Ὁ ἀποχαιρετισμός

«Ἡ τελετὴ τοῦ ἀποχαιρετισμοῦ» εἶναι ὁ τίτλος βιβλίου, ποὺ ἀναφέρεται στὰ τελευταῖα χρόνια ζωῆς καὶ «προσφορᾶς» ἑνὸς σύγχρονου ὑπαρξιστῆ φιλοσόφου, γραμμένο ἀπὸ τὴ σύντροφό του. Βάζουμε εἰσαγωγικὰ στὴ λέξη «προσφορά», γιατί ἡ «φιλοσοφία τοῦ μηδενός», ποὺ εἰσηγεῖται καὶ γενικότερα ὅλο τὸ ἔργο του, δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ «βρόμικα λύματα ποὺ ἐκβράζει ἕνας ἀγωγὸς ἀποχέτευσης»· ἔτσι τὰ χαρακτηρίζει πρώην ὁμόφρων φίλος του, ὁ ὁποῖος μετεστράφη στὴν Ὀρθοδοξία καὶ βαπτίσθηκε στὸ Ἅγιο Ὄρoς. Αὐτὴ τὴν αἴσθηση δυσώδους ἀπαισιοδοξίας ἀποκομίζει ὅποιος διαβάζει τὸ βιβλίο αὐτό, μὲ τὸ ὁποῖο μᾶς ἀποχαιρέτησε ὁ φιλόσοφος.

Ἡ διαθήκη τοῦ ἀποστόλου Παύλου

Τελείως διαφορετικὴ εἶναι ἡ αἴσθηση ποὺ δίνει ἡ σκηνὴ τοῦ ἀποχαιρετισμοῦ, ποὺ περιγράφεται στὴ σημερινὴ ἀποστολικὴ περικοπή. Πῶς νὰ μὴν εἶναι γεμάτη ἀπὸ τὴν εὐωδία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅταν σ’ αὐτὴν ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀποχαιρετᾶ τοὺς πρεσβυτέρους τῆς Ἐφέσου καὶ μαζὶ μὲ αὐτοὺς οὐσιαστικὰ ὅλους τοὺς ἀνὰ τοὺς αἰῶνες ἀποδέκτες τοῦ κηρύγματός του. Αὐτὸς ὁ ἀποχαιρετιστήριος λόγος του δὲν εἶναι μόνο ὁ ἐπίλογος τῆς διδασκαλίας του, ἀλλὰ καὶ μία ὑπέροχη ἐπιτομὴ καὶ περίληψή της· θὰ λέγαμε ὅτι εἶναι ἡ διαθήκη τοῦ Πρωτοκορυφαίου Ἀποστόλου.

Σὲ μία διαθήκη, τὸ νὰ ἀναφέρεται κάποιος στὰ περιουσιακὰ στοιχεῖα ποὺ κληροδοτεῖ, σαφῶς δὲν θεωρεῖται ἀξιόμεμπτη περιαυτολογία. Ἔτσι κι ἐδῶ ὁ Παῦλος, ἀναφέροντας συνοπτικὰ τὴν περιουσία τῆς καρδιᾶς του καὶ τὸν πλοῦτο τῆς ποιμαντικῆς του πείρας, χρησιμοποιεῖ μία γλώσσα ποὺ σὲ ἕναν ἐπιπόλαιο ἀκροατὴ θὰ ἄφηνε τὴν ὑπόνοια ὅτι ὁ Ἀπόστολος καυχησιολογεῖ. «Μὴν τὸ θεωρήσετε αὐτὸ κομπασμό», μᾶς προλαβαίνει ὁ ἱερὸς Χρυσοστομος· «ἐξάλλου ὁ Ἀπόστολος, γιὰ νὰ βεβαιώσει τὰ λεγόμενά του, ἐπικαλεῖται τὴ μαρτυρία τῶν ἀκροατῶν του· ἐκεῖ φαίνεται ἡ ἀρετὴ τοῦ διδασκάλου, ὅταν ἔχει μάρτυρες τῶν κατορθωμάτων του, τοὺς ἴδιους τοὺς μαθητές του».

Μὲ αἴσθημα εὐθύνης

Τὸ πρῶτο «κατόρθωμα» τοῦ ποιμένος καὶ διδασκάλου Παύλου, ποὺ πρέπει νὰ κληρονομήσουν οἱ μαθητές του, εἶναι τὸ νὰ προσέχουν πρῶτα τὸν ἑαυτό τους. Ὁ γνήσια ταπεινὸς Ἀπόστολος, γιὰ νὰ μὴν κινδυνέψει ποτὲ νὰ ἀκούσει τὸ «δάσκαλε ποὺ δίδασκες...», «δουλαγωγοῦσε» τὸ σῶμα του, ζώντας μὲ αὐστηρὴ ἐγκράτεια καὶ ἄσκηση. Μόνο μὲ τέτοιες προϋποθέσεις μπορεῖ ὁ ποιμένας νὰ προσέχει σωστὰ καὶ τὸ ποίμνιό του. Μόνο, «ὅταν ἐαυτοῖς προσέχετε, τότε καὶ τὸ ποίμνιον κερδαίνει», θὰ ἑρμηνεύσει ὁ ἀληθινὸς ἀσκητὴς Χρυσορρήμων. Καὶ ἡ εὐθύνη αὐτὴ εἶναι ἀνυπολόγιστα μεγάλη, ὅταν ἀναλογισθεῖ κανεὶς ὅτι, γιὰ νὰ σωθεῖ καὶ νὰ γίνει κτῆμα τοῦ Χριστοῦ αὐτὸ τὸ ποίμνιο, χύθηκε ἀφειδῶς τὸ Ἄχραντο Αἷμα του.

Τὴν ἀκριβοπληρωμένη αὐτὴ «μάνδρα» τῶν λογικῶν προβάτων -προειδοποιεῖ ὁ ἀπόστολος Παῦλος- θὰ τὴν ἀπειλήσουν «λύκοι βαρεῖς», οἱ ὁποῖοι, ἐπειδὴ θὰ ἐμφανίζονται ὑπὸ τὸ ἔνδυμα τοῦ ποιμένα, θὰ εἶναι ἰδιαίτερα ἐπικίνδυνοι. Εἶναι θλιβερὸ ὅτι πολλοὶ ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς ψευδοδιδασκάλους θὰ προέρχονται ἀπὸ τὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας: «Σφόδρα βαρύ, ὅταν ὁ πόλεμος εἶναι ἐμφύλιος», θρηνεῖ ὁ Χρυσόστομος. Οἱ ποιμαντικὲς ἐπιστολὲς τοῦ Παύλου ἐπιβεβαιώνουν τὴν ἀλήθεια αὐτῶν τῶν προβλέψεων. Ἰδιαίτερα τραγικὸ εἶναι ὅτι ἕξι ἀπὸ τοὺς «λαλοῦντες διεστραμμένα», θὰ ἦταν ἀπὸ τὴν Ἔφεσο, πρὸς τοὺς πρεσβυτέρους τῆς ὁποίας μιλάει τώρα ὁ Ἀπόστολος. Καὶ ὁ ἐγωισμὸς τους φάνηκε στὸ ὅτι εἶχαν βασικὸ στόχο νὰ δημιουργήσουν δικούς τους ὀπαδοὺς καὶ ὄχι μαθητὲς τοῦ Κυρίου.

«Παρατίθεμαι ὑμᾶς τῷ Θεῷ»

Ἐδῶ ἀναγκάζεται ὁ Παῦλος νὰ θυμίσει τὸ κύριο «κατόρθωμά» του, τὴν καρδιὰ τῆς ποιμαντικῆς του, ἡ ὁποία συνίστατο σὲ τριπλῆ θυσία: δάκρυα πόνου καὶ προσευχῆς, πολύωρη καθημερινὴ φροντίδα καὶ ἐξατομικευμένη ἐνασχόληση μὲ τὸν καθένα. Ὅλα αὐτὰ ὅμως δὲν εἶχαν σκοπὸ τὴ δική του προβολή, ἀλλὰ τὴ δόξα τοῦ Χριστοῦ. Ἐξάλλου, χωρὶς τὴ δύναμη τοῦ Χριστοῦ καὶ τὸν λόγο τῆς Χάριτός του τίποτε δὲν θὰ μποροῦσε νὰ θεμελιωθεῖ καὶ νὰ οἰκοδομηθεῖ. Γι’ αὐτὸ καὶ φεύγοντας ὁ Παῦλος, δὲν νιώθει ὅτι μετὰ ἀπὸ αὐτὸν θὰ ἔρθει «ὁ κατακλυσμός». Ἔτσι τώρα ἐμπιστεύεται τοὺς χριστιανοὺς στὸν Θεό, στὸν μόνο ποὺ μπορεῖ νὰ συνεχίσει τὴν οἰκοδομή τους στὴν πίστη καὶ νὰ τοὺς χαρίσει τὴν κληρονομία τῆς Βασιλείας του.

Τελευταῖος θησαυρὸς τῆς διαθήκης τοῦ Ἀποστόλου καὶ ἀξιομίμητο «κατόρθωμά» του εἶναι ἡ ἀνιδιοτέλεια καὶ ἀφιλαργυρία του. Ἦταν φυσικό, αὐτὴν ποὺ ὁ ἴδιος θεωροῦσε «ρίζα ὅλων τῶν κακῶν», νὰ τὴν πολεμήσει δυναμικά, καταστέλλοντας ἀκόμη καὶ τὴν ἐπιθυμία γιὰ κάθε ὑλικό. Ὁ Χρυσορρήμων Ἰωάννης, ἐξίσου ἔνθερμος ἐχθρός τῆς φιλαργυρίας, θὰ ἑρμηνεύσει: «Δὲν εἶπε δὲν μοῦ δώσατε τίποτε ὑλικό, ἀλλὰ οὔτε ἐπεθύμησα τίποτε. Κι αὐτὸ ὅμως δὲν εἶναι τόσο μεγάλο, ὅσο τὸ ὅτι στὶς ἀνάγκες τὶς δικές του καὶ τῶν συνοδῶν τοῦ ὑπηρέτησαν τὰ ροζιασμένα χέρια του». Θὰ ἅρμοζε οἱ ἄλλοι νὰ τὸν συντηροῦν, γιὰ νὰ κάνει ἀπερίσπαστα τὸ πολύμοχθο ποιμαντικό του ἔργο· ἀλλὰ μᾶς ἀφήνει καὶ σ’ αὐτὸ φωτεινὸ παράδειγμα αὐταπάρνησης καὶ θυσίας, ὥστε νὰ μὴν ὑπάρξει οὔτε ἡ παραμικρὴ ἀφορμὴ σκανδάλου γιὰ κανέναν.

Ἡ ὑπογραφὴ σ’ αὐτὴ τὴν πολύτιμη διαθήκη τοῦ ἀποστόλου Παύλου δὲν θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ γονυκλινὴς προσευχή· προσευχὴ γεμάτη ταπείνωση καὶ εὐλάβεια· προσευχὴ στὸν χορηγό τῆς Καινῆς Διαθήκης, τῆς ὁποίας μικρὸ ἀντίγραφο εἶναι καὶ ἡ διαθήκη τοῦ Ἀποστόλου του.