Η χαρτογραφία των Δυτικών Βαλκανίων υπό αίρεση. Κίνδυνος νέας ανάφλεξης.

Γεωργίου Νεκταρίου Αθ. Λόη, Ph.D.

Η περίοδος που διανύουμε είναι εξαιρετικά δύσκολη και τα ερωτήματα πολλά. Το πρώτο κιόλας τρίμηνο του 2017, έχουμε τόσα γεγονότα στα Βαλκάνια, όσα δεν είχαμε συνολικά τα τελευταία έτη. Διπλωμάτες, πολιτικοί, ιστορικοί, άνθρωποι του πνεύματος και όσοι ασχολούνται γενικά με τα Βαλκάνια, ανησυχούν ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα. Η περιοχή άλλωστε είναι γνωστή ως η πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης. Η ανησυχία είναι πράγματι έντονη και όσο πιο σύντομα τα ισχυρά παγκόσμια Κέντρα κατανοήσουν ότι αυτήν την φορά, δεν θα μιλάμε για «γιουγκοσλαβικό» αλλά για έναν ευρύτερο Βαλκανικό πόλεμο, με ότι αυτό συνεπάγεται σε Ευρωπαϊκό και σε Παγκόσμιο επίπεδο, τόσο πιο άμεσα θα επαναπροσδιορίσουν την στάση τους, ως προς την υποστήριξη των διασπαστικών ή επεκτατικών τάσεων ορισμένων χωρών των Βαλκανίων. Από την πλευρά τους τα εμπλεκόμενα μέρη των βαλκανικών χωρών θα πεισθούν να συνυπάρξουν με τους γείτονές τους, μην έχοντας την υποστήριξη ισχυρών δυνάμεων, ορισμένες εκ των οποίων επιβουλεύονται την ειρήνη στην ευρύτερη περιοχή, προς όφελος προσωπικών συμφερόντων. Οι λαοί των Βαλκανίων πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η συνύπαρξη με την διαφορετικότητα ως προς την ιστορία, τις παραδόσεις, την πίστη, τα ήθη και τα έθιμα είναι βασική Αρχή και προϋπόθεση για την ειρήνη στην ευρύτερη περιοχή και δεν πρέπει να παρασύρονται από εθνικιστικούς κύκλους. Στην περιοχή πρέπει να επικρατήσει ειρήνη και ευημερία για όλους, διότι την δύσκολη οικονομική περίοδο που διανύουμε, είναι πολυτέλεια ακόμη και η λεκτική αντιπαράθεση. Όσο όμως ορισμένες Μεγάλες Δυνάμεις εμπλέκονται στον ρόλο του προστάτη, τόσο πιο έντονος είναι και ο κίνδυνος της ανάφλεξης.  Ας δούμε όμως εν συντομία ποια είναι τα σημαντικότερα ζητήματα στα Βαλκάνια και ποιές οι εμπλεκόμενες πλευρές. Δεν θα αναφερθώ σε προσωπικές απόψεις αλλά σε πραγματικά γεγονότα βάσει των οποίων γίνονται οι εκτιμήσεις.

