Η απώλεια του πλησίον

 

Η μεγάλη απώλεια της εποχής μας, που δεν την επισημαίνει σχεδόν κανείς, είναι ότι χάθηκε ο πλησίον, ο διπλανός μας. Οι συνέπειες αυτής της απώλειας είναι τεράστιες. Τις οποίες δεν επισημαίνει σχεδόν κανείς. Βεβαίως αυτά τα πράγματα τα επισημαίνουν οι ανεπίκαιροι. Αλλά γι’ αυτό ακριβώς βοούν στην έρημο.

          Στην εποχή μας πολύ μελλοντολογούμε. Κοπτόμαστε γι’ αυτούς που θα ζήσουν στο μέλλον και αδιαφορούμε γι’ αυτούς που ζουν τ ώ ρ α. Η ύπαρξή μας  δαπανάται πάντοτε ωσάν “τώρα”. Το τώρα και το εδώ είναι η προνομιακή της στιγμή. Συνεπώς στο τώρα πρέπει να είναι εγκατεστημένη η ύπαρξή μας για να είναι εδραία και ολοτελής. Το να βλέπει στο τώρα  όλα τα άσχημα και να ατενίζει στο μέλλον όλα τα ωραία αποτελεί φρικιαστική διαστρέβλωση του όρου της ζωής, που είναι η έκτακτη παρουσία της καταμεσής του τώρα. Και είναι φρικιαστική επειδή η διαστρέβλωση της ζωής καταλήγει να μισεί τον πλησίον και να “αγαπά” τον μακρινό. Πράγμα που οδηγεί στον φανατισμό, στο μίσος και στον φόνο.

          Αντίθετα, η προτεραιότητα  της διάστασης του παρόντος, αποκαλύπτει την σημαντικότητα του υπάρχειν στον κόσμο, καθιστά τον βίο πιο ήρεμο, περισσότερο σφαιρικό, και αναφαίνεται  η σπουδαιότητα του πλησίον. Η  μέριμνα για το μέλλον είναι θεμελιώδης ροπή της υπάρξεως. Στην εποχή μας όμως κατάντησε μανία καταδιώξεως.

          Είναι πολύ εύκολο να στραφείς στο μέλλον, προς το δέον, όπου άνετα νομοθετείς και κατακεραυνώνεις, όπου ανέξοδα χτίζεις νοερές πολιτείες και αφηρημένες κοινωνίες. Όλα αυτά ικανοποιούν την ανάγκη για μια δικαίωση, ακόπιαστα όμως αποκτημένη. Τούτο ισχύει συνήθως όταν ο μελλοντιστής μισεί το παρόν και τους πλησίον του. Δεν πρόκειται για ιδεολογία , αλλά για παθολογία.....

          Και αυτά συμβαίνουν στις ημέρες μας. Γι’ αυτό χάθηκε ο πλησίον. Διότι ο πλησίον δεν είναι μέλλων είναι ο παρών. Για τον μελλοντιστή δεν έχει νόημα το να στραφείς άμεσα προς αυτόν που πεινάει, που πονάει, που πάσχει. Γι’ αυτόν, νόημα έχει να αγωνιστείς, ώστε στο μέλλον να μην υπάρχει πείνα και πόνος. Ωσάν να υπάρχουν κοινωνικοί μηχανισμοί που αποτρέπουν την αρρώστια, την τρέλα, τη μοναξιά, τον θάνατο. Πρέπει να εκτείνουμε τις δυνάμεις μας  προς το μέλλον, αλλά ως περίσσευμα από το παρόν.

          Τα σημαντικότερα πράγματα στη ζωή του ανθρώπου δεν τα παρέχουν ούτε οι κοινωνικοί μηχανισμοί, όπως και να είναι  οργανωμένοι, ούτε οποιοδήποτε κράτος. Τα παρέχει ο πλησίον. Μπορεί να οικοδομήσουμε κοινωνίες  και κράτη τέλεια ορθολογισμένα. Αν όμως, αυτά γίνουν με την καταστροφή της έννοιας του πλησίον, είναι μάταια. Ποιο κοινωνικό σύστημα θα παρασταθεί σ’ αυτόν που έχασε ό, τι πολυτιμότερο είχε, ένα αγαπημένο πρόσωπο, και τι μπορεί να κάνει ένα κράτος μπροστά στο αμήχανο γεγονός του θανάτου κάθε υπάρξεως, έστω κι αν διαθέτει τον ισχυρότερο στρατό του κόσμου; Μόνον ο πλησίον καλείται να συμπαρασταθεί.

          Ο πλησίον είναι η πραγματική κοινωνία, απο κάθε άποψη, κοινωνιολογική, ψυχολογική, πνευματική. Χωρίς τον πλησίον δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχει μάζα, όχλος, συρφετός, ζούγκλα. Μόνο δια μέσου του πλησίον διανοίγονται ο προοπτικές για ένα βίο ουσιώδη, χυμώδη, άξιο να βιωθεί. Διότι ο πλησίον δεν είναι απλώς ο άλλος. Είχε δίκιο ο Σάρτρ που έλεγε πως ο άλλος είναι η κόλαση. Επειδή, ο πλησίον που είναι ο παράδεισος εξαφανίστηκε. Η εσωτερική μοναξιά πληθαίνει επειδή ο πλησίον έγινε άλλος-και έτσι όλοι μας καταντήσαμε άλλοι, δηλαδή άλλοι από ό, ότι πραγματικά είμαστε, ξένοι προς την ουσία μας, που είναι η πνευματική επικοινωνία με τον πλησίον.

          Θα πει κανείς: μα δεν πρέπει να εργαζόμαστε για τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής; Βεβαίως. Τροποποιώντας όμως τους θεσμούς και όχι καταστρέφοντας τους όρους της ζωής και την ίδια την ζωή. Όταν ακυρώνουμε την παρουσία του πλησίον, ακυρώνουμε και κάθε μακρινό, και κάθε μελλοντικό. Η ηθική και αγάπη και η  πνευματικότητα και η ανθρωπιά δεν είναι πράγματα που αναστέλλονται. Αν δεν ασκούνται τώρα δεν πρόκειται να ασκηθούν ποτέ. Και το παρόν παρέχει πλούσιες τις ευκαιρίες για την άσκησή τους. Μόνο αυτοί που δεν τα διαθέτουν ισχυρίζονται ότι τα αναστέλλουν. Ώστε το μίσος τους και η απανθρωπία τους να έχει μια δικαίωση στο μέλλον. Αλλά το μέλλον κληρονομεί το παρόν. Κι αν το παρόν είναι η απανθρωπία, την απανθρωπία θα κληρονομήσει και το μέλλον.

          Η ανθρωπότητα προχωρεί και αφήνει πίσω της νεκρούς, τραυματίες, τρελούς, άρρωστους, μοναξιασμένους, ποδοπατημένους, απελπισμένους-σαν να μην συμβαίνει τίποτε. Ο χορός καλά κρατεί. Τον κρατούν οι οπαδοί με τις έρρυθμες κραυγές τους στα σταυροδρόμια του κόσμου τούτου. Διότι γι’ αυτούς ο άνθρωπος είναι μόνον ο μακρινός του μέλλοντος. Δηλαδή μόνον ο έξαλλος και ξέφρενος εαυτός τους. Τον πλησίον τον έχουν δολοφονήσει μέσα στην ψυχή τους. Αύριο θα τον δολοφονήσουν και έξω στον δρόμο.

          ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΛΕΒΙΤΣΗ: “Ο έγκοπος λόγος”