Η ενιαία ψυχοσωματική ανθρώπινη φύση - Στανίτσας Νικόλαος

Σύμφωνα με την πατερική παράδοση ο άνθρωπος αποτελείται από δύο διακριτά αλλά και αδιαχώριστα μεταξύ τους συστατικά: α) το σώμα που ο Θεός το έπλασε εκ του χοός και β) την ψυχή, που δημιουργήθηκε από την επενέργεια της πνοής του Θεού επί του χοϊκού τούτου σώματος. «Σύνθετος ο άνθρωπος – λέει ο Μέγας Βασίλειος – εκ ψυχής και σώματος, η σαρξ από της γης και η ψυχή ουρανία.»,201 και εξηγεί ο Ι. Δαμασκηνός: «Εκ γης μεν το σώμα διαπλάσας (ο Θεός), ψυχήν δε λογική και νοεράν διά του οικείου εμφυσήματος δους αυτώ (τω ανθρώπω)».202 Παρά το γεγονός ότι η βιβλική αφήγηση μιλά για τη δημιουργία των δύο αυτών συστατικών με δύο διακριτές πράξεις του Θεού, οι Πατέρες διευκρινίζουν ότι και τα δύο πλάστηκαν ταυτόχρονα («ου το μεν πρώτον, το δε ύστερον κατά του Ωριγένους ληρήματα»).203 Δεν πρόκειται δηλαδή για δύο διαφορετικές στιγμές, αλλά για δύο διακριτές διαστάσεις της μίας και ενιαίας ψυχοσωματικής ανθρώπινης φύσης. Γιατί ούτε το σώμα ούτε και η ψυχή μπορεί να υπάρξουν χωριστά το ένα από το άλλο.204

Ο άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός λέει ότι η ψυχή είναι ζώσα, απλή, ασώματη, αόρατη στους σωματικούς οφθαλμούς, λογική και νοερά, ασχημάτιστη, ενώ χρησιμοποιεί ως όργανο το σώμα και του δίνει ζωή αυτεξούσια, θελητική και ενεργητική, τρεπτή δηλαδή εθελότρεπτη, κτιστή: «ψυχή τοίνυν εστίν ουσά ζώσα, απλή, ασώματος, σωματικοίς οφθαλμοίς κατ’ οικείαν φύσιν αόρατος, λογική τε και νοερά, ασχημάτιστος, οργανικώ κεχρημένη σώματι και τούτω ζωής αυξήσεώς τε και αισθήσεως και γεννήσεως παρεκτική… αυτεξούσιος, θελητική τε και ενεργητική, τρεπτή ήτοι εθελότρεπτος, ότι και κριστή, πάντα ταύτα κατά φύσιν εκ της του δημιουργήσαντος αυτήν χάριτος ειληφυϊα, εξ ης και το είναι και το φύσει ούτως είναι είληφεν…».205 Τον ίδιο σχεδόν ορισμό με τον Αγιο Ιωάννη Δαμασκηνό δίνει και ο Αγιος Γρηγόριος Νύσσης ο οποίος προηγήθηκε του πρώτου. Λέει: «ψυχήν εστίν ουσία γεννητή, ουσία ζώσα, νοερά, σώματι οργανικώ και αισθητικώ δύναμιν ζωτικήν και των αισθητών αντιληπτικών δι’ εαυτής ενιούσα έως αν η δεκτική τούτων συνέστηκε φύσις».206 Ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς ερμηνεύοντας το του Απ. Παύλου «εγένετο ο πρώτος άνθρωπος Αδάμ εις ψυχήν ζώσα» (Ά Κορ. Ιε’, 45) λέει ότι η ψυχή ζώσα σημαίνει «αείζωον, αθάνατον, ταυτόν δ’ ειπείν λογικήν, η γαρ αθάνατος λογική. Και ου τούτο μόνον, αλλά και κεχαριτωμένην θείως. Τοιαύτη γαρ η όντως ζώσα ψυχή».207 Το θείο εμφύσημα ήταν εκείνο που ζωοποίησε (εμψύχωσε) το άψυχο σώμα, καθιστώντας το «ψυχή ζώσα» (Ζωντανή ύπαρξη). Η ψυχή χαρακτηρίζεται «ζωτική δύναμη», όχι γιατί αποτελεί ή προέρχεται από την ζωή του Θεού, αλλά, γιατί, αφού κτίστηκε, συνέχει, συγκρατεί και κινεί όλο το σώμα.208

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

205 Αγ. Ιωάννου Δαμασκηνού, «Εκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως», εκδ. Πουρνάρα, Θεσσαλονίκη, 1985, σελ. 152

206 P.G. 46,29

207 Γρηγορίου Παλαμά, «Συγγράμματα», Τόμος Α’, Θεσσαλονίκη, 1962, σελ. 85

208 Τσιτσίγκος Σπύρος, «Η ψυχή του ανθρώπου κατά τον Ιερό Χρυσόστομο», Εκδ. Αποστολική Διακονία, 2000, σελ. 45-46

===========================================================

Παρατήρηση: η ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ συνεχίζει την παρουσίαση με τη μορφή σειράς άρθρων της μελέτης “Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΥΠΟ ΤΟ  ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ”, του θεολόγου και νοσηλευτή Νικόλαου Στανίτσα.  Πρόκειται για αναθεωρημένης έκδοση του κειμένου που κατατέθηκε ως διπλωματική εργασία στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστήμιου με επιβλέποντες καθηγητές τους ΚΟΪΟ ΝΙΚΟΛΑΟ, ΦΑΝΑΡΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟ και ΛΟΗ ΝΕΚΤΑΡΙΟ.

pemptousia.gr