Ο πόλεμος του Κοραή στον Καποδίστρια

 

Το τεράστιο βάρος του Αδαμάντιου Κοραή επιβάλλει και την αντίστοιχη σοβαρότητα στην διερεύνηση των λιβέλων του Κοραή εναντίον του Κυβερνήτη, Ιωάννη Καποδίστρια.

Ο πόλεμος του Κοραή στον Κυβερνήτη δεν αποτελεί προσωπική σύγκρουση. Όπως αποδεικνύει η έρευνα, δεν αποτελεί ούτε αποτέλεσμα ιδεολογικής αντιπαράθεσης ή πολεμικής εναντίον των πολιτικών του Καποδίστρια. Όπως θα διαπιστώσετε στο αφιέρωμα που ακολουθεί, η πολεμική του Κοραή εκφράζει την συνεπή αφοσίωση του, όχι στα ιδεώδη της Γαλλικής Επαναστάσεως, αλλά την την ταύτιση του με την εξωτερική πολιτική του γαλλικού κράτους

Επειδή και σύγχρονοι ιστορικοί παραθέτουν γενικά και αόριστα ότι «ο Κοραής τοποθετείται κατά του Καποδίστρια» (πχ. Χρήστος Λούκος, “Ιωάννης Καποδίστριας, Οι Ιδρυτές του Ελληνικού Κράτους Χρονολόγοι 1830” “ΤΑ ΝΕΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ”, Δεύτερη έκδοση) χωρίς όμως να παραθέτουν, ποιες είναι οι συγκεκριμένες κατηγορίες με τις οποίες ο Κοραής στρέφεται εναντίον του Καποδίστρια, χωρίς να αναφέρονται σε ποια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή στρέφεται ο Κοραής εναντίον του Καποδίστρια και ποια υπήρξε μέχρι την συγκεκριμένη ιστορική στιγμή (1830) σχέση μεταξύ των δυο ανδρών.

Χωρίς να επισημαίνεται ότι η αλλαγή στάσης του Κοραή απέναντι στον Καποδίστρια, ακολουθεί την αλλαγή της στάσης της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής απέναντι στον Καποδίστρια… Τότε δεν φωτίζονται τα πραγματικά αίτια της στροφής του Κοραή απέναντι στον Καποδίστρια, αλλά μάλλον εργαλειοποιείται ο “διαφωτισμός” του Κοραή από την πολεμική ενάντια στον Κυβερνήτη χωρίς να αποκαλύπτεται ότι ο Κοραής από τα 1830 κατέστη οργανικό μέρος της προσπάθειας ανατροπής του Καποδίστρια, ενορχηστρωμένης από το εσωτερικό και το εξωτερικό.

Σκοπός του αφιερώματος δεν είναι η παράλληλη, ούτε η συγκριτική παρουσίαση του τεράστιου έργου του Καποδίστρια και του Κοραή. Ασφαλώς κάτι τέτοιο είναι εκ των πραγμάτων αδύνατον. Σκοπός των γραμμών που ακολουθούν ασφαλώς δεν είναι η ιδεολογική χρήση της αναφοράς στον κοραϊκό πόλεμο, στον Κυβερνήτη για σκοπιμότητες του παρακμιακού σήμερα. Ούτε υπεράσπιση του Καποδίστρια και της καταδίκης του Κοραή και του κοραϊσμού…  Σκοπός είναι να κατανοήσουμε τον κοραϊκό πόλεμο στον Καποδίστρια, να δούμε το γενικότερο πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται και να επανα-ανιχνεύσουμε τα πιθανά αίτια και τις πιθανές στοχεύσεις του.

Από τους επαίνους στους λιβέλους

Είναι προφανές ότι το βάρος του Κοραή έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην σύγκρουση της Υδραίικης αντιπολίτευσης με τον Καποδίστρια και στην τραγική κατάληξη της… Για τον Κοραή το ενδιαφέρον παραμένει σταθερό, όχι μόνον εντός, αλλά και εκτός Ελλάδος… (πχ Διεθνές Συνέδριο 2007 στο Μονμπελιέ με δημοσίευση των πραχτικών το 2011 από τις εκδόσεις της ΟΞΦΌΡΔΗΣ). Ο Κοραής έχει απασχολήσει μορφές ιστορικών, όπως τον Βυζαντινολόγο Ράνσιμαν (1903-2000… βαθύτατο γνωστή της αρχαίας Ελληνικής γραμματείας, αλλά και της Μεσαιωνικής Ελληνικής ιστορίας (ενδιαφέρουσα η τελευταία του συνέντευξη στο Περιοδικό “Πεμπτουσία”).

