Πως ετέλεσε ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός την «θείαν Ευχαριστίαν» εις τον Μυστικόν Δείπνον, μυστικώς ή εις επήκοον

 

του 

Παν. Δ. Παπαδημητρίου, 2/12/2020

Ὁ ἠγαπημένος Μαθητής, ὁ Θεολόγος, ὁ Εὐαγγελιστὴς καὶ Ἀπόστολος Ἰωάννης, ἔγραψε τὸ Εὐαγγέλιόν του μετὰ τῶν ἄλλων τριῶν Εὐαγγελιστῶν περὶ τὸ 90 μ.Χ.. Ἐνὼ ἀναφέρει ἐπιγραμματικὰ τὸν Μυστικὸν Δείπνον (κεφ. ιγʹ), παραλείπει τὴν διήγηση τῆς «Εὐχαριστίας», τὴν ὁποίαν ἀναφέρουν οἱ ὑπόλοιποι τρεῖς Εὐαγγελιστὲς Ματθαῖος, Μάρκος καὶ Λουκᾶς. Γιὰ ποιὸν λόγο παραλείπει τὴν «Εὐχαριστία»; Δὲν γνωρίζουμε, καὶ εἰκασίες δὲν θὰ κάνουμε, αὐτὰ εἶναι τοῦ Θεοῦ.

Στὸ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον ἀναφέρεται στό κϛʹ 26-28: «26 Ἐσθιόντων δὲ αὐτῶν λαβὼν ὁ Ἰησοῦς τὸν ἄρτον καὶ εὐχαριστήσας ἔκλασε καὶ ἐδίδου τοῖς μαθηταῖς καὶ εἶπε· λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου· 27 καὶ λαβὼν τὸ ποτήριον καὶ εὐχαριστήσας ἔδωκεν αὐτοῖς λέγων· πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· 28 τοῦτο γάρ ἐστι τὸ αἷμά μου τὸ τῆς καινῆς διαθήκης τὸ περὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν».

Στὸ κατὰ Μάρκον Εὐαγγέλιον ἀναφέρεται στό ιδʹ 22-24: «22 Καὶ ἐσθιόντων αὐτῶν λαβὼν ὁ Ἰησοῦς ἄρτον εὐλογήσας ἔκλασε καὶ ἔδωκεν αὐτοῖς καὶ εἶπε· λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου. 23 καὶ λαβὼν τὸ ποτήριον εὐχαριστήσας ἔδωκεν αὐτοῖς, καὶ ἔπιον ἐξ αὐτοῦ πάντες. 24 καὶ εἶπεν αὐτοῖς· τοῦτό ἐστι τὸ αἷμά μου τὸ τῆς καινῆς διαθήκης τὸ περὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον».

Στὸ κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγέλιον ἀναφέρεται στό κβʹ 17-20: «17 καὶ δεξάμενος τὸ ποτήριον εὐχαριστήσας εἶπε· λάβετε τοῦτο καὶ διαμερίσατε ἑαυτοῖς· 18 λέγω γὰρ ὑμῖν ὅτι οὐ μὴ πίω ἀπὸ τοῦ γενήματος τῆς ἀμπέλου ἕως ὅτου ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἔλθῃ. 19 καὶ λαβὼν ἄρτον εὐχαριστήσας ἔκλασε καὶ ἔδωκεν αὐτοῖς λέγων· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου τὸ ὑπὲρ ὑμῶν διδόμενον· τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν. 20 ὡσαύτως καὶ τὸ ποτήριον μετὰ τὸ δειπνῆσαι λέγων· τοῦτο τὸ ποτήριον ἡ καινὴ διαθήκη ἐν τῷ αἵματί μου, τὸ ὑπὲρ ὑμῶν ἐκχυνόμενον».

Τὴν σήμερον, δυστυχῶς, ὑπάρχει ἰσχυρότερο ἀπὸ ποτὲ «ῥεῦμα» στὴν Ὀρθόξοξον Ἐκκλησίαν, κεκκαλυμένον μέν, ἐμφανές δέ, ὑπὲρ τῆς υἱοθετήσεως τῶν νεωτερισμῶν τῆς Βʹ Βατικάνειας Συνόδου, εἷς ἐκ τῶν ὁποίων εἶναι καὶ ἡ κατάργηση τῆς μυστικῆς (ἤτοι τῆς μὴ εἰς ἐπήκοον τοῦ λαοῦ) ἀναγνώσεως τῶν Μυστικῶν Εὐχῶν τῆς Θείας Λειτουργίας. Προφανῶς, τὸ ῥεῦμα αὐτὸ παρασύρει καὶ πάρα πολλοὺς ἐν ἀγνοίᾳ τους.

