Ο “γραμματισμένος, κι ο “προγραμματισμένος”

 

Αυτό ήταν ανέκαθεν το πρότυπο στη νεοελληνική κοινωνία, να κατέχει κανείς το κλειδί που ξεκλειδώνει αυτά τα 24 “σχεδιάκια” που ονομάστηκαν γράμματα και, ξεκλειδώνοντας τα, να φυτεύει εντός του ολάνθιστους κήπους, να στεγάζει όνειρα κι ελπίδες, να χτίζει τελικά έναν καινούργιο κόσμο, όπως τον φαντάστηκε όχι μόνο ο ίδιος, αλλά μαζί του και μια ολόκληρη κοινωνία, η οποία περίμενε από εκείνον αυτό ακριβώς, να της δώσει έμπνευση και φτερά για το καλύτερο, όχι ξέρη γνώση.

          Γιατί συνήθως μας διαφεύγει το πιο κρίσιμο, ότι οι κοινωνίες άνοιξαν την περπατησιά τους όχι τόσο χάρη στη γνώση, όσο χάρη στην έμπνευση. Αν έμεναν μόνο στη σιγουριά της γνώσης, ακόμα θα ήταν εγκλωβισμένες στη σιγουριά της σπηλιάς. Η έμπνευση είναι εκείνη που ανοίγει δρόμους, όχι η γνώση. Η πρώτη είναι  ο κινητήριος νους για να αξιοποιηθεί η δεύτερη. Χωρίς την πρώτη, η δεύτερη είναι ουσιαστικά άχρηστη-είναι για την αποθήκη, όχι για το δημιουργικό εργαστήρι, που δίνει το σχήμα που θέλει στο πυρακτωμένο σίδερο. Ή με άλλο τρόπο διατυπωμένο. Η γνώση είναι ό, τι μένει παγωμένο και άκαμπτο μετά την ορμητική έκχυση της έμπνευσης, της καυτής και ασυγκράτητης λάβας  ενός ηφαιστείου, με την οποία εκτονώνονται  δυνάμεις που δεν μπορούν πια να μείνουν εγκλωβισμένες στα έγκατα της γης....

          Αυτά και άλλα πολλά περιμένουν κατά βάθος οι κοινωνίες από τους “γραμματισμένους” τους. Γι’ αυτό και κάθε οικογένεια, ακόμα και με αιματηρές οικονομικές θυσίες, ήθελε να έχει  τον “γραμματισμένο” της, παρότι σε αρκετές περιπτώσεις αυτός μπορεί να ήταν κακοπληρωμένος. Γιατί, όσα λίγα και αν έπαιρνε, είχε το πολύ, το περισσότερο που θέλει ένας άνθρωπος για να μετασχηματίσει την επιβίωση σε βίο και να μείνει στο μεροδούλι-μεροφάι( φράση που έχει εφαρμογή και στα ζώα ωσαύτως, όχι μόνο στον άνθρωπο...), ήταν ένα διάπλατα ανοιγμένο παράθυρο στον κόσμο, επισφράγιζε καταλυτικά το “ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος”...

          Ώσπου ήρθε μια εποχή-όχι πολύ μακρινή από εμάς....που κλείστηκε το οπτικό πεδίο του “γραμματισμένου” από μια τόση δα συλλαβή που μπήκε μπροστά του, και από “γραμματισμένος’ έγινε “προγραμματισμένος”. Και μάλιστα, η προσθήκη αυτή έγινε τόσο αθόρυβα, τόσο άνετα, τόσο αδιαμαρτύρητα, που λες και περίμενε από καιρό να γίνει, λες και ο ίδιος ο “γραμματισμένος” την περίμενε με ανακούφιση, κουρασμένος πια από την ορμή και την έμπνευση που ζητούσαν από αυτόν....Και σταμάτησε πια να ψάχνει, να ρωτάει, να αμφισβητεί... Από το πυρωμένο σίδερο το οποίο έπαιρνε  το σχήμα του εκείνος με έμπνευση και σοφία του έμεινε το πάγιο παγωμένο σχήμα της άνωθεν δεδομένης σιδερένιας πειθαρχίας....

          Δεν χρειάζεται, φυσικά, να πούμε ότι τέτοιες προγραμματισμένες από προγραμματισμένους κοινωνίες είναι ήδη προγραμμένες.

          “ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ”, φ. 1092