«Κακό δαίμονα του Ελληνισμού» αποκάλεσε τον Κοραή ο Ράνσιμαν, αλλά και συγχρόνους Έλληνες ιστορικούς, όπως τον Πασχάλη Κιτρομιλίδη, τον Φίλιππο Ηλιού, τον Δημαρά. Το θέμα της σχέσης του Ελληνισμού με τη Δύση της σχέσης του Ελληνισμού με την ελληνική αρχαιότητα, με την χιλιετή Βυζαντινή ιστορία, αλλά και το θέμα της επιβίωσης του Ελληνισμού κατά την Τουρκοκρατία είναι στην καρδιά της συζήτησης για τον Κοραή, την πρόσληψη του και την στρατηγική του για τον Ελληνισμό. Μια συζήτηση για την διαφορετική πρόσληψη του Ελληνισμού, από τον Καποδίστρια και τον Κοραή, είναι άρρηκτα δεμένη με το θέμα της ελληνικής πολιτισμικής, ιδιοπροσωπίας, της πολιτισμικής αυτονομίας του Ελληνισμού και της προοπτικής του.

Η ταυτότητα του Νέου Ελληνικού Κράτους βρίσκεται στον Πυρήνα μιας τέτοιας σύγκρισης και δεν είναι απλά θεωρητικό θέμα. Είναι θέμα που ορίζει αυτά καθ’ αυτά το πολιτισμικά όρια του Νέου Ελληνισμού, τα Γεωγραφικά όρια του Νέου κράτους, το ρόλο και τη σχέση του με τον περίγυρό του. Το ρόλο του σε αυτή (την περιοχή της διαρκούς σύγκρουσης) το ρόλο του στο άλυτο Ανατολικό Ζήτημα και τη λύση του, βρίσκεται στον πυρήνα της Σχέσης Ανατολής Δύσης. Τόσο ο Καποδίστριας, όσο και ο Κοραής, απασχόλησαν και απασχολούν την έρευνα συνάντησαν λατρεία και ανάθεμα…

Οι αρνητές του Κοραή

Τον Κοραή, οι αρνητές του τον θεωρούν “απαλλοτριωτή” και εκκλησιαστικής μας παράδοσης, τον άνθρωπο που μας οδήγησε στην ολοκληρωτική εξάρτηση από τη Δύση, τον δημιουργό τεχνητής γλώσσας, εκπρόσωπο του εμπορικού και εμποροτραπεζικού κεφαλαίου, πατέρα της αρχαιομανίας, της καθαρεύουσας και επίσημο θεμελιωτή της καθαρεύουσας που έπνιξε την αναγέννηση και πρυτάνευσε του σκοταδισμού και της αποπλανήσεως του έθνους. Πολλοί τον αποκαλούν μαστροπό της νεότερης ψευδοφιλοσοφία και τον μεγαλύτερο εχθρό του Ελληνισμού.

Αυτές είναι οι κυρίαρχες απόψεις των αρνητών του Κοραή, όπως τις παραθέτει ο ιστορικός Φίλιππος Ηλιού και ο οποίος επιχειρεί, σοβαρά, την ανασκευή τους, στο έργο του “Ιδεολογικές προσλήψεις του Κοραϊσμού στον 20ο αιώνα”. Επιχειρεί την ανασκευή τους βάσει σπουδών από τον Κων/νο Άμαντο και το Κ. Θ. Δημαρά. Κατά τον τον Φίλιππο Ηλιού τρία είναι τα ρεύματα αρνητικής ιδεολογικής χρήσης του κοραϊσμού:

·         Το Δημοτικιστικό κίνημα.

·         Ο Νεοελληνικός Μαρξισμός στις απαρχές του, μέχρι το 1950.

·         Οι λαϊκιστικής, ιδίως, υφής θεωρίες της Ορθοδοξίας.

Χαρακτηριστική για το θέμα μας είναι ακόλουθη άποψη που αλίευσα από το διαδίκτυο για τον Κοραϊσμό: «..Η Δύση είναι πάντοτε πρώτη και για την ακρίβεια πιο ελληνική από εμάς, άρα εμάς, μας πρέπει μόνο η μίμηση, μήπως και καταφέρουμε να προσεγγίσουμε κάπως το πρωτότυπο. Τα πεφωτισμένα και λελαμπρυσμένα της Εσπερίας έθνη, τόσο κοντά κι όμως τόσο μακριά στην δική μας ιλαροτραγική οθωμανική βαρβαρότητα. Το απόλυτο ιδανικό είναι ένας εκδυτικισμός τον οποίο πάντα κυνηγάμε και ποτέ δεν φτάνουμε. Τρέχα μικρούλη!».

Για τις θετικές απόψεις δεν χρειάζεται να αναφερθώ, καθώς έχει χαρακτηριστεί από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, πρωτοπόρος στην έκδοση έργων της αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας και πνευματικός πατέρας για ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό νεοελληνικό κράτος…. Ο Αδριάντας του Κοραή, στον προαύλιο χώρο του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, είναι ο αψευδής μάρτυρας της κυρίαρχης αποδοχής του και της αποδοχής του σε σχέση με τον Καποδίστρια. Ο μεν ανδριάντας του Καποδίστρια φιλοτεχνείται στα 1928 του δε Κοραή στα 1875.