ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΗ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ Ευαγγέλιο: Λ. κ. 18, 10-14

Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ Η ΤΥΡΑΝΝΙΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ

            Εν ολίγοις

            Με την παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου ανοίγει σήμερα το κατανυκτικό Τριώδιο. Πρόκειται για μία περίοδο προσευχής, άσκησης, νηστείας και καταλλαγής με το Θεό και τους συνανθρώπους μας. Είναι η κλίμακα προς το κάλλος της Ανάστασης. Κι’ ενώ η περίοδος αυτή αποτελεί ευκαιρία περισυλλογής και αφαίρεσης της υποκρισίας, ο κόσμος αναιδώς αναδεικνύει το «ειδεχθές προσωπείο» των παθών. Κι ενώ η Εκκλησιά καλεί τους πιστούς σε μετάνοια και νήψη και γνώση του έσω ανθρώπου, ο κόσμος αναζητεί την εξωστρέφεια και τη λατρεία των σύγχρονων ειδώλων.

Η πραγματική όμως αγωγή της ψυχής  επιτυγχάνεται με την προσευχή που εκφράζεται μέσα από τη λατρεία της Εκκλησίας και την καταπολέμηση των ψυχοκτόνων παθών.

Οι δύο χαρακτηριστικοί τύποι που παρουσιάζει ο ευαγγελιστής Λουκάς στο  σημερινό ευαγγέλιο είναι γνωστή από τις ιδιότητες των δύο ανθρώπων: του Τελώνη και του Φαρισαίου. Πρόκειται για δύο αντιθέτους πόλους της κοινωνίας  εκείνης της εποχής. Ο ευσεβής και δίκαιος Φαρισαίος και ο αμαρτωλός και έσχατος τελώνης.  Ο Φαρισαίος αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ανθρώπου που διακατέχεται από μια βαθειά απελπισία, λόγω της αδυναμίας του να ξεπεράσει τα πάθη και τις αδυναμίες του.

Είναι ευκαιρία σήμερα που ανοίγει το Τριώδιο, περίοδος κατ’ εξοχήν αγωνιστική κατά των παθών, ν’ αναφερθούμε στο σπουδαίο αυτό κεφάλαιο της πνευματικής μας ζωής.

Τα πάθη πρέπει να γνωρίζαμε, αποτελούν παραφύση κατάσταση του ανθρώπου. Πρόκειται για ψυχικές αρρώστιες, Όταν όμως παραμείνουν στον άνθρωπο γίνονται δεύτερη φύση του και δεν είναι εύκολο ν’ απομακρυνθούν. Ακόμα κι’ όταν ο άνθρωπος μετανοεί δεν απαλλάσσεται αμέσως από την τυραννική επιρροή τους, αλλά χρειάζεται χρόνος για την καταπολέμηση τους.

Τα πάθη δεν ταυτίζονται με τις αμαρτίες, αλλά είναι αμαρτωλές καταστάσεις της ψυχής που ενεργοποιούνται με τις αμαρτίες. Υπάρχουν και περιπτώσεις όπου τα πάθη παραμένουν κρυφά, και τούτο γιατί δεν δόθηκαν αφορμές για να έλθουν στην επιφάνεια. Και φυσικά τα πάθη αυτά είναι πιο επικίνδυνα, γιατί μένουν απαρατήρητα.

Ποία είναι τα αίτια των παθών;

Αρχικά είναι η άγνοια του Θεού η οποία οδηγεί στο σκοτασμό του νοός και οδηγεί τον  άνθρωπο στον κόσμο των αισθήσεων. ΄Ετσι μολύνεται η ψυχή του  και δημιουργούνται τα πάθη.

