ΣΥΝΤΟΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ

Μαθημα 9ο

          Ο λόγος περί Filiokye

          Τι είναι το Φιλιόκβε;

          Είναι τριαδολογική αίρεση, την οποία αποδέχονται από κοινού η Ρωμαϊκή Εκκλησία και οι Διαμαρτυρόμενοι. Κατά την ορθόδοξη θεολογία το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται μόνον εκ του Πατρός, ενώ κατά την ρωμαϊκή αντίληψη  το Πνεύμα εκπορεύεται εκ του Πατρός και εκ του  Υιού.

          Η κακοδοξία του Φιλιόκβε εισήχθη στο Σύμβολο της Πίστεως στην Ισπανία στη σύνοδο του Τολέδου το 589, προφανώς για να στηρίξει τη θεότητα του Λόγου, η οποία τότε πολεμούνταν στη χώρα αυτή από τον Δυτικογοτθικό αρειανισμό. Αργότερα η προσθήκη αυτή πέρασε στη Γαλλία και κατόπιν στη Ρώμη, όχι βέβαια χωρίς αντιδράσεις.

          Όταν ο πάπας Λέων ο Γ΄ προσκλήθηκε να εκφέρει τη γνώμη του στη σύνοδο του Ακυϊσγράνου περί του Φιλιόκβε, αποδοκίμασε αυτή την προσθήκη, και έγραψε στο ακέραιο το Σύμβολο σε δύο αργυρές πλάκες στο Βατικανό. Η κακοδοξία του Φιλιόκβε και η προσθήκη, του όρου στο ιερό Σύμβολο της Πίστεως συνετέλεσαν μεταξύ άλλων και στον χωρισμών των αδελφών Εκκλησιών Ανατολής και Δύσεως, ο οποίος άρχισε όταν πατριάρχης Κπόλεως ήταν ο Μέγας Φώτιος-Σχίσμα του 867- και συμπληρώθηκε επί Μιχαήλ Κηρουλαρίου το 1054. Μετά το Σχίσμα το Φιλιόκβε έγινε το κέντρο σφοδρών δογματικών ερίδων μεταξύ Ανατολής και Δύσεως και αφορμή, κυρίως της Ανατολικής Εκκλησίας, πλήθους αντιρρητικών και ελεγκτικών θεολογικών συγγραφών.

 

          Έχει Αγιογραφική θεμελίωση το Φιλιόκβε;

         

          Όχι, δεν έχει, άσχετο αν οι Ρωμαιοκαθολικοί προσπαθούν να το στηρίξουν Αγιογραφικά. Για την υποστατική και ιδιωματική σχέση του Αγίου Πνεύματος μιλάει με σαφή τρόπο και αναντίρρητο ο Ευαγγελιστής Ιωάννης: “όταν δε έλθει ο Παράκλητος ον εγώ πέμψω υμίν παρά παρά του Πατρός εκπορεύεται....”. Στο κλασικό αυτό χωρίο γίνεται διάκριση της αϊδίου εκπορεύσεως του Πνεύματος από τον Πατέρα και της από τον Υιό ή στο Όνομα του Υιού πέμψεως αυτού στον κόσμο, όπου εκείνη εκφράζεται με ενεστώτα “εκπορεύεται”, και αυτής με μέλλοντα “πέμψω”. Η κατηγορηματική διδασκαλία της Αγίας Γραφής καταχωρήθηκε αυθεντικά και αλάθητα στο ιερό Σύμβολο της συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως το 381 μ. Χ.: “Το εκ του Πατρός εκπορευόμενον”. Εδώ η πίστη τη Εκκλησίας είναι σαφής και αναντίρρητο.

          Κατά του Παπικούς όμως τα παραπάνω χωρία κάνουνιλόγο περί εκπορεύσεως του Πνεύματος από τον Πατέρα, αλλά δεν αποκλείουν ρητά το Φιλιόκβε. Δεν λένε δηλαδή: “ο παρά μόνου του Πατρός εκπορεύεται” η “το εκ μόνου του Πατρός εκπορευόμενον”, αφήνοντας έτσι ανοιχτή την υπόθεση του Φιλιόκβε.  Αυτά είναι απλά θεολογικά τεχνάσματα των Παπικών. Γιατί αντιστρέφοντας τον συλλογισμό, θα μπορούσαμε κι εμείς να πούμε: Αν το Φιλιόκβε είχε κάποια δυνατότητα στη σκέψη του Χριστού, για ένα τόσο κορυφαίο σημείο του δόγματος δε θα έλεγε ρητά ο Κύριος: “Ο παρά του Πατρός και του Υιού εκπορεύεται;” ή ο συνοδικός όρος: “το εκ του Πατρός και του Υιού εκπορευόμενον;” Γιατί να αποκρύψει μια τόσο μεγάλη αλήθεια ο Κύριος;

          Στο πνεύμα τέλος του χωρίου του Ιωάννου(15, 26) , δηλαδή της αϊδιας εκπόρευσης εκ του Πατρός και της εν χρόνω πέμψεως από τον Χριστό πρέπει να ερμηνευθεί και το χωρίο Ιωάννου 16, 13-15: “Όταν δε έλθει εκείνος, το Πνεύμα της αληθείας, οδηγήσει υμάς εις πάσαν την αλήθειαν. Ου γαρ λαλήσει αφ’ εαυτού, αλλ’ όσα αν ακούσει λαλήσει, και τα ερχόμενα αναγγελεί υμίν”. Στο χωρίο όμως αυτό στηρίζουν και οι Ρωμαιοκαθολικοί την περί του Φιλιόκβε διδασκαλία τους, συνδέοντα  στενά στο πρόσωπο του Χριστού την εκπόρευση και την αποστολή του Αγίου Πνεύματος.

          Ο ΚΑΤΗΧΗΤΗΣ