Πρὸ εἰκοσαετίας δὲν ἦταν ἔτσι ὅμως τὰ πράγματα. Ἕνας, ἐκ τῶν ὑποστηρικτῶν τῆς ἐκφώνου ἀναγνώσεως τῶν Εὐχῶν, ὁ μακαριστός Φουντούλης (μαθητὴς τοῦ ἐπίσης ὑποστηρικτοῦ καὶ πρωτοπόρου μακαριστοῦ Τρεμπέλα1), ἀναφέρει γιὰ τὴν ἐπικρατοῦσα τότε τάξη στὴν Ἐκκλησία: «Ἔχει ὅμως δημιουργηθεῖ ἀπὸ αἰώνων παράδοση ὡς πρὸς τὴ μυστικῶς ἀνάγνωση τῶν Εὐχῶν καὶ αὐτὴ σήμερα εἶναι ἡ γενικῶς κρατοῦσα σ’ ὅλη τὴν Ὀρθόδοξο Ἐκκλησία τάξη»2.

Χρησιμοποιεῖται σήμερον, ἡ ἀνωτέρω ἀναφορὰ τῶν Εὐαγγελιστῶν στὴν «εὐχαριστία» στὸν Μυστικὸν Δείπνον, καὶ ὑποστηρίζεται ὅτι ἡ «εὐχαριστία» ἔγινε εἰς ἐπήκοον τῶν μαθητῶν, καὶ μετὰ χρησιμοποιούνται ἐδάφια ἀπὸ τὶς ἐπιστολὲς τῆς Καινῆς Διαθήκης, καὶ βγαίνει τὸ ὅλως αὐθαίρετο συμπέρασμα ὅτι «ἡ Κ.Δ. μαρτυρεῖ περὶ τοῦ ἔκφωνου τρόπου ἀναγνώσεως ὄχι μόνο τῶν Εὐχῶν ἀλλὰ καὶ (γενικὰ) τῶν ἱερῶν κειμένων»3.

Ἀπὸ τὶς Πράξεις καὶ τὶς Ἐπιστολές, χρησιμοποιούνται τὰ ἑξῆς3:

     Πράξεις βʹ 42: «42 ἦσαν δὲ προσκαρτεροῦντες τῇ διδαχῇ τῶν ἀποστόλων καὶ τῇ κοινωνίᾳ καὶ τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου καὶ ταῖς προσευχαῖς». Ἐδὼ δὲν γίνεται καμία ἀναφορὰ σὲ τρόπο ἀναγνώσεως τῶν Εὐχῶν.

     Πράξεις δʹ 24-30: «24 οἱ δὲ ἀκούσαντες ὁμοθυμαδὸν ἦραν φωνὴν πρὸς τὸν Θεὸν καὶ εἶπον· Δέσποτα, σὺ ὁ ποιήσας τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς, 25 ὁ διὰ στόματος Δαυῒδ παιδός σου εἰπών· ἵνα τί ἐφρύαξαν ἔθνη καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά; 26 παρέστησαν οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς καὶ οἱ ἄρχοντες συνήχθησαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ. 27 συνήχθησαν γὰρ ἐπ᾿ ἀληθείας ἐπὶ τὸν ἅγιον παῖδά σου Ἰησοῦν, ὃν ἔχρισας, Ἡρῴδης τε καὶ Πόντιος Πιλᾶτος σὺν ἔθνεσι καὶ λαοῖς Ἰσραήλ, 28 ποιῆσαι ὅσα ἡ χείρ σου καὶ ἡ βουλή σου προώρισε γενέσθαι· 29 καὶ τὰ νῦν, Κύριε, ἔπιδε ἐπὶ τὰς ἀπειλὰς αὐτῶν, καὶ δὸς τοῖς δούλοις σου μετὰ παρρησίας πάσης λαλεῖν τὸν λόγον σου 30 ἐν τῷ τὴν χεῖρά σου ἐκτείνειν σε εἰς ἴασιν καὶ σημεῖα καὶ τέρατα γίνεσθαι διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ ἁγίου παιδός σου Ἰησοῦ». Ἐδὼ γίνεται ἀναφορὰ σὲ Εὐχὴ ἐκτὸς Θείας Λειτουργίας, ἐκτὸς Ἀκολουθίας, καὶ μάλιστα σὲ ἔκτακτη Εὐχή, ἐπὶ τῇ ἀπολύσει ἀπὸ τοῦ παρανόμου συνεδρίου τῶν Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Ἰωάννη.

