Μέγα απόδειπνο β'

1.     Η θεολογική του σημασία

Το  Απόδειπνο τελείται μεταξύ δείπνου και ύπνου. Ο Μ. Βασίλειος υπογραμμίζει δύο βασικά σημεία:

-Ευχαριστία για την ημέρα που πέρασε και

-Προσευχή για ήρεμο ύπνο και ανάπαυση κατά την επερχόμενη νύκτα.

Η ευχαριστία αποδίδεται στο Θεό για όσα παραχώρησε στους πιστούς, αλλά και για να ζητήσουν συγχώρηση για τυχόν σφάλματα τους.

          Το τέλος της ημέρας  θεωρείται μια καλή ευκαιρία για την ανασκόπησή της, ώστε να εντοπισθούν τα λάθη και να ζητηθεί το έλεος του Θεού.

          Επίσης το Απόδειπνο είναι προσευχή για τη νύκτα που θ’ αρχίσει  ώστε να περάσει χωρίς πειρασμούς και με ήσυχο τρόπο για να υπάρξει η απαραίτητη ανάπαυση.

          Στο τέλος της ημέρας μετά το δείπνο και προ της κατακλίσεως ο πιστός αισθάνεται την ανάγκη να ευχαριστήσει το Θεό για όλες τις δωρεές της ημέρας που πέρασε, για τις ευκαιρίες και όποιες επιτυχίες του.

          Η ευγνωμοσύνη εκφράζεται προσευχητικά  με κατάλληλους ψαλμούς. Ακόμη  η ώρα αυτή είναι κατάλληλη για ένα απολογισμό. Ποια λάθη, παραλείψεις έγιναν, να ζητήσει συγχώρηση, εξιλέωση.

          Εκτός όμως από την ανάγκη για έκφραση ευχαριστίας και άφεσης, υπάρχει και η ανθρώπινη ανησυχία για την «προ των πυλών νύκτα». Το σκοτάδι προκαλεί γενικά μία ανασφάλεια στον άνθρωπο. Παλιά επικρατούσε η άποψη, ότι ήταν η ώρα που οι σκοτεινές δυνάμεις επιτίθενται στους ανθρώπους. Έτσι υπήρχε η ανάγκη προσευχής προς τον Κύριο που συνέτριψε τις δυνάμεις του σκότους.

          Ο πιστός εκείνη την ώρα ένοιωθε την ανάγκη να εντείνει την προσευχή του ζητώντας όπως λέμε στην ευχή: «Και δος ημίν γρήγορο νουν, σώφρονα λογισμόν, καρδίαν νήφουσαν, ύπνον ελαφρύν και πάσης σατανικής φαντασίες απηλλαγμένον», για να καταφέρει να ξεπερασθεί και να εγερθεί τον επόμενο «καιρό» της προσευχής λίγο μετά τα μεσάνυκτα, με την ακολουθία του Μεσονυκτικού.

          Κοινό αίτημα της προσευχής είναι ο Κύριος να διαφυλάξει τον πιστό από τους κινδύνους αυτής της περιόδου του εικοσιτετραώρου. Έτσι παραδίδει ήσυχα τον εαυτό του στον ύπνο για την απαραίτητη σωματική και ψυχική ανάπαυση, μέχρι την ώρα της άλλης προσευχής του μεσονυκτίου λίγο αργότερα.

«Κύριε των Δυνάμεων, μεθ’ ημών γενού.

Άλλον γαρ εκτός σου βοηθόν εν θλίψεσιν

ουκ έχομεν, Κύριε των δυνάμεων, ελέησον

ημάς».