ΣΥΝΤΟΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ

 

Μάθημα 6ο

          Η έννοια του χριστιανικού Θεού

          Το χαρακτηριστικό γνώρισμα του χριστιανικού Θεού, το οποίο ξεχωρίζει από κάθε άλλη εξωχριστιανική  αντίληψη περί Θεού, είναι η ενότητα και η τριαδικότητα του. Δηλαδή ο Θεός είναι ένας κατά την ουσία ή τη φύση και τριαδικός στα πρόσωπα ή τις υποστάσεις. Η ενότητα της ουσίας προφυλάσσει τον χριστιανικό Θεό από τον κίνδυνο της πολυθεΐας- όπως στην αρχαία ειδωλολατρεία, όπου υπήρχε δήμος θεοτήτων-, ενώ η πολλότητα των υποστάσεων προφυλάσσει την θεότητα από μια ξερή και άκαμπτη παράσταση της φύσεως του Θεού, μια αντίληψη που είχε η έννοια περί Θεού στον Ιουδαϊσμό.

          Οι υποστάσεις στη θεότητα είναι τρεις: Ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα. Δεν είναι απλές ονομασίες χωρίς περιεχόμενο, ούτε προσωπεία τα οποία υποδύεται η μία φύση του Θεού για να επικοινωνεί εξωτερικά με τον κόσμο, όπως δίδασκε στην αρχαία Εκκλησία ο Σαβέλλιος, ούτε πάλι τρία αυθυπόστατα κέντρα  στα οποία να μερίζεται και να εκφράζεται αδιάκριτα όλη η ουσία του Θεού. Οι τρεις υποστάσεις, αν και είναι πραγματικές διακρίσεις στο Θεό, εν τούτοις δεν διασπάνε ούτε κατατέμνουν την μια φύση του Θεού σε τρεις επί μέρους Θεούς, επειδή η κάθε μια είναι πλήρης φορέας της θείας ουσίας, ενέργειας και βουλής, τα δε πρόσωπα εμπεριχωρούν άλληλα, δηλαδή το ένα βρίσκεται μέσα στα δύο άλλα, ενωμένα μεταξύ τους με αγάπη. Στην Τριάδα υπάρχουν διακρίσεις και ενώσεις. Διακρίσεις είναι η υποστάσεις και ενώσεις η μία ουσία και η μία βουλή και ενέργεια.

          Τι είναι οι ενέργειες;

          Οι θείες ενέργειες είναι συστατικό στοιχείο της έννοιας του Θεού. Πρόκειται για διακρίσεις στη Θεότητα. Από την αρχή ο Θεός νοείται με τις θείες ενέργειες, γιατί και αυτές είναι ένα μέγεθος άκτιστο, ο πλήρης και τέλειος Θεός στο ίδιο μέτρο που είναι οι υποστάσεις και η φύση του Θεού. Οι ενέργειες είναι ένας εγγενής πλούτος της θεότητας. Δεν είναι κάτι εξωτερικό ή πρόσθετο στην ουσία του Θεού, ούτε απλές ονομασίες χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο, πράγμα που ισχύει και για τις θείες υποστάσεις. Οι θείες ενέργειες δεν συνθέτουν την απόλυτη απλότητα της θείας φύσεως. Είναι διακρίσεις πραγματικές μεν, όμως θεοπρεπείς, δηλαδή συμβαίνουν κατά τρόπο που αρμόζει στην άπειρη φύση, κάτι που ξεπερνά την ανθρώπινη αντίληψη.

          Οι θείες ενέργειες επιτελούν ένα σημαντικό έργο στη θεότητα. Ενώ η θεία ουσία είναι απόλυτα υπερβατική, αμέθεκτη και ακοινώνητη, οι θείες ενέργειες είναι μεθεκτές και κοινωνητές. Στην διάστασή τους τελείται ό, τι βρίσκεται έξω από τον Θεό, η δημιουργία του κόσμου, η εξωτερική φανέρωση του Θεού και η σωτηρία των ανθρώπων. Οι ενέργειες είναι πολλές ανάλογα με το είδος της εξωτερικής δραστηριότητας του Θεού. Άλλες ονομασίες της θείας ενέργειας είναι:  θεία χάρη, άκτιστο φως του Χριστού, δόξα της Αγίας Τριάδος.

          Ο ΚΑΤΗΧΗΤΗΣ