     Αʹ Κορ. ιϛʹ 20-24: «20 ἀσπάζονται ὑμᾶς οἱ ἀδελφοὶ πάντες. ἀσπάσασθε ἀλλήλους ἐν φιλήματι ἁγίῳ. 21 Ὁ ἀσπασμὸς τῇ ἐμῇ χειρὶ Παύλου. 22 εἴ τις οὐ φιλεῖ τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, ἤτω ἀνάθεμα. μαρὰν ἀθᾶ. 23 Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ μεθ᾿ ὑμῶν. 24 ἡ ἀγάπη μου μετὰ πάντων ὑμῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ· ἀμήν». Ἐδὼ ὅπως ἀναφέρει καὶ ὁ Τρεμπέλας, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἀπευθύνει «διάφορους χαιρετισμούς» καὶ δὲν ἔχουν καμία σχέση τὰ χωρία μὲ Εὐχές.

     Αʹ Κορ. ιδʹ 16-19: «16 ἐπεὶ ἐὰν εὐλογήσῃς τῷ πνεύματι, ὁ ἀναπληρῶν τὸν τόπον τοῦ ἰδιώτου πῶς ἐρεῖ τὸ ἀμὴν ἐπὶ τῇ σῇ εὐχαριστίᾳ; ἐπειδὴ τί λέγεις οὐκ οἶδε· 17 σὺ μὲν γὰρ καλῶς εὐχαριστεῖς, ἀλλ᾿ ὁ ἕτερος οὐκ οἰκοδομεῖται. 18 εὐχαριστῶ τῷ Θεῷ μου πάντων ὑμῶν μᾶλλον γλώσσαις λαλῶν· 19 ἀλλ᾿ ἐν ἐκκλησίᾳ θέλω πέντε λόγους διὰ τοῦ νοός μου λαλῆσαι, ἵνα καὶ ἄλλους κατηχήσω, ἢ μυρίους λόγους ἐν γλώσσῃ». Ἐδὼ δὲν μιλάει γιὰ τὴν Θεία Λειτουργία, ἀλλὰ ὀμιλεῖ γιὰ ἀτομικὴ εὐχαριστία πρὸς τὸν Θεόν, καὶ μάλιστα μὲ τὴν (τότε) γλωσσολαλιά, ἀφοῦ πιὸ πρὶν διευκρινίζει (ιδʹ 4): «4 ὁ λαλῶν γλώσσῃ ἑαυτὸν οἰκοδομεῖ, ὁ δὲ προφητεύων ἐκκλησίαν οἰκοδομεῖ». Καὶ στό 19 διευκρινίζει ὅτι ὀμιλεῖ περὶ κατήχησης στὴν σύναξιν τῶν πιστῶν: «19 ἀλλ᾿ ἐν ἐκκλησίᾳ θέλω πέντε λόγους διὰ τοῦ νοός μου λαλῆσαι, ἵνα καὶ ἄλλους κατηχήσω4, ἢ μυρίους λόγους ἐν γλώσσῃ».

     Συνεπῶς, ἀπὸ τὶς Πράξεις καὶ τὶς Ἐπιστολές πουθενὰ δὲν μαρτυρεῖται ἔκφωνη ἀνάγνωση τῶν Εὐχῶν τῆς Θείας Λειτουργίας.

     Ἂς ἔλθουμε τώρα στὰ τρία προαναφερθέντα χωρία τῶν Εὐαγγελίων. Ἐκεῖ βλέπουμε ὅτι ὄντως ὁ Χριστὸς ἔκανε τὴν «εὐχαριστία» εἰς ἐπήκοον. Ἀλλὰ εἰς ἐπήκοον τίνος; Τοῦ λαοῦ; Ὄχι. Τότε; 

Εἰς ἐπήκοον μόνον τῶν Ἀποστόλων!

     Καὶ ὁ λαός; Γιὰ τὸν λαό, ὁ ὁποῖος δὲν ἔχει ἱερωσύνη, εἶναι «μυστικῶς». Τὸ μυστήριον τῆς «Θείας Εὐχαριστίας» ἐπέλεξε ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς καὶ Θεὸς ἡμῶν νὰ μὴν εἶναι εἰς ἐπήκοον τοῦ λαοῦ. Δὲν θὰ μποροῦσε νὰ κάνει τὴν «εὐχαριστία» ἐνώπιον τοῦ λαοῦ ποὺ χιλιάδες πλήθους τὸν ἀκολουθοῦσε; Μποροῦσε. Ἑκατοντάδες εὐκαιρίες εἶχε. Ὅμως δὲν θέλησε ὁ Κύριός μας. Γιατί; Δὲν γνωρίζουμε, καὶ εἰκασίες δὲν θὰ κάνουμε, αὐτὰ εἶναι τοῦ Θεοῦ.

     Σύμφωνα μὲ τὸ Εὐαγγέλιον, αὐτὸ τὸ Μυστήριον τῆς «Θείας Εὐχαριστίας» «ἰδρύθηκε» καὶ τελέστηκε ἀπὸ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστὸν μόνον εἰς ἐπήκοον τῶν Ἀποστόλων, ὄχι τοῦ λαοῦ.

     Ὅμως ὁ Χριστός καὶ Θεός μας, δὲν ἄφησε τὸν λαό Του ἔτσι. Ἐγνώρισε ὁ ἴδιος τὸ μυστήριον τῆς «Θείας Εὐχαριστίας» στὸν λαόν Του. Πού;

     Στό κατὰ Ἰωάννην ϛʹ 48-59: «48 ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος τῆς ζωῆς. 49 οἱ πατέρες ὑμῶν ἔφαγον τὸ μάννα ἐν τῇ ἐρήμῳ καὶ ἀπέθανον· 50 οὗτός ἐστιν ὁ ἄρτος ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβαίνων, ἵνα τις ἐξ αὐτοῦ φάγῃ καὶ μὴ ἀποθάνῃ. 51 ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος ὁ ζῶν ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς· ἐάν τις φάγῃ ἐκ τούτου τοῦ ἄρτου, ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα. καὶ ὁ ἄρτος δὲ ὃν ἐγὼ δώσω, ἡ σάρξ μού ἐστιν, ἣν ἐγὼ δώσω ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς. 52 Ἐμάχοντο οὖν πρὸς ἀλλήλους οἱ Ἰουδαῖοι λέγοντες· πῶς δύναται οὗτος ἡμῖν δοῦναι τὴν σάρκα φαγεῖν; 53 εἶπεν οὖν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐὰν μὴ φάγητε τὴν σάρκα τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ πίητε αὐτοῦ τὸ αἷμα, οὐκ ἔχετε ζωὴν ἐν ἑαυτοῖς. 54 ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον, καὶ ἐγὼ ἀναστήσω αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ. 55 ἡ γὰρ σάρξ μου ἀληθῶς ἐστι βρῶσις, καὶ τὸ αἷμά μου ἀληθῶς ἐστι πόσις. 56 ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἐν ἐμοὶ μένει, κἀγὼ ἐν αὐτῷ. 57 καθὼς ἀπέστειλέ με ὁ ζῶν πατὴρ κἀγὼ ζῶ διὰ τὸν πατέρα, καὶ ὁ τρώγων με κἀκεῖνος ζήσεται δι᾿ ἐμέ. 58 οὗτός ἐστιν ὁ ἄρτος ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς, οὐ καθὼς ἔφαγον οἱ πατέρες ὑμῶν τὸ μάννα καὶ ἀπέθανον· ὁ τρώγων τοῦτον τὸν ἄρτον ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα. 59 Ταῦτα εἶπεν ἐν συναγωγῇ διδάσκων ἐν Καπερναούμ».

     Συνεπῶς ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς καὶ Θεός μας, ὁ προσφέρων καὶ προσφερόμενος, ἔβαλε τὴν διαχωριστικὴ γραμμή στὸ Μυστήριό Του.

     Ὁ πιστὸς Ὀρθόδοξος λαὸς συμμετέχει τοῦ Μυστηρίου ταπεινά, ἁπλά, ὄχι πολυπραγμόνως, σκύβοντας τὸ κεφάλι μὲ εὐλάβεια, καὶ ὑμνῶντας Τον κατανυκτικῶς διὰ τῆς φωνῆς τοῦ ἱεροψάλτου «Σὲ ὑμνοῦμεν, Σὲ εὐλογοῦμεν, Σοὶ εὐχαριστοῦμεν, Κύριε, καὶ δεόμεθά Σου, ὁ Θεὸς ἡμῶν5», καὶ κοινωνώντας τὸ ἄχραντον Σώμα Του καὶ τὸ τίμιον Αἷμα Του (ἀφοῦ προηγουμένως ἔχει προετοιμασθεῖ μὲ νηστεῖαν, καὶ ἐξομολόγησιν σὲ Πνευματικόν), ἀλλὰ τὸ μυστήριον τελεῖται ἀπὸ τοὺς Ἐπισκόπους, ἢ τοὺς Ἱερεῖς (τῇ ἀδείᾳ τοῦ οἰκείου Ἐπισκόπου) «μυστικῶς», μὴ εἰς ἐπήκοον τοῦ λαοῦ6, κατὰ τὴν παραδοθεῖσαν ἀπὸ τοῦ Κυρίου πράξιν7.

 

Ἔγραφον τῇ βʹ τοῦ μηνὸς Δεκεμβρίου ͵βκʹ, 
μνήμη τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου τοῦ καὶ διορατικοῦ, 
τοῦ ἀναγινώσκοντος μυστικῶς (μὴ εἰς ἐπήκοον τοῦ λαοῦ) 
τὰς Μυστικὰς Εὐχὰς τῆς Θείας Λειτουργίας.