            Βλέπουμε, ότι ο Φαρισαίος ουσιαστικά δεν πίστευε στο Θεό, γιατί  δεν είχε γευθεί ποτέ  την παρουσία Του. Αγνοούσε το Θεό, γιατί δεν τον αναζήτησε. Ενώ ο Τελώνης ζούσε μεν μακριά απο το Θεό, αλλά δεν είχε φθάσει στην άγνοια του Θεού,  γιατί Τον αναζήτησε  προσευχόμενος να τον ελεήσει. Ο Φαρισαίος πήγε στο ναό, δεν πήγε όμως για να συνάντησε το Θεό, αλλά έχοντας  αίσθημα φιλαυτίας αναζητούσε ένα επίσημο βήμα για να αυτοπροβληθεί. Ε, λοιπόν, η φιλαυτία που  εκφράζεται  στο πρόσωπο του Φαρισαίου γεννά όλα τα κακά. Και φιλαυτία σημαίνει παράλογη φιλία του σώματος η οποία οδηγεί τον άνθρωπο στην αγάπη του κόσμου και τη δουλεία των παθών.

                        Τώρα απο τη φιλαυτία ξεκινάνε όλα τα υπόλοιπα δυνατά πάθη, όπως η γαστριμαργία, η φιλαργυρία και η κενοδοξία.. Ας μην μας διαφεύγει, ότι η γαστριμαργία έβγαλε τον άνθρωπο απο τον παράδεισο και άρχισε η εμπαθής ζωή. Μετά έρχεται η κάθε  σαρκική επιθυμία. Όπλο δυνατό για την αντιμετώπιση της είναι η νηστεία, γι’  αυτό και η περίοδος του Τριωδίου είναι έντονα ασκητική.

            Η φιλαργυρία κατά τον απ. Παύλο θεωρείται η ρίζα όλων των κακών. Απ’ αυτή γεννιέται η πλεονεξία, η κλοπή και όλα τα παρόμοια. Η φιλαργυρία υποδουλώνει το νου του ανθρώπου, γι’ αυτό και το Τριώδιο προβάλλει για την αντιμετώπιση της την ελεημοσύνη ως αποκλειστικό αντίδοτο της πλεονεξίας.

            Τέλος η κενοδοξία είναι ένα λεπτό πάθος που οδηγεί στην υπερηφάνεια.  Όπως βλέπουμε στην περίπτωση του Φαρισαίου γνώρισμα της είναι, ότι συνδέεται με κάθε καλό έργο και παρουσιάζεται μαζί με την αρετή. Η κενοδοξία καταπολεμείται με το μοναδικό μέσο που είναι η υψοποιός ταπείνωση.

            Μετά απ’ αυτά μπορούμε  να υπογραμμίσουμε, ότι το κακό που φωλιάζει μέσα στον άνθρωπο δεν αντιμετωπίζεται παρά μόνο με την καταπολέμηση των παθών. Αυτό πρέπει να αποτελεί την κύρια φροντίδα του αγωνιζόμενου πιστού. Ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος παρομοιάζει τα πάθη με σκυλιά που συχνάζουν στα κρεοπωλεία. Με μια φωνή μπορεί να φύγουν, όταν όμως παραμελήσουμε το πράγμα, τότε ορμάνε πάνω μας σαν λυσσασμένα λιοντάρια.

            Το Τριώδιο είναι η κατ’ εξοχή λειτουργική περίοδος και οι πιστοί καλούνται σε πνευματικούς αγώνες, ιδιαίτερα στον αγώνα  και την καταπολέμηση των παθών. Η Εκκλησία τοποθετώντας στην αρχή την ευαγγελική διήγηση του Τελώνη και του Φαρισαίου θέλει να μας προφυλάξει από τη φιλαυτία και την υπερηφάνεια του Φαρισαίου. Και τούτο γιατί αυτή η αρρώστια του φαρισαϊσμού  καλύπτεται κάτω από τα γνωρίσματα ενός ανθρώπου ευλαβούς και τυπικά χριστιανού.

            Τα αντίγραφα του φαρισαϊσμού σ’ όλες τις εποχές της ιστορίας προκαλούν εντύπωση με το πλαστό ύφος τους και προβάλλονται πότε ως ήρωες και πότε ως άγιοι. Η υποκριτική εμφάνιση τους καλύπτεται από την τυπική ευσέβεια, την επιφανειακή θρησκευτικότητα και τη λεκτική συμμόρφωση στο θέλημα του Θεού. Γι’ αυτό «Φαρισαίου φύγωμεν υψηγορίαν και Τελώνου μάθωμεν το ταπεινόν εν στεναγμοίς».

Καλό Τριώδιο αδελφοί