ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΤΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ «Πρόσθες αυτοίς κακά, Κύριε,….»

 

Στην ακολουθία του Νυμφίου, που αρχίζει από το απόγευμα της Κυριακής των Βαΐων-αποτελώντας τον Όρθρο της Μ. Δευτέρας- , μετά τον εξάψαλμο, ως προπομπός του δημοφιλούς απολυτικίου «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται…», προηγούνται στον υποβλητικό ήχο πλ. δ’  τα γνωστά «Αλληλούια» .

          Τα «Αλληλούια» αυτά συνοδεύονται από τέσσερις παλαιοδιαθηκικούς στίχους (Εκ νυκτός ορθρίζει το πνεύμα μου προς σε ο Θεός, διότι φως τα προστάγματά σου επί της γης», «Δικαιοσύνην μάθετε οι ενοικούντες επί της γης», «Ζήλος λήψεται λαόν απαίδευτον, και νυν πυρ τους υπεναντίους έδεται», «Πρόσθες αυτοίς κακά, Κύριε, πρόσθες αυτοίς κακά, τοις ενδόξοις της γης»).

          Οι στίχοι αυτοί μοιάζουν να είναι από το βιβλίο των ψαλμών, όμως είναι από το βιβλίο του Ησαΐα, και μάλιστα από το εμβληματικό κεφάλαιο 26, στο οποίο θα βρούμε επίσης τη φράση «αναστήσονται οι νεκροί και εγερθήσονται οι εν τοις  μνημείοις», όπως και τη φράση «εκτός σου άλλον ουκ οίδομεν, το όνομά σου ονομάζομεν», η οποία έχει ενσωματωθεί στη γνωστή πασχαλινή ευχή «Ανάστασιν Χριστού  θεασάμενοι…», που λέγεται επίσης κάθε Κυριακή μετά το Εωθινό Ευαγγέλιο-το Ευαγγέλιο του Όρθρου.

          Για τους πρώτους δύο από τους παραπάνω στίχους, δεν χρειάζεται νομίζουμε, ιδιαίτερος  σχολιασμός, εκτός ίσως από δύο προσθήκες :α)  ότι η φράση «ενοικούντες επί της γης» υπάρχει άλλες δυο φορές στο ίδιο κεφάλαιο, σε αρνητικά μάλλον συμφραζόμενα. Όπως εξάλλου αρνητικά είναι και τα συμφραζόμενα στον ψαλλόμενο στίχο, δεδομένου ότι, για να πρέπει «να μάθουν δικαιοσύνη οι ενοικούντες  επί της γης’, προφανώς δεν τη γνωρίζουν αυτή τη δικαιοσύνη… β) ότι στον ακριβώς επόμενο στίχο από εκείνον που υπάρχει η φράση «Δικαιοσύνην μάθετε επί της γης» θα βρούμε, εν είδει συμπληρώματος, τη φράση «πας ος ου μη μάθη δικαιοσύνην επί της γης, αλήθειαν ου μη ποιήσει».

          Στην Τρίτη φράση («Ζήλος ληψεται λαόν απαίδευτον, και νυν πυρ τους υπεναντίους έδεται», η λέξη «ζήλος» είναι προφανώς με αρνητική σημασία, αφού αναφέρεται σε «απαίδευτο λαό»), θα πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι αυτή την αρνητική σημασία δεν την έχει γενικά σε κάθε περίπτωση της εκκλησιαστικής ζωής (π. χ. ένας από τους μαθητές του Χριστού, ο Σίμων ο Κανανίτης, λεγόταν επίσης Σίμων ο Ζηλωτής). Όσο για το ρήμα «έδομαι», είναι μέλλοντας του ρήματος «έδω» ή του ρήματος «εσθίω»-τρώω-. Από κει και η λέξη έδεσμα, που έχουμε και σήμερα= αυτό που τρώγεται, το φαγώσιμο, όπως και η λέξη εδώδιμα= αυτά που μπορούν  να φαγωθούν.

          Επομένως η φράση «και νυν τους υπεναντίους έδεται» θα πρέπει να αποδοθεί ως «και τώρα θα καταφάγει φωτιά τους αντιπάλους» (υπεναντίος» είναι ο ανταγωνιστής, ο αντίπαλος, ο εχθρός).

                   Τέλος, η φράση «Πρόσθες αυτοίς κακά, Κύριε, προσθες αυτοίς κακά τοις ενδόξοις της γης» (στο παλαιοδιαθηκικό κείμενο το δεύτερο «αυτοίς» απουσιάζει) μιλάει από μόνη της («Πρόσθες» σημαίνει, φυσικά «πρόσθεσε») και έχει  να κάνει με τις παιδαγωγικές θείες παρεμβάσεις/επεμβάσεις που απαιτούνται για να μην υπερβαίνουν το μέτρο οι «ένδοξοι της γης», ιδίως όταν ασκούν εξουσία.

          Ανδρέας Μοράτος