ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΣΤ΄ ΛΟΥΚΑ (Τελώνου και Φαρισαίου) Ευαγγέλιο: Λ.κ. 18, 10-14

ΦΑΡΙΣΑΙΣΜΟΣ: ΜΙΑ ΑΝΕΝΤΙΜΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ  

          Εν ολίγοις

          Με την ευαγγελική περικοπή του Τελώνου και του Φαρισαίου η Εκκλησία μας εισάγει στο πνεύμα του Τριωδίου που είναι πνεύμα μετανοίας και άσκησης αναμένοντας τα μεγάλα γεγονότα της Μ. Εβδομάδας και του Πάσχα.

          Ο Τελώνης και ο Φαρισαίος είναι δύο τύποι διαφορετικοί που εκπροσωπούν δύο κόσμους, δύο τύπους ζωής που είτε πρέπει ν’ αποφεύγουμε είτε να  τους αποδεχθούμε. Είναι δύο αντίθετοι πόλοι της κοινωνίας.

          Ο Φαρισαίος με καύχηση προσεύχεται όχι στο Θεό αλλά στον εαυτό του κάνοντας μία σύγκριση του εαυτού του με τους άλλους. Ο Φαρισαίος ξεχωρίζει τον εαυτό του γιατί είναι συνεπής με όσα ορίζει ο νόμος και θεωρεί τον εαυτό του άνθρωπο του Θεού, τον οποίο ευχαριστεί γιατί δεν είναι όπως οι άλλοι  που είναι αμαρτωλοί.

          Αυτή η φαρισαϊκή συμπεριφορά αποκαλύπτει:

-          τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της προσευχής του

-          φέρνει στην επιφάνεια την αλόγιστη αλαζονεία του

-          την αυθάδη συμπεριφορά του απέναντι στο Θεό και στους άλλους και

-          και την υπεροψία του απέναντι στον αμαρτωλό τελώνη.

Από το άλλο μέρος ο τελώνης δεν έχει να παρουσιάσει έργα αρετής για να ζητήσει δικαίωση και αναγνώριση από το Θεό. Στέκεται μακριά, γιατί αναγνωρίζει την αμαρτωλότητα του και με συντριβή επικαλείται το έλεος του Θεού. «Ο Θεός ιλάσθητι μοι τω αμαρτωλώ».

          Τελικά δικαιώνεται ο τελώνης και όχι ο φαρισαίος προς κατάπληξη όλων λόγω της θρησκευτικής του υπεροχής. Δηλ. η  έκβαση της παραβολής έδειξε, ότι οι φαρισαίοι εκπροσωπούν μια θα λέγαμε ανέντιμη θρησκευτικότητα. Γι’ αυτό και τα  αντίγραφα των φαρισαίων κάθε εποχής προκαλούν απέχθεια λόγω του επίπλαστου ύφους τους προβάλλοντας τον εαυτό τους ως ήρωα και ως άγιο.

          Οι φαρισαίοι λόγω παράδοσης θεωρούνταν άνθρωποι κυρίως προσευχής, νηστείας και ελεημοσύνης. Αυτά όμως δεν θα έπρεπε να τους οδηγούν σε μία θρησκευτική και κοινωνική καταξίωση μόνο, αλλά και σε μία καταξίωση μπροστά στο Θεό. Οι φαρισαίοι μαζί με άλλες ομάδες ήταν συντηρητικοί και φανέρωναν ένα έντονο φαρισαϊσμό, δηλ. υποκρισία και τυπολατρεία. Δεν μπορούσαν να διανοηθούν καμία αλλαγή ή ανανέωση. Όλα ήθελαν να τα ελέγχουν και συνιστούσαν αυστηρή εφαρμογή του Νόμου.

          Οι φαρισαίοι λοιπόν εμπορεύονται κατά κάποιο τρόπο τη θρησκευτική τους θέση και λένε ψέματα μπροστά στο Θεό και τους ανθρώπους υποκρινόμενοι.

          Ο Θεός βέβαια ως καρδιογνώστης  δεν ξεγελιέται με τέτοιου είδους υποκριτικές συμπροφορές, γιατί τα κριτήριά Του είναι διαφορετικά από τ’ ανθρώπινα και αναφέρονται στην ταπεινή αυτοεκτίμησή μας.

          «Είναι γεγονός πως μία θρησκευτικότητα που στρέφεται γύρω από τον εαυτό μας, αλλοτριώνει τον άνθρωπο και τον καθιστά υποκριτή και αντικοινωνικό στοιχείο. Απεναντίας το ταπεινό φρόνημα οδηγεί τον έναν άνθρωπο κοντά στον άλλο και τον συμφιλιώνει με τον Θεό. Και ο θρησκευόμενος άνθρωπος αν δεν γίνεται κοινωνικότερος, τότε δεν τον αποστρέφονται μόνο οι άνθρωποι, αλλά και ο Θεός».

          Η Εκκλησία στην αρχή του Τριωδίου επιδιώκει να προφυλάξει τους πιστούς από τον υψηλόφρονα λογισμό του φαρισαίου ο οποίος εκπροσωπεί μία θρησκευτική ανεντιμότητα και να προβάλλει τη συντριβή του ταπεινόφρονα τελώνη.

          Ο φαρισαίος κατακρίνεται γιατί στηρίζει τη δικαίωσή του στην προσωπική του αξία και όχι στο έλεος του Θεού. Ο τελώνης δεν επαινείται για την αμαρτωλότητά του, αλλά για την αυτογνωσία του και την αίσθηση της αναξιότητάς του.

          Έτσι η σημερινή παραβολή ανατρέπει τη λογική των εξωτερικών τύπων. Το συμπέρασμα της παραβολής αποτελεί ένα θρησκευτικό «σκάνδαλο». Το κριτήριο του Θεού δεν λειτουργεί με  βάση την ανθρώπινη λογική και αυτό θα πρέπει να το προσέξουν κάποιοι  ζηλωτές θρησκευτικοί τύποι, γιατί η αντίληψη της αυτοδικαίωσης μπορεί να τους οδηγήσει εκτός νυμφώνος και  να σωθούν εκείνοι οι οποίοι μέμφονται τον εαυτό τους.  

π .γ. στ.