Στη Β΄ στάση των
Χαιρετισμών της Παναγίας στον «οίκο» που αρχίζει με Κ (Κήρυκες θεοφόροι,
γεγονότες οι Μάγοι….), θα βρούμε τη φράση «αφέντες τον Ηρώδη…».
Η αρχαία λέξη «αφέντες» δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή
λέξη αφέντης, ούτε σημασιολογικά ούτε ετυμολογικά. Είναι μετοχή αορίστου στον
πληθυντικό του αρσενικού, του ρήματος «αφίημι», θα αποδοθεί η φράση των Χαιρετισμών ως εξής:
«αφού άφησαν τον Ηρώδη… ή «αφήνοντας τον Ηρώδη…».
Όσο για τη σημερινή λέξη αφέντης, αυτή προέρχεται από την
αρχαιοελληνική «αυθέντης» (από εκεί και η λέξη αυθεντία).
Εξ άλλου, το νεοελληνικό προτρεπτικό μόριο ας, προήλθε από
το αρχαίο ρήμα «άφες», το οποίο είναι προστακτική αορίστου από το ενικό του
ρήματος «αφίημι», που σημαίνει άφησε, άσε (και σε ορισμένα συμφραζόμενα
σημαίνει «χάρισε», «συγχώρησε»).
Το εντυπωσιακό είναι ότι στην Καινή Διαθήκη έχουμε και τις
δυο χρήσεις του «άφες», είτε ως
προστακτικής ρήματος (όπως στην κλασσική περίπτωση της Κυριακής Προσευχής «άφες
ημίν τα οφειλήματα ημών», είτε ως προτρεπτικού μορίου ακολουθούμενου στο ρήμα, αφού
έχει χάσει στην περίπτωση αυτή τη ρηματική του αξία. (άφες ίδωμεν ει έρχεται
Ηλίας σώσων αυτόν» (= άφησε να/άσε να/
ας δούμε αν έρχεται ο Ηλίας για να τον σώσει).
Είναι φανερό ότι η παράλληλη αυτή χρήση
ρήματος/προτρεπτικού μορίου (στον ίδιο μάλιστα ευαγγελιστή) δείχνει ότι είμαστε
σε μια μεταβατική περίοδο από τη μία χρήση στην άλλη, μεταβατική περίοδος η
οποία (δια) σώζεται στην Καινή Διαθήκη, με τελική κατάληξη το νεοελληνικό ας,
όπως αναφέραμε στην αρχή.
Ανδρέας Μοράτος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου