατάλληλων χώρων για τη λατρεία που έχουν
αποτυπωμένο με αρχιτεκτονικά σχήματα το χριστιανικό “πιστεύω”.
Η ζωγραφική είναι η άλλη τέχνη που δίνει το αισθητικό μέτρο
και την ατμόσφαιρα μέσα στην Εκκλησία. Η
χριστιανική Εκκλησία υιοθέτησε τη χρήση της ζωγραφικής για να εκφράσει το
“πιστεύω” της, αν και αρκετοί χριστιανοί ήταν επιφυλακτικοί, γιατί φοβόντουσαν
τον κίνδυνο της ειδωλολατρείας. Αργότερα στην εποχή της ακμής οι διάφορες
σχολές της βυζαντινής τέχνης απέφυγαν
τον κίνδυνο της ειδολωλατρείας, γιατί δίνουν προτεραιότητα στις αλήθειες της πίστεως και την εξυπηρέτηση
των αναγκών της Εκκλησίας. Τέλος ο έντεχνος ποιητικός λόγος με το στοχαστικό
λυρισμό του υπομνηματίζει της Άγιες Γραφές και τη ζωή των αγίων και αναπτύσσει
τη Θεολογική πίστη της Εκκλησίας. Η εκκλησιαστική μάλιστα μουσική μελοποιεί τον ποιητικό στίχο και ενώνει τις
φωνές των πιστών σε μια μελωδική φωνή, που δοξολογεί και λατρεύει τον Κύριο της
δόξης.
Κανείς δεν μπορεί ν’ αμφισβητήσει ότι η ατμόσφαιρα και
σύνθεση της λατρευτικής ζωής της Εκκλησίας μας είναι ανεπανάληπτη και μοναδική
χωρίς υπερβολή. Γιατί εκτός από τον
πνευματικό της χαρακτήρα φαίνεται να γνωρίζει καλά να επικοινωνεί με τον άνθρωπο,
που δεν είναι ένα άυλο πνεύμα. Σήμερα μάλιστα γίνεται λόγος για λειτουργική
ανανέωση της Εκκλησίας και πολλές φορές
αναφέρονται στο χαρακτήρα της λατρείας της.
Ευτυχώς όμως η πίστη και η προσήλωση στην Παράδοση δεν επέτρεψε σε κανένα μεταρρυθμιστή να μεταβάλλει τον ανεπανάληπτο χαρακτήρα της λειτουργικής μας παράδοσης. Γι’ αυτό η σύνεση υπαγορεύει να μυηθούμε στο πνεύμα της και να καταθέτουμε την ιστορία της λειτουργικής μας παράδοσης καθώς και την πίστη και πνευματική εμπειρία που βιώνουμε εμείς οι ορθόδοξοι χριστιανοί στο χώρο της ελληνορθόδοξης παράδοσής μας.
Χριστός Ανέστη!
π. γ. στ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου