ΜΙΚΡΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ,το περιβόλι της Παναγίας ΜΟΝΗ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ (Γ΄)

          Αργότερον η ζωγραφική αδελφώνει εις την τράπεζαν, αλλά και εις το καθολικόν της μονής, τους δύο αυτούς αυτοκράτορας, ανεψιον και θείον, θύτην και θύμα. Παρέστησε τον Νικηφόρου και τον Τσιμισκήν, τον ένα πλησίον του άλλου, με βασιλικόν μανδύαν να γονατίζουν μαζί με τον όσιον Αθανάσιον ενώπιον του Κυρίου και να του αφιερώνουν τους κόπους των υπέρ της Λαύρας.

          Τον 11^ο αιώνα η Λαύρα ηρίθμει 700 μοναχούς. Έκτοτε  ήκμαζε συνεχώς, έως τον 15^ον αιώνα, οπότε λόγω καταστροφών εχαλαρώθησαν αι περί του μοναχισμού αυστηρή διατάξεις του Αθανασίου. Έγινεν ιδιόρρυθμος αλλά πάλιν (1574) μετετράπη εις κοινόβιον δι’ ολίγον χρόνον. Κάποτε οι μοναχοί της ανήρχοντο μόνον εις 5ή 6. Κατά τας αρχάς του 17^ου αιώνος ευρίσκετο εις αθλίαν κατάστασιν κυρίως ένεκα εσωτερικών ταραχών. Από του 1665 δια της εισόδου εις αυτήν του πατριάρχου Παισίου Β΄  αρχίζει να αναλαμβάνει. Έκτοτε συνεχώς πλην μικράς διακοπής κατά την ελληνικήν επανάστασιν. Το 1963 εώρτασε την χιλιετηρίδα αυτής και μαζί με αυτήν εώρτασε και ολοκληρον το Άγιον Όρος. Ήδη λοιπόν διανύει την δευτέραν χιλιετηρίδα της.

          Σήμερον  η μονή της μεγίστης Λαύρας ακολουθεί τον κοινοβιακόν   βίον. Έχει 50 μοναχούς και υπέρ τους 200 εξαρτημένους. ΄Αλλωστε ως προανεφέρθη, είχε πολύ περισσοτέρους. Η λειψανδρία, καρπός και αυτή της πνευματικής κρίσεως των καιρών μας, αποτελεί ένα των σπουδαιοτέρων προβλημάτων, τα οποία προσπαθούν να επιλύσουν οι μοναχοί.

          Ο κεντρικός ναός ευρισκόμενος εις το μέσον της μεγάλης αυλής εκτίσθη τον 10^ο αιώνα, Ετιμήθη κατ’ αρχάς επ’ ονόματι του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, αλλά μετά τον θάνατον του ιδρυτού της μονής Αθανασίου επεκράτησε να εορτάζει κατά την ημέραν του θανάτου του(5 Ιουλίου). Βασικώς είναι σύνθετος τετρακιόνιος της σχολής της πρωτευούσης με προσθήκην του τρικόγχου, της λιτής και των πλαγίων παρεκκλησίων. Είναι δηλ. ναός τρουλλαίος, σταυροειδής, τρίκογχος, σύνθετος τετρακιόνιος. Ο τρούλλος του είναι ο ευρύτερος των ναών του Όρους με διάμετρον 6,25 μ.

          Η όλη αρχιτεκτονική διάταξις του καθολικού αυτού εξωτερικώς μεν δημιουργεί μίαν πυραμοειδή σιλουέταν, εσωτερικώς δε εξασφαλίζει μίαν ενότητα εις την ποικιλίαν του χώρου και συγχρόνως μίαν ιεράρχησιν των υψών. Εδώ ακριβώς βλέπει κανείς τον υπερβατικόν χαρακτήρα του εκκλησιαστικού χώρου. Απετέλεσε το πρότυπον των άλλων καθολικών του Αγίου Όρους.

Π. Κ. ΧΡΗΣΤΟΥ. Ιδρ. Πατ. Μελετών