Σε όλα όσα καταγράφονται στην συνέχεια υπάρχουν δημοσιεύσεις και επίσημες αναφορές.   Θα ξεκινήσουμε με την δημοσίευση του Financial Times (2403-17) όπου σε συνέντευξη που έδωσε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ προειδοποιεί την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής να μην παροτρύνει τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αποχωρίσουν από την Ένωση, διότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να προκληθεί ένας νέος «πόλεμος στα Δυτικά Βαλκάνια», σε περίπτωση που καταρρεύσει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η παρέμβαση Γιούνκερ είναι σημαντική. Κατανοούμε την αγωνία και γνωρίζουμε, αρκετά καλά, ότι η «γιουγκοσλαβική» τραγωδία θα ωχριά μπροστά στην κατάσταση που θα δημιουργηθεί για τους τυχόν εμπλεκόμενους λαούς των Βαλκανίων σε έναν νέο πόλεμο. Το ερώτημα που τίθεται όμως είναι γιατί ο Γιούνκερ την συγκεκριμένη χρονική στιγμή χρησιμοποιεί ως παράδειγμα την ήδη έκρυθμη κατάσταση στα Βαλκάνια για να τονίσει την σπουδαιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την οποία και οι χώρες της Ευρώπης γνωρίζουν αλλά και οι ΗΠΑ; Μήπως ο ίδιος γνωρίζει κάτι περισσότερο; Μήπως το επόμενο διάστημα θα πρέπει να αναμένουμε εξελίξεις; Αξίζει εδώ να ενθυμηθούμε ότι στην διάλυση της Γιουγκοσλαβίας πρωτοστάτησε η Ευρωπαϊκή Ένωση, όντας Ένωση, όταν στις 16 Δεκεμβρίου του 1991, στην πόλη των Βρυξελλών, οι Υπουργοί Εξωτερικών των «12» αποφάσισαν να αναγνωρίσουν το δικαίωμα ανεξαρτητοποίησης των επί μέρους Ομόσπονδων Γιουγκοσλαβικών Δημοκρατιών (Σλοβενίας - Κροατίας). Άρα θεωρώ ότι δεν παίζει κανέναν ρόλο στην παρούσα φάση η παρέμβαση Γιούνκερ περί Ενωμένης ή μη Ευρώπης. Σίγουρα μια υποτιθέμενη διάλυση της Ευρώπης θα σήμαινε πολλές ανακατατάξεις αλλά είναι κάτι μακρινό που προς το παρόν δεν μας απασχολεί. Αυτό που βλέπουμε στον ορίζοντα είναι τα όλο και αυξανόμενα μέτωπα στα Βαλκάνια.  Η Τουρκία κλιμάκωσε αρχικά την ένταση με την Ελλάδα, σε μία προσπάθεια να μεταφέρει το εσωγενές πρόβλημα που αντιμετωπίζει, στο εξωτερικό και εν προκειμένω στις σχέσεις της με την γείτονα χώρα. Στην συνέχεια σειρά είχαν και κάποιες άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, Ολλανδία και Γερμανία, τυχαία ή μη, καλό πάντως για την Ελλάδα που δεν έμεινε η μόνη στο στόχαστρο και στην αντιπαράθεση με την Τουρκία. Ο πρόεδρος Ερντογάν κλιμακώνει το σκηνικό έντασης με την Ευρώπη και απειλεί με όπλο την συμφωνία για τους πρόσφυγες. Αποκαλεί τους Ευρωπαίους, «Σταυροφόρους» και προχώρησε σε εμπάργκο των ρωσικών σιτηρών, προκαλώντας την αντίδραση και της Μόσχας. Τελευταία κατηγόρησε και την Βουλγαρία ότι ασκούσε «απαράδεκτες πιέσεις» στους τουρκικής καταγωγής πολίτες ώστε να μην ψηφίσουν το κόμμα της προτίμησής τους στις εκλογές, της 26ης Μαρτίου 2017, για να απαντήσει η Σόφια ότι η Βουλγαρία «δεν δέχεται μαθήματα δημοκρατίας, ειδικά από χώρες που δεν τηρούν την κυριαρχία των νόμων». Ένταση σημειώθηκε και στα βουλγαροτουρκικά σύνορα, στην μεθοριακή διάβαση του Καπετάν Αντρέεβο, όταν ομάδες πολιτών επιχείρησαν να εμποδίσουν την διέλευση λεωφορείων που μετέφεραν Βούλγαρους τουρκικής καταγωγής, οι οποίοι ζουν και εργάζονται στην Τουρκία και ταξίδευαν προς την Βουλγαρία προκειμένου να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα (στις εκλογές έλαβαν μέρος δύο φιλοτουρκικά κόμματα).  Το ερώτημα που τίθεται είναι τι μέλλει γενέσθαι στο άμεσο επόμενο διάστημα;

 Θα υπάρξει κάποιο ιδιαίτερα σοβαρό εσωτερικό ζήτημα, το οποίο θα αναγκάσει την κυβέρνηση της Τουρκίας να χαμηλώσει τους τόνους και να επαναπροσδιορίσει την στρατηγική της ή θα έχουμε κάποιο θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο, όπως έχουν προβλέψει ορισμένοι; Πάντως η συμφωνία της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση για την ανακοπή της ροής των προσφύγων φαίνεται ότι το επόμενο διάστημα θα καταρρεύσει. Ας ελπίσουμε να μην συμβεί. Στο σημείο αυτό να μην παραλείψουμε να αναφέρουμε ότι πολλά θα εξαρτηθούν και από την εξέλιξη του Κουρδικού ζητήματος, στο μαλακό υπογάστριο της Τουρκίας, στα σύνορα με την Συρία, το Ιράν και το Ιράκ. Στο βόρειο Ιράκ, σε κουρδικές περιοχές, η Τουρκία έχει ενισχύσει την παρουσία της λόγω πετρελαίου και φυσικού αερίου για να μειώσει την ενεργειακή της εξάρτηση από τη Ρωσία και το Ιράν. Εδώ ο παράγοντας Ρωσία θα παίξει και πάλι καθοριστικό ρόλο στις όποιες εξελίξεις. Στα Βαλκάνια το φαινόμενο του Νεοοθωμανισμού είναι ευρύτερα γνωστό και σε θεωρητικό επίπεδο πολυσυζητημένο. Το ζήτημα όμως είναι αν εκκολάπτεται κάποιο σχέδιο. Στα βόρεια σύνορά μας η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ) είναι από τον Δεκέμβριο του 2016 ακυβέρνητη. Τα περισσότερα ειδησεογραφικά πρακτορεία μετέδωσαν ότι η Μόσχα έβλεπε εδώ και μήνες την αποσταθεροποίηση της περιοχής και θεωρεί ότι πίσω από το σημερινό ζήτημα της ΠΓΔΜ, βρίσκεται η αλβανική κυβέρνηση με στόχο την έναρξη της διαδικασίας για τη δημιουργία της λεγόμενης μεγάλης Αλβανίας, η οποία μέσω διαφόρων εθνικιστικών κύκλων διεκδικεί εδάφη από την Ελλάδα (Τσαμουριά), την ΠΓΔΜ, το Μαυροβούνιο και την Σερβία (Κοσσυφοπέδιο). Το θέμα αυτό αναδείχθηκε με αφορμή την ακυβερνησία που υπάρχει στα Σκόπια αφού ο πρόεδρος της χώρας αρνήθηκε να δόση εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στο δεύτερο κόμμα του Ζόραν Ζάεφ.

 Το κόμμα αυτό έχει τη στήριξη των Αλβανών, οι οποίοι μεταξύ των άλλων αξιώσεων που έχουν θέλουν να αναγνωριστεί στην ΠΓΔΜ η αλβανική γλώσσα ως επίσημη του κράτους. Δικαιολογημένα ίσως από την πλευρά τους αν αναλογιστούμε ότι οι κάτοικοι αλβανικής καταγωγής στην ΠΓΔΜ αποτελούν τουλάχιστον το ένα τρίτο των κατοίκων. Όμως οι Σλαβομακεδόνες αντί να φροντίσουν να λύσουν το πρόβλημα της ακυβερνησίας της χώρας τους και να τα βρουν με τους αλβανικής καταγωγής κατοίκους, επιδίδονται σε μία προπαγάνδα κατηγορώντας Ελλάδα και Σερβία για μυστική συμφωνία - συμμαχία, σε «Μακεδονικό και Κοσσυφοπέδιο», κατά την επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού στο Βελιγράδι (Ιαν. 2017), με σκοπό την διαμέλιση της χώρας τους. Πράγματα απίστευτα, τα οποία σαφώς και χρησιμοποιούνται για την συσπείρωση των Σλαβομακεδόνων στο εσωτερικό της χώρας, ανακαλύπτοντας κάποιους υποτιθέμενους εχθρούς της ανεξαρτησίας τους, αλλά από την άλλη όμως δημιουργούν λανθασμένες εντυπώσεις και αρνητικό κλίμα στο λαό ως προς τις σχέσεις του με την Ελλάδα και την Σερβία.   Το πρόβλημα της ΠΓΔΜ δεν είναι η Ελλάδα, ούτε η Σερβία, αλλά είναι εσωτερικό με τους αλβανικής και βουλγαρικής καταγωγής κατοίκους, οι οποίοι είναι περισσότεροι αριθμητικά από τους αυτοαποκαλούμενους «Μακεδόνες». Υπενθυμίζω ότι η Βουλγαρία έχει αναγνωρίσει από το 1991 το κράτος με το όνομα «Μακεδονία», αλλά όχι όμως και το έθνος ως μακεδονικό, ούτε φυσικά και την γλώσσα, την οποία θεωρεί ως εξέλιξη της βουλγαρικής. Τους Σλάβους της ΠΓΔΜ που δεν αυτοπροσδιορίζονται ως Σέρβοι τους θεωρεί Βούλγαρους. Η Βουλγαρία το στηρίζει αυτό στον μεγάλο αριθμό των βουλγαρικών διαβατηρίων που έχουν οι κάτοικοι της ΠΓΔΜ και ανέρχονται περίπου σε διακόσιες πενήντα χιλιάδες (250.000). Μάλιστα στην δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της ΠΓΔΜ την Στρώμνιτσα οι κάτοικοι με βουλγαρικό διαβατήριο είναι η πλειοψηφία. Έτσι, γίνεται σαφές ότι η βιωσιμότητα του ψευδομακεδονικού μορφώματος αμφισβητείται πλέον εντόνως. Τα ερωτήματα όμως που τίθενται είναι συγκεκριμένα και ιδιαίτερα σοβαρά. Τι θα γίνει στην περιοχή σε περίπτωση διάλυσης της ΠΓΔΜ; Ποιες χώρες θα διεκδικήσουν εδάφη; Ποια θα είναι τα εμπλεκόμενα μέρη και ποια πρέπει να είναι η στάση της Ελλάδας; Στο σημείο αυτό να τονίσουμε ότι η ΠΓΔΜ έχει αποδειχθεί ως το αμορτισέρ που απορροφά τους διάφορους εθνικιστικούς κραδασμούς στα εύφλεκτα Βαλκάνια.

Τα πράγματα όμως οξύνονται καθημερινά και πλέον στις μεγάλες πόλεις της χώρας βρίσκονται στους δρόμους άρματα μάχης και αυξημένη παρουσία στρατού, κυρίως σε περιοχές με αλβανικό πληθυσμό.  Η Κροατία, χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από κοινού με την Αλβανία απέστειλαν επιστολή στο ΝΑΤΟ (Φεβ. 2017), ζητώντας του να επέμβει για να σταματήσουν οι απειλές κατά του Κοσσυφοπεδίου από την πλευρά της Σερβίας. Στο ζήτημα ενεπλάκη και η Ρωσία προειδοποιώντας: «Μην παίζετε με τη φωτιά και μην προκαλείτε νέο πόλεμο με τη Σερβία». Ο Πρόεδρος Πούτιν έχει καταστήσει σαφές στους διπλωματικούς χώρους ότι εάν οι  Αλβανοί επιμείνουν να σχηματίσουν  στρατό  στο Κοσσυφοπέδιο, τότε θα υπάρξει «άμεση απάντηση», διότι κάτι τέτοιο παραβαίνει το ψήφισμα 1244 του ΟΗΕ. Η στήριξη της Ρωσίας στην Σερβία είναι δεδομένη. Το ΝΑΤΟ γνωρίζει ότι σήμερα δεν έχει να κάνει με την Ρωσία του 1999. Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι η Κροατία έχει αποστείλει στρατεύματα και στην επιχείρηση του ΝΑΤΟ «Ενισχυμένη Παρουσία», υπό τη δικαιοδοσία των ΗΠΑ, στην Πολωνία (Ιαν. 2017), ανοίγοντας δεύτερο μέτωπο με τη Μόσχα.

 Επίσης, οι κινήσεις της Κροατίας στο πεδίο των εξοπλισμών μαρτυρούν ότι η αντιπαλότητα με την Σερβία δεν αποτελεί παρελθόν και η πιθανότητα για ενδεχόμενη νέα στρατιωτική εμπλοκή έχει έλθει και πάλι στο προσκήνιο. Το τελευταίο έτος παρατηρούμε το Ζάγκρεμπ να εξοπλίζεται από την Αμερική, ενώ το Βελιγράδι να προμηθεύεται από την Ρωσία αμυντικά εξοπλιστικά συστήματα. Αυτό αποτελεί την έναρξη ενός ψυχολογικού πολέμου. Πρώτοι που μπήκαν στον «χορό» των εξοπλισμών ήταν οι Κροάτες και αυτό θορύβησε τους Σέρβους. Ο Σέρβος πρωθυπουργός Αλεξάνταρ Βούτσιτς σε συνέντευξη που έδωσε δήλωσε ότι «οι Κροάτες τα όπλα σίγουρα δεν τα αγόρασαν για να τα εκθέσουν σε μουσείο». Στόχος της Σερβίας είναι το επόμενο διάστημα να αποκτήσει και το ρωσικό σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας S-300. Όλα τα ανωτέρω μαρτυρούν ότι η αντιπαλότητα συνεχίζεται. Παρόλα αυτά πιστεύω τελικά ότι ο εξοπλιστικός ανταγωνισμός ανάμεσα στις δύο χώρες έχει περισσότερο συμβολικό παρά ουσιαστικό χαρακτήρα. Η ουσία όμως είναι ότι η γεωστρατηγική διελκυστίνδα μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας βλάπτει και την Κροατία και την Σερβία αλλά και την ευρύτερη περιοχή. Φυσικά δεν πρέπει να αποκλείσουμε ότι σε μία ενδεχόμενη εμπλοκή της Σερβίας, σε άλλο μέτωπο, δεν θα βρει την ευκαιρία να εμπλακεί και η Κροατία.  

Ερχόμαστε τώρα στα δύσκολα και στην Σερβία, η οποία πιστεύω ότι θα διαδραματίσει για άλλη μία φορά στην ιστορία καθοριστικό ρόλο της μελλοντικής κατάστασης στα Βαλκάνια. Η Σερβία δυστυχώς βρίσκεται και πάλι στην πιο δυσχερή θέση. Βορειοδυτικά έχει την Κροατία και τον εξοπλιστικό ανταγωνισμό, νοτιοδυτικά το τεράστιο ζήτημα του Κοσσυφοπεδίου, δυτικά οφείλει να υποστηρίξει τους Σερβοβόσνιους και νότια την απασχολεί το θέμα της αλβανικής μειονότητας. Η ίδια προσπαθεί να διατηρεί καλές σχέσεις με τις γειτνιάζουσες χώρες, χωρίς όμως αυτό να είναι πάντοτε εφικτό και σίγουρα όχι μόνο με δική της ευθύνη. Με την Κροατία δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα στην παρούσα φάση. Αντίθετα στο Κοσσυφοπέδιο και στην Βοσνία – Ερζεγοβίνη υπάρχουν ανοικτά ζητήματα και σενάρια ιδιαίτερα επικίνδυνα. Στις 25 Σεπτεμβρίου του 2016, οι περίπου ένα εκατομμύριο πεντακόσιες χιλιάδες (1.500.000) Σέρβοι της Βοσνίας αποφάσισαν, ύστερα από δημοψήφισμα, η 9 Ιανουαρίου να αποτελεί «εθνική εορτή» της ανακήρυξης της «Δημοκρατίας των Σέρβων» στη Βοσνία. Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες ήταν αντίθετες. Το Βελιγράδι επιφυλακτικό. Η Μόσχα το χαρακτήρισε ως «λαϊκό δικαίωμα».

 Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης έκρινε ότι η θεσμοθέτηση εθνικής εορτής είναι παράνομη, καθώς αποτελεί μέσο διακρίσεων εναντίον των μη Σέρβων (των Κροατών και Μουσουλμάνων κατοίκων). Όμως ο πρόεδρος των Σέρβων της Βοσνίας Μίλοραντ Ντόντικ αποφάσισε να προχωρήσει στην επίσημη ανακήρυξη, η οποία και έγινε με λαμπρούς εορτασμούς στις 9 Ιανουαρίου 2017. Στην απόφαση αυτή αντέδρασαν οι Κροάτες και οι Μουσουλμάνοι της Βοσνίας κάνοντας δημόσιες δηλώσεις, ότι η 9 Ιανουαρίου αποτελεί γι’ αυτούς ημέρα γενοκτονίας και όχι εθνικής εορτής. Το ερώτημα που τίθεται είναι: πώς μπορεί να συνεχίσουν να συνυπάρχουν στην ίδια χώρα που ονομάζεται Βοσνία – Ερζεγοβίνη, Σέρβοι, Κροάτες και Μουσουλμάνοι με τόσο διαφορετικές απόψεις; Εδώ ας μου επιτραπεί να βάλω μία παρένθεση και να σχολιάσω ότι στην Βοσνία – Ερζεγοβίνη έχουμε Σέρβους, Κροάτες και Μουσουλμάνους. Τα δύο πρώτα τα κατανοούμε ως έθνη, το τρίτο όμως τι είναι; Ο επίσημος χαρακτηρισμός ως Μουσουλμάνοι δεικνύει την θρησκευτική αυτοσυνειδησία μιας ομάδας ανθρώπων και όχι την εθνική τους ταυτότητα. Οι συγκεκριμένοι άραγε σε ποιο έθνος ανήκουν; Μήπως είναι και αυτοί Σέρβοι που απλά άλλαξαν την πίστη τους κατά την μακραίωνη περίοδο της Οθωμανοκρατίας;

Όπως και να έχει δεν μας ενδιαφέρει η θρησκευτική τους αυτοσυνειδησία, η οποία άλλωστε είναι και προσωπικό δικαίωμα του κάθε ανθρώπου και λαού, αλλά προκαλεί ενδιαφέρον το γεγονός ότι χρησιμοποιείται ένας θρησκευτικός όρος για τον χαρακτηρισμό μιας εθνικής οντότητας.  Οι Σέρβοι της Βοσνίας, ετοιμάζουν λίαν συντόμως νέο δημοψήφισμα, όπου αυτήν την φορά θα κληθούν να αποφανθούν αν επιθυμούν την απόσχιση από την Βοσνία ή όχι. Στην απόφαση αυτή αντιδρούν κυρίως οι Μουσουλμάνοι με επικεφαλής τον πρόεδρο Μ. Ιζετμπέκοβιτς, ο οποίος θεωρεί ότι, η κίνηση αυτή θα είναι η αρχή της διάλυσης της χώρας και της ένωσης των  Σέρβων της Βοσνίας με την κυρίως Σερβία. Εδώ όμως τίθεται πολύ εύλογα το ερώτημα αν αποσχιστεί το Κοσσυφοπέδιο από την Σερβία, όπως επιθυμούν πολλοί ισχυροί διαμεσολαβητές, γιατί να μην αποσχιστούν και οι Σέρβοι της Βοσνίας και να ενωθούν με την κυρίως Σερβία; Υπάρχουν άλλα μέτρα και άλλα σταθμά για το Κοσσυφοπέδιο; Πάντως ο  υπουργός εξωτερικών της Σερβίας, Ίβιτσα Ντάτσιτς, προειδοποίησε ότι η Σερβία είναι πανέτοιμη για έναν πόλεμο με σκοπό να υπερασπιστεί τις αποφάσεις των Σέρβων της Βοσνίας. Θεωρώ ότι οι Σέρβοι της Βοσνίας και με την σύμφωνη γνώμη της Μόσχας θα προχωρήσουν εν ευθέτω χρόνω σε αυτονόμηση και τελικά σε απόσχιση από την Βοσνία -Ερζεγοβίνη, ανοίγοντας τους «ασκούς του Αιόλου» για όλα τα Βαλκάνια. Το θέμα είναι αν θα προηγηθούν αυτοί ή το Κοσσυφοπέδιο. Δυστυχώς το εθνοτικό πρόβλημα στην Βοσνία – Ερζεγοβίνη που λύθηκε, ίσως πρόχειρα, το 1995 με την συμφωνία του Ντέιτον, έρχεται και πάλι στο προσκήνιο και αυτήν την φορά με το ενδεχόμενο ενός ευρύτερου πολέμου, διότι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα εμπλέξει πολλές χώρες της περιοχής, ακόμη και την Τουρκία που ενδιαφέρεται για το μουσουλμανικό στοιχείο, στο οποίο έχει ήδη επεκτείνει την επιρροή της. Η Ρωσία από την πλευρά της δηλώνει την «αμέριστη υποστήριξή της» στο Βελιγράδι και στην Μπάνια Λούκα.   

Πριν λίγες ημέρες (Μάρτιος 2017) ο Αλβανός πρόεδρος, Μπουγιάρ Νισάνι,  πραγματοποίησε επίσκεψη στην Κοιλάδα του Πρέσεβο της Σερβίας, όπου συναντήθηκε με την αλβανική μειονότητα της περιοχής (τριών Δήμων). Εκεί δεν συνάντησε κανέναν Σέρβο αξιωματούχο αλλά και δεν παρεμποδίστηκε η επίσκεψη από μέρους του Βελιγραδίου, απλά ο πρωθυπουργός της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούσιτς, διεμήνυσε πως δεν πρέπει να μπαίνουν ιδέες στην Αλβανία για διεκδίκηση εδαφών στη Νότια Σερβία. Ο Αλβανός πρόεδρος απάντησε λέγοντας ότι δεν υπήρχε τίποτε προκλητικό στις συναντήσεις και ότι οι σχέσεις με την Σερβία βελτιώνονται. Η πραγματικότητα όμως δείχνει ότι οι σχέσεις επιδεινώνονται και ο λόγος είναι το ζήτημα του Κοσσυφοπεδίου. Το Κοσσυφοπέδιο, Κόσοβο και Μετόχια όπως είναι το κανονικό όνομα της περιοχής αποτελεί για τους Σέρβους τόπο ιερό. Συνδέεται με την εθνική ελευθερία και την θρησκευτική αυτοσυνειδησία του σερβικού λαού, καθώς και με τους διαχρονικούς αγώνες της επιβίωσης του γένους τους. Η αλβανική κυβέρνηση φαίνεται ότι επιθυμεί την απόσχιση του Κοσσυφοπεδίου αφού οι κάτοικοι είναι στην μεγάλη πλειοψηφία τους Αλβανοί και την μελλοντική ένταξη των εδαφών στην εκκολαπτόμενη μεγάλη Αλβανία. Στο σημείο αυτό αν θέλουμε να δώσουμε μία αντικειμενική επιστημονική ερμηνεία του προβλήματος, πρέπει να αναφέρουμε ότι «στο Κοσσυφοπέδιο συγκρούεται το ιστορικό δίκαιο των Σέρβων, με το εθνικό δίκαιο των Αλβανών».

Για τους Σέρβους είναι η κοιτίδα του πολιτισμού τους και για να γίνει καλύτερα σαφές αυτό αρκεί να αναφέρουμε ότι στο Κοσσυφοπέδιο υπάρχει ένας πραγματικά άκρως εντυπωσιακός αριθμός, περίπου χιλίων τριακοσίων (1300) Ορθόδοξων σερβικών μονών και εκκλησιών. Οι Σέρβοι έχουν όλα τα ιστορικά δίκαια, όμως σήμερα στο Κοσσυφοπέδιο υπάρχουν περίπου δύο εκατομμύρια (2.000.000) Αλβανοί και μόλις εκατόν τριάντα χιλιάδες (130.000) Σέρβοι. Το ζήτημα είναι αν υπάρχει η δυνατότητα αρμονικής συνύπαρξης Σέρβων και Αλβανών στο Κοσσυφοπέδιο; Η απάντηση είναι εύκολο να δοθεί. Δυστυχώς δεν είναι δυνατή η συνύπαρξη και ο λόγος είναι τα πολύ πρόσφατα γεγονότα της δεκαετίας του 1990, που δύσκολα μπορούν να λησμονηθούν μέσα σε δέκα πέντε (15) έτη. Η υποστήριξη των ΗΠΑ είναι δεδομένη προς την αλβανική πλευρά και αυτό διότι οι αλβανικής καταγωγής κάτοικοι του Κοσσυφοπεδίου αποτελούν την μεγάλη πλειοψηφία της περιοχής, στην οποία οι ΗΠΑ έχουν το στρατηγικό κέντρο τους στην Ευρώπη, καθώς εκεί έχουν κατασκευάσει μία από τις μεγαλύτερες βάσεις παγκοσμίως. Η Ρωσία από την πλευρά της υποστηρίζει τους Σέρβους.  

Οι ήδη τεταμένες Σέρβο-αλβανικές σχέσεις επιδεινώθηκαν και με την σύλληψη (Ιαν. 2017) του πρώην πρωθυπουργού του Κοσσυφοπεδίου Ράμους Χαραντινάι στη Γαλλία, βάσει ενός εντάλματος σύλληψης που είχε εκδοθεί από τις σερβικές αρχές. Ο Χαραντινάι θεωρείται εγκληματίας πολέμου από τις σερβικές αρχές, κατά την περίοδο που ήταν διοικητής του UCK στο Κοσσυφοπέδιο, στη διάρκεια του πολέμου 1998-99. Ο ίδιος δικάστηκε δύο φορές από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, αλλά αθωώθηκε. Η Σερβία επεδίωξε την έκδοσή του από τη Γαλλία αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Έντονες ως προς την σύλληψη Χαραντινάι ήταν και οι αντιδράσεις από την «κυβέρνηση» του Κοσόβου. Στα ανωτέρω ήλθε να προστεθεί και το σοβαρό επεισόδιο με το σερβικό τραίνο, το οποίο δεν επέτρεψε η «κυβέρνηση» του Κοσόβου, να μεταβεί στην Μίτροβίτσα, διότι όπως ισχυρίστηκε η εικονογράφηση στο εσωτερικό με Αγίους και στο εξωτερικό τμήμα με συνθήματα για την σερβικότητα του Κοσσυφοπεδίου, αποτελούσε πρόκληση για τους Αλβανούς. Να αναφέρουμε ότι βάσει της αποφάσεως 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα της Σερβίας, της οποίας το Κοσσυφοπέδιο αποτελεί τμήμα, θεωρείται δεδομένη. Λόγω τούτου και η Σερβία αντέδρασε άμεσα στην απόφαση των Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου, από τον Φεβρουάριο του 2008, όταν αυτοανακήρυξαν την Ανεξαρτησία του Κοσόβου ως κυρίαρχου κράτους. Σήμερα ως προστάτης του Κοσόβου εμφανίζεται και η Τουρκία και μάλιστα είναι πρόθυμη να το εξοπλίσει και στρατιωτικά. Οι Σέρβοι λόγω της έκρυθμης κατάστασης, στην ευρύτερη περιοχή της Νοτίου Σερβίας, έχουν μεταφέρει ισχυρή στρατιωτική δύναμη, ενώ υπάρχει και ρωσική ομάδα ταχείας επέμβασης. Έτσι, λοιπόν διαπιστώνουμε ότι το Κοσσυφοπέδιο μπορεί να αποτελέσει τον αναφλεκτήρα της πυριτιδαποθήκης των Βαλκανίων. Το Κοσσυφοπέδιο παραμένει μία ανοιχτή πληγή στο «σώμα» της Σερβίας και ολόκληρης της Βαλκανικής με άγνωστη εξέλιξη, καθώς στην επίλυση του ζητήματος εμπλέκονται ισχυρές δυνάμεις. Από την άλλη, το κρατικό αυτό μόρφωμα, το οποίο αυτοαποκαλείται «Δημοκρατία του Κοσόβου» παραμένει μία υπανάπτυκτη οικονομία, η οποία χαρακτηρίζεται από το χαμηλό βιοτικό επίπεδο, καθώς η ανεργία, η πτώχεια, η εξαθλίωση και η παραοικονομία πρωταγωνιστούν καθιστώντας το την πτωχότερη περιοχή της Ευρώπης. 

 Συνοψίζοντας τα ανωτέρω διαπιστώνουμε μια πολύ δύσκολη και ανησυχητική κατάσταση σε τρία κυρίως μέτωπα, στα οποία πρωταγωνιστούν: α) η ακυβερνησία της ΠΓΔΜ, β) η επιχειρούμενη ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, και γ) το ζήτημα των Σέρβων της Βοσνίας. Στα μέτωπα αυτά καθοριστικό ρόλο θα διαδραματίσει η στάση: της Αλβανίας, της Σερβίας, της Βουλγαρίας, της Τουρκίας και φυσικά ο παρεμβατικός ρόλος των Μεγάλων Δυνάμεων. Τα εμπλεκόμενα μέρη πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά. Θεωρώ ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μία νέα πραγματικότητα, μία περίπλοκη κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στα Δυτικά Βαλκάνια. Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις για τα συγκεκριμένα ζητήματα αλλά ας ελπίσουμε στην ειρηνική διευθέτηση, μέσω της «Αρχής της ανεκτικότητας και της πολιτισμικής διαφορετικότητας», την οποία και ευχόμαστε, διότι διαφορετικά θα εισέλθουμε σε μια πολύ δύσκολη περίοδο, με άγνωστη την τελική κατάληξη οποιασδήποτε εμπλοκής. Η επαναδιάταξη των συνόρων, όπως πολλοί έχουν προβλέψει προ καιρού, δεν είναι λύση. Εμείς πρέπει να επαγρυπνούμε, διότι το επόμενο διάστημα θα υπάρξουν σημαντικές εξελίξεις.